Nakit Girişlerinin Tahmini

Nakit girişlerinin dolayısıyla nakit bütçesinin sağlıklı olmasını belirleyen temel unsur, gelecek dönemler için yapılan satış tahminleridir. Đşletmenin satışları ile nakit girişlerinin tutarı ve gerçekleşeceği zaman arasındaki ilişki, işletmede nakit bütçesi düzenlenmeden önce bütçe dönemi içindeki satışların tahmininin yapılmasını gerekli kılmaktadır. Sağlıklı bir nakit bütçesi ancak iyi hazırlanmış bir satış bütçesi temeli üzerine kurulur. Bu anlamda iyi bir satış bütçesi hazırlamak iyi bir nakit bütçesi oluşturulmasının ön koşuludur (Akgüç, 1998: 189). Đşletme gelecek dönemlerdeki satışları çeşitli yöntemler kullanarak tahmin edebilmektedir.

Satış tahminlerinin ışığı altında işletme tarafından atılacak ikinci adım, satışlar dolayısıyla sağlanacak nakit girişlerini belirlemektir. Đşletmenin satışlarını peşin veya kredili olarak gerçekleştirmesi, müşterilerde aranılacak özellikler gibi satış koşulları ve işletmenin tahsilât politikası işletmenin satışlardan sağlayacağı nakit girişlerinin belirlenmesinde etkili olur. Bu nedenle satış bütçesi oluşturulurken bu faktörlerin göz önünde bulundurulması gerekir. Yine işletmenin faaliyet gösterdiği sektörde ve ekonomik hayatta yaşanan gelişmeler de, işletme dışı etkenler, olarak satışlardan sağlanacak nakit girişlerini etkiler. Şöyle ki ekonomik durumun kötü olması ya da ekonomide yaşanan durgunluk işletmelerin alacak devir hızının yavaşlamasına ve alacakların daha geç tahsil olmasına neden olacaktır. Bu durum açıktır ki nakit girişlerini olumsuz yönde etkileyecektir. Diğer taraftan ekonomideki canlanma işletmenin peşin satışlarının artmasına, kredili satışlarda alacak tahsil süresinin kısalmasına, şüpheli alacak ortalamasının düşmesine sebep olacaktır. Bu anlamda sağlıklı bir nakit bütçesi için ekonomide yaşanan gelişmelerin ve sektörde meydana gelen değişmelerin de dikkate alınması gerekir (Akgüç, 1998: 189).

Nakit girişleri içerisinde, daha önce de ifade edildiği gibi, satışlar önemli bir yer tutmaktadır. Đşletmelerin satışlarının büyük bir kısmını kredili olarak gerçekleştirmeleri

nakit girişlerini belirlerken alacaklara yaptığı yatırımın içeriğinin bilinmesini gerekli kılmaktadır. Bunun için; işletmenin alacaklarının kalitesi, kredili satış hacmi, alacak devir hızı, kredi politikası, tahsilât politikası net bir biçimde belirlenmelidir. Yöneticiler tarafından alacakların kalitesini tahmine etmeye yönelik çalışma daha sağlıklı bir nakit bütçesinin oluşturulmasını sağlayacaktır. Alacakların kalitesi ve nakde çevrilme gücünü belirleyebilmek amacıyla nakit bütçesi hazırlanırken alacakların yaş çizelgesi, alacakların nakde çevrileme tablosu ve işletme faaliyetlerindeki varyansların tespitini yapılması nakit girişlerinin tahmin yetkinliğini arttıracaktır (Bulucu,1999: 69).

i. Alacakların Yaş Çizelgesi

Alacakların yaş çizelgesi, alacaklarının kalitesini belirlemek amacıyla işletmeler tarafından yapılan bir analizdir. Bu yöntemde alacaklar, yürürlükte oldukları süreler itibariyle gruplandırılıp tahsil edilmemiş olan alacakların dönemsonunda mevcut alacaklara oranlanması suretiyle her ay doğmuş olan alacakların toplam içindeki yüzdesinin hesaplanması ile bulunur (Akgüç, 1998:48).

