Muhatap Açısından Empatik YaklaĢımın Önem

Empatik yaklaĢım her Ģeyden önce yalnızlığı çözmektir. Empatik anlayıĢ gören kimse en azından bir an olsun, kendisinin insan ırkının bir parçası olduğunu hissetmektedir. Empatik anlayıĢla karĢılaĢan bir kimse için bunun anlamı, birisinin ona değer vermesi, onu olduğu gibi kabul etmesidir.

123 _{Ünal, Cavit, “Ġnsanları Anlama Kabiliyeti”, Ankara Üniv. E.B.F.}

Dergisi, Sayı:3-4, 1972, Ankara, s.71

124 _{Nissim-Sabat, M. “Towars a Phenomemology of Empathy”,}

81

Gerçek empati herhangi bir değerlendirici veya tanılayıcı yapıdan her zaman uzaktır. Gerçek empatiyle karĢılaĢan kimseyi engin bir hoĢgörü kaplamaktadır: “Eğer ben yargılanmıyorsam, ben belki de düşündüğüm kadar anormal ve kötü değilim. Ben belki de kendimi bu kadar kötü değerlendirmemeliyim.” Böylece o kiĢinin giderek artan bir Ģekilde kendini kabul etme olasılığı artmaktadır.125

Açıkça söylenmemiĢ olsa bile, empatik yaklaĢım ortamında Ģöyle bir deneyim yaĢanır. “Ben burada gizli şeylerimi, tuhaf, belki de anormal duygularımı, ne açıkça kendimle ne de bir başkasıyla konuştuğum duygularımı ifade edemiyorum. Buna rağmen, o benim duygularımı anlıyor, beni benim anladığımdan daha iyi anlıyor. Söylediklerimden benim ne demek istediğimi anladığında, o derecede kendimi yabancı ve uzak hissetmiyorum. Başka bir insan için benim bir anlamım var. Öylesine ki, bu ilişki içinde iken bile dünyadaki diğer insanlarla ilişki kurmuş gibiyim artık yalnız değilim.”

Burada empatik yaklaĢımı etkili kılan temel sebep, empatiyle karĢılaĢan kiĢinin yalnızlıktan kurtulmasıdır; çünkü empatik anlayıĢ gören kiĢi, Rogers‟ın deyimiyle “insan ırkının” bir üyesi olduğunu hissetmeye baĢlar.126

Yine Rogers‟a göre, kendisiyle empati kurulmayan bir kiĢi , “duygularımı, yaşantımı kimse anlamadığına göre, demek ki ben gerçekten kötü durumdayım,

125 _{Rogers, Carl Rogers, “Empatik Olmak Değeri AnlaĢılmamıĢ Bir}

VaroluĢ ġeklidir”, (Çev: Füsun Akkoyun), Eğitim Bil. Fak. Dergisi, Ankara, 1983, C:14, s. 114-117.

126

anormalim” Ģeklinde bir düĢünceye kapılacaktır. Aynı kiĢi, gerçek bir empatik anlayıĢla karĢılaĢtığında ise “Şu anda yargılanmadığıma ve bir başkası tarafından anlaşılabildiğime göre, demek ki sandığım kadar yalnız ve anormal değilim”diye düĢünecektir. Bu düĢünce ise o kiĢinin giderek kendisini tanımasını ve kabul etmesini sağlayacaktır.127

BaĢka bir ifadeyle kiĢinin kendsini keĢfetmesi, tanıması ve olumlu yönde değiĢmesi için gerekli koĢulların baĢında empatik yaklaĢım gelmektedir.128 Çünkü anlaĢıldığını hisseden kiĢi rahatlar, huzur duyar ve böylece doğallığını ve yaratıcılığını olduğu gibi ortaya koyar.

Covey, insanların birbirini anlamaya baĢlamasıyla adeta bir bir mucize gerçekleĢtiğini ileri sürer. Çünkü böyle bir atmosferde insanlar mantıklı davranır, etkilenmeye daha açık hale gelir ve sürekli iliĢkide empatik becerisini kullanmaya baĢlar. Empati, bu özelliğinden dolayı, eğitimin yanısıra, özellikle ortaklık, aile ve toplumsal iliĢkilerde önemlidir.129

Yapılan araĢtırmalar da empati kurma becerisi ile insanlar arası iĢbirliğinin sağlanması arasında yakın bir iliĢki olduğunu saptamıĢtır. Gruplar arası iliĢkiler genelde iĢbirliği ya da rekabet boyutunda geliĢir. ĠĢbirliğine

127

Rogers, agm s.115

128 _{Karahan, agm, s.201}

129 _{Açıkalın, Azize, Ġlköğretim Okulu Yöneticilerinin DönüĢümlü}

Liderlik Özellikleri Ġle Empatik Becerileri Arasındaki ĠliĢki Ankara Ġl Örneği, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, S.B.E., Ankara, 2000, s.87.

83

yönelik grup içi iliĢkiler örgüt verimliliğini artıran yapıcı çatıĢmaların yaĢandığı durumlara sebebiyet verirler.

