Nüfusun Yapısal Özellikleri

2000 yılında Sultandağı ilçe merkezindeki nüfusun, medyan yaşı 27’dir. Buna göre ilçe merkezindeki nüfusun yarısı 27 yaşından gençtir. 1990’daki medyan yaşı ise 24’tür. Bu durumda Sultandağı’nın 1990 yılındaki nüfusu 2000 yılındaki nüfusundan daha gençtir. O halde Sultandağı nüfusu gün geçtikçe yaşlı nüfus haline dönüşmektedir. Bunda değişik faktörler etkili olmakla birlikte asıl olarak ilçenin çalışabilir yaştaki genç nüfusunu göçler yoluyla kaybetmesi geriye yaşlı nüfusun kalması etkili olmuştur.

Sultandağı merkez nüfusunun yaş gruplarına göre dağılımı incelendiğinde, büyük çoğunluğun çocuk ve genç nüfustan oluştuğu görülür. 1990 yılında, nüfusunun %32’si 0-14 yaş grubunda, %64’ü 15-64 yaş grubunda, %4’ü ise 65 üzeri yaş grubundaki insanlardan oluşur. 2000 yılında ise Sultandağı merkez nüfusunun %25’i 0-14 yaş diliminde, %68’si 15- 64 yaş diliminde, %7’si de 65 ve daha yukarı yaş grubunda bulunur (Şekil 22).

Şekil. 22 : Sultandağı İlçe Merkezindeki Nüfusun Yaş Yapısı (1990-2000)

Yukarıdaki grafik incelendiğinde, nüfus içindeki en kalabalık grubun yetişkinlere ait olduğu görülür. Nitekim, yetişkin nüfus olarak tanımlanan 15-64 yaş grubundaki nüfus, 1990 yılında toplam nüfusun %64’ünü, 2000 yılında ise %68’ini oluşturmaktadır. Yaşlı nüfus olarak tanımlanan 65 üzeri yaş grubundakiler, 1990’da toplam nüfusun %4’ünü, 2000 yılında

ise %7’sini meydana getirmektedir. Bağımlı nüfus olarak da belirtilen, 0-14 yaş grubu ile 65 üzeri yaş grubundakiler, 1990 yılında toplam nüfusun %36’sını, 2000 sayımına göre de %32’sini oluşturmaktadır. 1990 yılındaki Türkiye ortalamasına bakılırsa; toplam nüfusun % 35’i 0-14 yaş grubunda, %60’ı 15-64 yaş grubunda, %5’i ise 65 üzeri yaş grubunda yer alır (Doğanay, H., 1994).

1990 yılından 2000 yılına kadar Sultandağı’nda, bağımlı nüfusun toplam nüfus içindeki payında bir azalma görülmüş, faal nüfusta ise %4’lük bir artış olmuştur. Buna rağmen Sultandağı’nda gerek 1990 yılında, gerekse 2000 yılında faal nüfus (çalışabilir nüfus), Türkiye ortalamasının altındadır. 2000 yılında Sultandağı’nda 0-14 yaş dilimindeki genç nüfusun Türkiye ortalamasının altında yer alması (Türkiye ortalaması %35, Sultandağı merkezi %25), araştırma sahasındaki doğum oranının düşük olmasının yanında, doğal nüfus artışını hızlandıracak genç yaştaki nüfusun, ekonomik nedenlerle ilçeden ayrılması ve büyük kentlere göç etmesinden ileri gelmektedir.

Sultandağı merkez nüfusunun 5’erli yaş grubuna göre düzenlenmiş 1990 ve 2000 yıllarına ait yaş piramidi aşağıda gösterilmiştir (Şekil.23 ve Şekil. 24)

Sultandağı merkez nüfusunun 2000 yılına ait nüfus piramidinin en önemli özelliği, gelişen bir nüfus özelliği göstermesidir. 2000 yılına ait yaş piramidinin genel görünümü, nüfusu yavaş artan ülkelerin nüfus piramitlerine benzemektedir. 15-19 yaşından küçük kuşaklardaki nüfus büyüklüğü, düzenli bir şekilde ve peyderpey azalış göstermektedir.Bu durum doğurganlık hızının azalmakta olduğu durumlarda görülür. Piramidin tabanını oluşturan 0-4 yaş ve 5-9 yaş grubu, çok geniş değildir. Yani 0-9 yaş (çocuk yaş) grubundaki nüfus aşırı fazla değildir. Şayet piramidin tabanını oluşturan 0-9 yaş grubu çok geniş olsa idi, nüfus artışının çok fazla olduğunu gösterecekti. Ancak piramidin tabanının bir miktar daralma göstermesi, ilçe merkezindeki doğum oranının düşmüş olduğuna işaret etmektedir. Zira, çocuk yaş olarak kabul edilen 0-9 yaş grubundaki nüfusun, toplam nüfus içindeki payı 1990 yılında %20 iken, bu oran 2000 yılında %16’ya gerilemiştir. Bu durum, 1990 yılındaki doğum oranının 2000 yılına göre gerilemiş olmasından ileri gelmiştir.

Sultandağı ilçe merkezine ait 2000 yılı nüfus piramidinde, çocuk ve genç nüfus fazla, yaşlı kuşaklardaki nüfus ise azdır. Piramitte en fazla nüfusa sahip olan kuşak, hem kadınlar hem de erkekler için 15-19 yaş kuşağıdır. 1990 yılında ise 10-14 yaş kuşağıdır. 2000 yılında 15-19 yaş kuşağı toplam nüfusun %12’sini oluşturmaktadır. Bu kuşaktan sonra gelen kuşakların oranları, gittikçe azalmaktadır.

