Nakit Bütçelerinin Faydaları

Nakit bütçesi, nakit planlamasında kullanılan önemli bir araçtır. Đşletmeler nakit bütçesi hazırlayarak bütçe döneminde nakit kullanımlarını karşılayacak kaynakları planlamakta, dönem içi ve dönem sonu nakit dengesini sağlamaya çalışmaktır. Nakit bütçesi aracılığıyla nakit giriş ve çıkışları karşılaştırılarak nakit fazlalıkları ve nakit açıkları belirlenmekte ve bunların nasıl değerlendirileceği ele alınmaktadır. Đşletmede hangi dönemde veya dönem aralıklarında nakit sıkıntısıyla karşılaşabileceği nakit bütçesi aracılığıyla ortaya konulmaktadır. Böylece nakit açıklarının olacağı dönem veya dönemler baştan belirlenerek o dönemlerin başında ihtiyaç ve mevcut olanaklara göre ya bankalara başvurularak yeni fonlar sağlanmakta ya da ödeme sürelerinde gerekli ayarlamalar baştan yapılarak nakit çıkışlarının daha rahat dönemlere kaydırılması mümkün olmaktadır. Fazla nakit ise likidite yatırımın verimini azaltmakta ve sermaye maliyetini yükseltmektedir (Türko,1999:243-244). Bundan dolayı nakit fazlalığı çıktığı dönemlerde fazlalığın süreklilik durumu göz önünde bulundurularak eldeki fazlalığın ya hisse senedi, tahvil gibi varlıklarla değerlendirilmesi ya da borçların ödenmesi veya peşin alışlarda kullanılması veya ıskontodan yararlanmak için kullanılabilmesi söz konusu olmaktadır (Raymond,1981:82;Güvemli,1981:267;Sevgener ve Hacırüstemoğlu, 2000: 334).

Nakit bütçelerinin sağlayacağı faydaları aşağıdaki şekilde ifade etmek mümkünüdür;

Nakit bütçeleri, borçlanmanın bir plan dâhilinde yürütülmesini sağlar. Yöneticiler nakit bütçeleri aracılığıyla nakit çıkışlarıyla ilgili ayrıntılı bilgi sahibi oldukları için nakit açıklarının ne zaman oluşacağı ve bu açıkların işletme faaliyetleri dolayısıyla mı yoksa sabit varlık yatırımlarından dolayı mı oluştuğunu ortaya koyabilmektedirler. Nakit bütçesi aynı zamanda borçların ödeme zamanlarının planlanmasını da sağlar. Bu yönüyle nakit bütçesi hazırlayan işletmelerin hazırlamayan işletmelere göre kredibiliteleri de artar (Ceylan, 2000: 76).

Nakit bütçeleri fiili nakit giriş ve çıkışlarıyla tahmini nakit giriş ve çıkışlarının karşılaştırılmasına imkân vererek kontrol aracı işlevi görür (Akgüç, 1998:188). Bütçe rakamları ile fiili rakamların karşılaştırılması yöneticilere yapılan tahminlerin ne derece başarılı olduğu konusunda bilgi verir. Sapmanın büyük olması durumunda fiili rakamlara göre bütçe incelenerek sonraki dönemlerle ilgili gerekli düzenlemeler yapılır (Raymond,1981: 82).

Nakit bütçesi aracılığıyla hisse sahiplerine kar payı ödemesinin ne zaman ve ne kadar miktarda yapılacağı belirlenebilir (Ceylan, 2000: 76).

Nakit bütçeleri, nakit giriş ve çıkışlarını göstermekle, işletme ilgililerini nakit akışı hakkında aydınlatmaktadır. Muhasebe karı birçok nedenden dolayı işletme tarafından oluşturulan nakit akışlarından çok farklı olabilmektedir. Đşletmeler bazen dönemi karlı kapatmalarına rağmen nakit değerlerinin az olması ve ödemelerde darlığa düşebilme durumuyla karşılaşabilmektedir. Nakit bütçesi, ilgilileri nakit akışına yönelterek dönem sonunda neden nakit ve nakde eşdeğer varlıklarda, dönem karı kadar para bulunmadığı konusuna açıklık getirmektedir (Kısakürek ve Demir, 2006: 202). Gelir tablosu hazırlanırken bir dönem içinde elde edilen gelirler ve yapılan giderler nakit hareketine neden olsun veya olmasın bütünüyle dikkate alınırken nakit bütçesinde sadece nakit hareketine neden olan unsurlar baz alınmaktadır. Bu bağlamda tahakkuk etmiş fakat henüz tahsilatı gerçekleşmemiş gelirler, amortisman giderleri, karşılık giderleri vs. unsurlar nakit bütçesinde yer almamaktadır. Yine işletmenin tahsilât ve ödemelerini gerektiren işlemler gelir sağlayan faaliyetlerle ilişkisi olmasa bile nakit bütçesi düzenlenirken dikkate alınmaktadır. Örneğin alacakların tahsili, borçların ödenmesi, duran varlığın peşin alınması gibi işlemler nakit akışına neden oldukları için nakit