Çünkü bu durumda gruplar ve üyeler daha çok fikir alıĢveriĢine bulunmakta, bilgilerini daha çok paylaĢmaktadırlar. DüĢünce ve bilginin paylaĢımı arttıkça, anlaĢmazlık ve tartıĢmaların artması kaçınılmaz olur. Ancak iliĢkiler rekabete dayalı ise, iĢbirliği durumundan farklı olarak, tartıĢmalar yapıcı değil, yıkıcı olmaya baĢlar.130

Rehberlik merkezlerinde ve Ģizofrenilerle yapılan çalıĢmalarda, alt düzeyde empatik anlayıĢ ile, uyum veya patolojide biraz daha kötüleĢme arasında bir iliĢkinin bulunduğu görülmüĢtür. Bir hastanın, Psikiyatristlerle olan deneyimleri Ģu Ģekilde ifade edilmektedir: “Doktorun sizdeki gerçek sizi görmemesi, ne hissettiğinizi anlamaması, kendi düşünceleri ile ilerlemesi çok korkutucu bir duygu. Böyle zamanlarda, görünmeyen birisi olmayı veya hiç orada olmamayı istediğimi hissederim”. AnlaĢılan o ki, bir kimseye değer vermedikçe, o kimseyi doğru olarak algılayıp hissedebilmemiz mümkün değildir.131

AnlayıĢlı bir insan tarafından dinlenilmek, kiĢinin kendi iç dünyasını, tam olarak ne olduğunu hissedemediği anlamalarını ve kendini daha doğru olarak dinlemesini sağlar.

130 _{Demirbolat, agm, s.82}

131 _{Rogers, Empatik Olmak Değeri AnlaĢılmamıĢ Bir VaroluĢ}

YetiĢkin, empatik anlayıĢla dinlerse çocuk, kendi sorunun çözebilir. Çocuk böylece durum ve kendisi hakkında daha olumlu duygulara sahip olur.

Empatik anlayıĢ, paylaĢmayı kolaylaĢtırır, çatıĢmayı ve acı veren duyguları boĢaltmayı sağlar.132

Ġnsanlar, kendileriyle empati kurulduğunda, anlaĢıldıklarını ve kendilerine önem verildiğini hissederler. Aynı zamanda insanlar, yetiĢkin yerine konulmaktan ve kendileriyle empati kurulmasından, kısacası anlaĢılmaktan hoĢlanırlar. Bir insan, değerli olduğunu, kabul edildiğini hissedince bulunduğu yerden hareket etmeye baĢlar.

Gerçek empatiyle karĢılaĢan kiĢi, “eğer ben yargılanmıyorsam, ben belki de düşündüğüm kadar anormal veya kötü değilim. Ben de belki kendimi bu kadar kötü değerlendirmemeliyim.” Böylece giderek artan bir Ģekilde kendini kabul etme olasılığı artmaktadır.133

Bir kimsenin karĢısındaki insana çok iyi yönelerek ona anlayıĢ göstermesi, o kimseye kimlik ve kiĢilik kazandırmaktadır. Empati, bir kimsenin, psikolojik olarak ihtiyaç duyduğu, onun ayrı ve kimliği olan değerli bir insan olduğu gereksinimini onaylamaktadır.

Empatik anlayıĢla karĢılaĢan kiĢi, daha önce iletiĢim kurmadığı, kendini bulacağı malzemeyi görür ve bu süreçte daha önce kendisinin bilmediği özelliklerini keĢfeder.

132 _{Tanrıdağ, age, s.2}

133 _{Rogers, Empatik Olmak Değeri AnlaĢılmamıĢ Bir VaroluĢ}

85

Empatinin psikoterapide danıĢana kendini daha çok tanıma olanağı yaratması gibi, anlayıĢlı bir öğretmenle karĢı karĢıya olan bir öğrenci de, konularını öğrenme ortamı bulmaktadır.

AnlaĢıldığını anlayan bir kimse yaĢantıları ile daha kapsamlı iliĢkiler kurmaya baĢlar. Böylece, artık onun kendini anlaması ve davranıĢlarını değiĢtirmesi için rehber olarak kullanacağı, giderek geniĢleyen bir referans çevresi oluĢmuĢ olmaktadır.134

Empatik ortamın, değerlendirici olmayan ve kabul edici özelliğiyle kendisine karĢı özenli ve ödüllendirici bir tutumun geliĢtiğini görür.

YaĢantılarını daha doğru ben‟ine dayandırarak, kendini daha iyi anlar, ödüllendirir ve yaĢantılarına yeni bir yön verir. Böylece, kendine karĢı olan tutumları daha özenli ve kabul edici, daha empatik, daha anlayıĢlı, daha gerçek ve tutarlı olur.135

Ġnsan yetiĢtirmenin her alanında insanları, bağımlı kılmayacak Ģekilde desteklemek gerektiğini biliyoruz. Böylece o insanlar, yaĢamın güçlükleriyle mücadele edebilen yetiĢkinler haline gelirler.

Örneğin, çocukları aĢırı korumak, onları yetiĢkin yerine koymamak, çocukların yaĢayarak öğrenmelerini, engellemeye götürür. Böylece geleceğin bağımlı çocuk- Ana babalarını yetiĢtirmiĢ oluruz.136

Bir insana her gün

134 _{Rogers, agm. s.118-119} 135 _{Rogers, agm, s.95} 136

balık yardımında bulunmaktansa o kiĢiye balık tutmayı öğretmek empatik yaklaĢımın bir neticesidir.