Şekil. 23 : Sultandağı İlçe Merkezindeki Nüfusun Yaş Pramidi (1990)

Genel anlamda kadınlar erkeklere göre daha uzun yaşadığı için ileriki yaşlarda, kadınların sayısı erkeklerin sayısından daha fazladır. Sultandağı’nın 2000 yılına ait nüfus piramidi ölümlülük ve doğurganlığın çok yüksek olmadığı yaş yapısını yansıtmaktadır.

1990-2000 yılları arasında Sultandağı nüfusunun bağımlılık oranı %36’dan, %32’ye gerilemiştir. Bu durum yöre ekonomisi açısından esasen olumlu bir gelişmedir. Bu veriye bakarak 1990’dan 2000 yılına kadar, ekonomi üzerindeki ağır yükün azaldığı söylenebilir. Ayrıca ilçe merkezinde yetişkin ve genç nüfusun toplam nüfus içindeki oranının yüksek olması, yöredeki çeşitli ekonomik sektörler için lazım olan işgücünün mevcut olduğu şeklinde yorumlanabilir. Çünkü faal nüfus olarak kabul edilen 15-64 yaş grubu, 2000 yılında Sultandağı merkez nüfusunun %68’sini oluşturmaktadır. Genç nüfusun tüketim ihtiyaçları dolayısıyla, araştırma sahasında ticaretin canlanması mümkündür. Ancak genç nüfusun yukarıda bahsedilen faydalarına rağmen, toplam nüfus içindeki payının yüksek olması; işsizlik, dışarıya göç verme, konut yetersizliği, sağlık ve eğitim hizmetlerinin aksaması gibi sorunları beraberinde getirme riski de yüksektir. Ancak, yeterli yatırımlar yapılıp ekonomik kalkınma gerçekleştirilirse değinilen riskler gider, faydalı sonuçlar ortaya çıkar.

3.2. Nüfusun Cinsiyet Yapısı

“Nüfusta cinsiyet oranı”, belli bir nüfus kitlesinde 100 veya 1000 kadın başına düşen erkek sayısı şeklinde hesaplanır. Herhangi bir nüfus kitlesinde kadın nüfus oranının fazla olması, bu toplumun erkek nüfus göçü verdiğinin yanında, yakın geçmişinde savaş geçirdiğinin bir göstergesi olabilir. Kimi yörelerde veya bölgelerde erkek nüfus fazlalığı, kimilerinde ise çok belirgin bir şekilde kadın nüfus fazlalığı vardır. Bu dengesizlik, ülke içi göçlerle ilgilidir. Ekonomik amaçlar güdülerek yapılan bu göçlerde, göçe daha çok erkek işgücü katıldığından, göç veren illerde kadın nüfus fazlalığı bulunmakta, nüfus çeken yerlerde ise, erkek nüfus fazlalığı göze çarpmaktadır (Doğanay, H., 1994).

Sultandağı ilçe nüfusunun yıllara göre cinsiyet durumu aşağıda tablo halinde gösterilmiştir (Tablo 2.4).

Tablo 2.4 : Sultandağı İlçe Nüfusunun Cinsiyete Göre Oranları (1970-2000)

Yıllar Erkek Nüfus (%) Kadın Nüfus (%) 100 Kadına Düşen Erkek Nüfus

1970 46,4 53,6 87

1990 48,8 51,2 95

1970-2000 yılları arasında ilçe genelinde erkek nüfusun, kadın nüfustan daha az olduğu göze çarpar. Kadın nüfus oranının en yüksek olduğu yıl 1970’dir. 1970 yılında kadın nüfusu toplam nüfusun %53,6’sını oluşturmaktadır. 2000 yılında bu oran %51,1’e gerilemiştir. 1970, 1990 ve 2000 yıllarında kadınların erkeklerden fazla olduğu gözlenmiştir. Bu durumun nedeni doğumlarla ilgili değildir. Zira, DİE’nin Sultandağı nüfusunun yaş ve cinsiyet verileri incelendiğinde, 2000 yılında doğanların erkeklerin lehinde olduğu görülür. Bu durumun nedeni ancak göçlerle açıklanabilir. Nitekim 1970 yılından itibaren, Sultandağı ilçesinden büyük kentlere (İzmir, İstanbul, Bursa, Afyon, Denizli vb) göçler yaşanmıştır. Sultandağı’nın ekonomik anlamda geri kalması ve ilçede istihdam imkanlarının dar olması, ilçeden farklı bölge ve illere göçleri başlatmış, göçlere de daha çok erkek işgücü katılmıştır. Ekonomik nedenlerden dolayı erkek işgücünün başka bölgelere göç etmesi, inceleme sahasında erkek nüfusun toplam nüfus içindeki payını azaltırken, kadın nüfusun toplam nüfus içindeki oranını yükseltmiştir. 1990 ve 2000 yıllarında cinsiyetler arasındaki dengenin yavaş yavaş kuruluyor olması, ilçeden farklı bölgelere yapılan göçlerin azaldığı şeklinde yorumlanabilir. Sultandağı’nda 1970 yılında, her yüz kadın için 87 erkek bulunmaktayken, 1990 yılında 95, 2000 yılında ise 96 erkek bulunmaktadır.