bütçesi hazırlanırken göz önünde bulundurulurlar (Akdoğan ve Tenker, 2001: 284-285). Dolayısıyla nakit akışı bilgisi, işletmenin nakit ve nakit benzeri yaratma yeteneğinin değerlendirilmesini sağlar. Bununla birlikte kullanıcıların gelecekteki nakit akışlarını ölçmek ve başka işletmelerle karşılaştırmak için modeller geliştirmesine de imkân verir (Gücenme ve Poroy Arsoy, 2006: 67). Nakit bütçesi, işletmelerin başarılı olup olmadığı konusunda bir değerlendirme yapılırken sadece cari karlılığın değil aynı zamanda işletmenin mevcut ve gelecek yıllardaki nakit akışlarının değerlendirilmesi gerektiğini de ifade etmektedir.

Nakit bütçeleri yalnız firmanın belirli bir dönem sonundaki toplam finansman gereksinimi değil aynı zamanda finansman ihtiyacının zaman içindeki dağılımını da ortaya koyarak zamanlama sorununun çözümüne de katkıda bulunur.

Gelecekteki nakit akımı tutarının ve zamanlamasının bilinmesi işletme yöneticilerinin, kredi kuruluşlarının ve yatırımcıların işletmeyle ilgili kararlarını etkilemektedir. Bu bağlamda gelecekteki nakit akımlarını, işletme yöneticileri nakdi yönetirken, yatırımcılar yatırım kararı verirken, kredi kuruluşları işletmeye kredi vermenin uygunluğunu değerlendirirken kullanırlar. Diğer bir ifadeyle işletmenin nakit akışları firmanın performansının değerlendirilmesinde kullanılmaktadır (Guay ve Sıdhu, 2001: 110).

Nakit bütçesi kredi ve satın almak politikalarının oluşturulmasında, kredi limiti kullanımı ve menkul kıymetlerden oluşan kısa vadeli yatırımların planlanmasında gerekli bir araçtır.

Nakit açığının geçici veya sürekli bir nitelik taşıması yöneticinin bu açığı kapatmaya yönelik kullanacağı kaynak seçimini etkileyecektir. Yönetim nakit bütçesi aracılığıyla nakit açığının geçici veya sürekli bir nitelik taşıyıp taşımadığını belirleyebilmektedir. Nakit açığının yıl içerisinde geçici bir süre için olması söz konusuysa bu açığın kısa vadeli yabancı kaynaklarla örneğin banka kredisiyle kapatılması mümkündür. Açığın süreklilik göstermesi halinde açığa neden olan unsur da dikkate alınarak orta veya uzun süreli borçlanma kaynakları veya öz sermaye kaynağı seçilerek açığın giderilmesi sağlanabilir. Aksi durumda işletmenin ihtiyaç duyduğu fonların kısa veya uzun süreli olarak sağlanması işletmeler açısından bazı önemli sorunlar yaratacaktır. Sağlanan fonların vadesi ihtiyaç süresinden daha kısa ise bu durumda vadenin uzatılması,

kredinin yenilenmesi, başka kredi sağlanarak önceki kredinin geri ödenmesi gibi yollara başvurulması gerekli olabilmektedir. Bunların yapılması kaynak maliyetini arttırabileceği gibi kredi koşullarını daha elverişsiz hale getirebilir. Öte yandan ihtiyaç süresinden daha uzun vadeli fon sağlanması da finansmanda esnekliği bozarak firmanın karlılığı üzerinde olumsuz etki yapacaktır (Akgüç, 1998: 192) .