Tablo 1: Alacakların Yaş Çizelgesi

Alacakların Tahsil Edilmeden Kaldığı Süre (Gün)

Alacak Tutarı (Milyon TL) Toplam Đçindeki Payı ( %)

0-30 900.000 75 31-45 500.000 22 46-60 210.000 2 61- daha yukarı 89.000 1 Toplam 1.699.000 100 Kaynak: Akgüç (1998:283).

Tabloya göre, işletme alacaklarının büyük bir kısmını kısa süre içinde nakde çevirebilmektedir. Örneğin, satış vadesi 45 gün olarak belirlendiğinde alacakların sadece % 3’ü vadesinde tahsil edilemeyecektir. Đşletme satışlarının kısa vadeli oluşu nedeniyle alacakların tahsilinde çok fazla gecikme yaşamamaktadır.

Alacakların yaş çizelgesi yöntemi, alacakların tahsilinin kontrolünde yöneticiler tarafından kullanılan ve kullanımı kolay özel bir analiz aracıdır. Ancak her yöntemde olduğu gibi bu yönteminde bazı sınırlı yönleri vardır. Örneğin, fiili tahsilât işletmenin hem satış hem de tahsilât politikasından etkilenmektedir. Bu yöntemde işletmenin tahsilât süresinde yaşanan değişimin kredili satış politikasından mı, yoksa tahsilât

politikasından mı kaynaklandığı konusunda bir netlik yaşanmamaktadır (Akgüç, 1998: 283).

ii. Aylık Tahsilât Tahmin Tablosu

Alacakların kalitesinin belirlemesinde kullanılan diğer yöntem ‘‘Aylık Tahsilât Tahmin Tablosu’’ veya ‘‘Alacakların Nakde Çevrilme Tablosu’’nun hazırlanmasıdır. Tablo 2’de Safir işletmesinin tahmini satış tablosu ve Tablo 3’de Tablo 2’ye bağlı olarak oluşturulan Safir işletmesinin aylık tahsilât tablosu yer almaktadır (Bulucu, 1999:70) .

Tablo 2: SAFĐR Đşletmesinin 2010 Yılına Ait Tahmini Satışları ve Tahmini Nakit Girişleri Tablosu

Aylar

Aylar Đtibariyle Tahmini Satışlar

(Milyar TL)

Tahmini Nakit Girişleri

Peşin % 90 (Milyar TL) Đki Ay Vadeli % 10 (Milyar TL) Ocak 10 9 1 Şubat 10 9 1 Mart 10 9 1 Nisan 20 18 2 Mayıs 200 180 20 Haziran 400 360 40 Temmuz 400 360 40 Ağustos 400 360 40 Eylül 150 135 15 Ekim 100 90 10 Kasım 10 9 1 Aralık 10 9 1 Toplam 1.720 1.548 172 Kaynak: Bulucu (1999: 70).

Tablo 3: SAFĐR Đşletmesinin 2010 Yılı Aylık Tahsilât Tahmin Tablosu

AYLARA GÖRE NAKĐT GĐRĐŞLERĐ ( Milyon TL)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Dönem Başı Nakit Mevcudu 11.000 Tahmini Satışların Tahsilatı 9000 9000 9000 18000 180.000 360.000 360.000 360.000 135.000 90.000 9.000 9.000 Önceki Ay Satış Tahsilatı 1000 1000 1000 2.000 20.000 40.000 40.000 10.000 15.000 10.000 Toplam 20.000 9000 10.000 19.000 181.000 362.000 380.000 400.000 175.000 100.000 24.000 19.000 Kaynak: Bulucu (1999: 71).

Toplam rakamlar, aylar itibariyle alacakların nakde çevrilme miktarını ifade etmektedir. Aylık bazda alacaklardan sağlanacak nakit girişlerinin tespit edilmesi nakit bütçesinin hazırlanmasında yöneticiye önemli bilgiler verir (Bulucu, 1999: 71). Safir işletmesinin dönem başı nakit mevcudu ve alacaklarından 2010 yılında 1.699. 000 Milyon TL nakit girişi sağlanacağı tahmin edilmektedir.

iii. Đşletme Faaliyetlerindeki Varyansların Tespiti

Đşletmeler geleceğe yönelik karar verirken, mevsimlik ve konjoktürel dalgalanmaları, ekonominin gelecekteki durumunu, işletmenin kendi içyapısında meydana gelecek değişmeleri dikkate almak zorundadır. Bu bağlamda geleceğe yönelik nakit giriş ve çıkışlarının tahmin edilmesi amacıyla düzenlenen nakit bütçesinin de işletme faaliyetlerinde meydana gelebilecek varyansları gösterecek özellikte olması gerekmektedir (Pınar, 1972: 10). Bu amaçla nakit bütçesi hazırlanırken aylar itibariyle satışlarındaki ihtimal dağılımları belirlenmelidir. Geçmiş yıllarda gerçekleşen satışlar, ihtimal dağılımlarının belirlenmesinde baz alınabilir. Tablo 4’te Safir işletmesinin satış ihtimalleri geçmiş yıllardaki satış kayıtlarına bakılarak, belirli bir satış tutarının kaç defa sağlandığı belirlenerek, her satış tutarına ait tekrar edilme oranları bulunmuştur (Bulucu, 1999: 71-72).

Tablo 4: SAFĐR Đşletmesi Kasım Ayı 2010 Satış Tutarları ve Satış Đhtimalleri

Kaynak: Bulucu (1999: 71).

Đşletmenin kasım ayı ortalama satış miktarı;

E_{(s )} = Q_{i .} P_i = Q_{1 .} P₁ + Q_2. P₂+ …… Q_{n .} P_n formülünden yararlanılarak

E(s) = 5.208 (0.58) + 8.102 (0.42) = 6.423,48 ton olarak bulunur. Finans yöneticisi ortalama satış miktarının diğer satış tutarlarını temsil etme derecesini de araştırmalıdır. Yani bu rakamlara yüzde kaç oranında güvenebileceğini veya minimum ve maksimum değerlerin ne olacağını belirlemesi gerekir. Bunun için ;

formülünden yararlanacaktır.

Kasım Ayı Satışı (Ton) Q_i Satış Đhtimalleri P_i 5.208 0.58 8.102 0.42 13.31 1.00 σ = n i=1 Σ (xi – x)² / N σ = Σ (5208 – 6423)² + (8102 – 6423)² / 2 σ = 1,3346 σ = 1,3346 σ = 5208766 + 8102423

Ortalama satışın %95 (Z değeri tablodan 1,96 olarak bulunmuştur) ihtimalle güven aralıklarını aşağıdaki şekilde bulmak mümkündür.

– 1,96 (σ) < µ < + 1,96 (σ)

6.423,48 – 1,96 (1,3346) < µ < 6.423,48 + 1,96 (1,3346)

6.423,48 – 2,61 < µ < 6.423,48 + 2,61

6.420,8 < µ < 6.426,09

Sonuç olarak satış miktarı % 95 ihtimalle 6.420,8 ile 6.426,09 ton arasındadır.

Satışlar işletmeye nakit girişi sağlayan önemli kaynaklardır. Satışlardan sağlanan tahsilâttan başka bir iktisadi değerin satışından da işletme bir nakit giriş sağlayabilir. Pazarlanabilir menkul kıymetlerin nakde dönüştürülmesi, önceden satışı planlanan duran varlıkların satışından sağlanacak nakit girişleri büyük bir olasılıkla tahmin edilebilir.