Mobbing olgusu genellikle kişiler arasında yaşanan bir durum olarak görülse de, esasen toplumsal olarak yaşanan sosyal şiddetin bir yansıması olarak görülmelidir. Çünkü mobbing davranışları yalnız kurbanları etkilemez. Kurban ile birlikte işletmeleri ve toplumsal yapıyı da etkilemektedir. Bu yüzden mobbing davranışları ile mücadele eden yalnız kurban olmamalıdır. Çalışma ortamların da herkesin mobbing kurbanı olma ihtimali olduğu düşünülerek mobbing ile mücadelenin örgütsel ve toplumsal bir görev olarak görülmesi gerekmektedir (Fettahlıoğlu, 2008:149).
Bu konuyla ilgili Avrupa’da birçok dava vardır. Açılan bu davaların sonucunda yüklü para cezaları ve birçok kanun yürütülmektedir. Avrupa’ da olduğu gibi Türkiye’de de buna benzer davalar açılmaya başlanmıştır. Bu sayede, mobbingin önemi hakkında toplumsal bilinç kazanılmaktadır ve bu konu üzerinde ki faaliyetlerin arttırılmasının mobbing davranışlarının azaltılmasındaki önemi büyüktür. Türkiye’de artık mobbing davaları gündemde yer tutmaya ve mağdurlar tarafından kazanılmaya başlanmıştır (Baykal, 2014:633).
1.11.1. Mobbing ile Bireysel Mücadele Etme Yolları
Mobbingin örgütte bir kişiye karşı uygulanan davranışlar olduğu düşünülmektedir. Fakat mobbing olgusunun yalnızca bir kişinin iş yerinde yaşadığı zorluklar olarak algılanmaması gerekir. Mobbing davranışlarına maruz kalan bireylerin hem iş hayatında hem de özel hayatında olumsuz yönde etkileri olmaktadır. Bu nedenle örgütlerde her bireyin mobbing olgusuna karşı korunması gerekmektedir. Mobbing davranışlarına maruz kalan bireyler, çoğunlukla yaşadığı durumu görmezden gelmektedir. Bu durum mağdurun yaşadıklarını kendine dahi itiraf etmemesi anlamına gelmektedir. Sonraki aşamalarda mağdur kendisini suçlamakta ve özgüvenini yitirmektedir. Mağdur yaşadıklarının kendisinden kaynaklanmadığını, normal bir problem olmadığını ve çözülmesi gereken bir sorun olduğunu düşünmelidir (Demir, 2014: 65).
Mobbing kurbanlarının bireysel olarak mücadelede dikkat etmeleri gerekenler ve mobbing davranışları ile hangi yolla daha kolay başa çıkılacağını gösteren uygulamalar aşağıdaki gibidir (Fettahlıoğlu, 2008:151-152):
Üzüntüyü şuurlu yasamak: Mobbing sürecinde kurbanlar yaşadıkları sorunlar nedeniyle ruhsal problemlerle karşılaşabilirler. Belli edilmemeye çalışılan ve uzun süre yaşanan ruhsal problemler, yaşamlarını etkileyecek farklı stres faktörlerinin de meydana çıkmasına yol açabilmektedir. Ancak kurban yaşadığı tüm problemlere karşı kendini çok fazla yıpratmadan sorunlarla başa çıkmalıdır. Kendini sosyal ortamdan soyutlamamak: Kişinin sosyal ortamdan kendini ayrı
tutması mobbing tesirinin uzamasına ve artmasına yol açabilir. Dolayısıyla kişide depresif davranışlar ve umutsuzluk hislerinin de artmasına sebep olmaktadır. Bu noktada kurbanın ailesi, yakın dostları veya bir uzman tarafından psikolojik destek görmesi gerekmektedir.
Özgüveni ve öz saygıyı geliştirmek: Kişinin eğer kendine olan öz saygısı yüksek ise özgüveni de yüksektir. Mobbing kurbanlarının, öz saygısı güçlü ise mobbinge karşı mücadelede daha dayanıklı olduğu görülmektedir.
Mesleki yetenek ve nitelikleri gelistirmek: Mobbing davranışlarının meydana getirdiği psikolojik stresi gidermenin diğer yolu ise kurbanın kendini hem kişisel hem mesleki yönden geliştirmesidir. Bu davranış, mağdurun özgüvenini ve öz saygısını arttırmaktadır.
Yeni maharet edinmek: Çalışma dışında, mağdurun kendini iyi hissettirecek uğraşlar edinmesi mobbing davranışlarının yol açtığı stresin azaltılmasına yardımcı olacaktır.
“Mağdur” anlayışından kurtulmak: Bireyin yaşadığı mobbing davranışlarının etkisinden kurtulmasına faydalı olacaktır.
Kişinin, örgüt ile arasına mesafe koyması ve bakış açısını genişletmes, mobbing etkileri ile başa çıkma yöntemlerindendir.
Mobbing davranışlarını yaşayanlar karşılaştıkları durumu bir işyeri sendromu olarak düşünmeliler ve yaşadıklarının suçlusu olarak kendilerini görmemelidirler. Ayrıca yaşadıkları karşısında boyun eğmemeli ve kesinlikle pes etmemelidirler. Çalıştıkları
ortamda bilge kişi olarak tanınan kişiden psikolojik yardım almaları gerekli olabilmektedir (Çetin, 2015: 43).
1.11.2. Mobbing ile Örgütsel Mücadele Etme Yolları
Dilimize tam olarak uyum sağlamamış olan whistleblowing kavramı; ihbar etmek, ifşa etmek, herkese duyurmak, anlamlarına gelmektedir. Örgütlerde kötü ve yanlış davranışlar raporlanmalı veya ortaya çıkarılmalıdır. Mobbingi ispat etmek oldukça zordur dolayısıyla örgüt kültürünün, etik olmayan davranışların iletildiği ve tartışılabildiği bir yapıya sahip olması gerekmektedir. Mobbing davranışlarının yönetim kademesi tarafından görmezden gelinmesi mobbingin ispat edilmesini veya ortaya çıkarılmasını zorlaştıran hatta engelleyen bir davranıştır (Atalay, 2010: 44-45). Mobbing oluşumunu azaltmak on iki madde aşağıdaki gibi sıralanmıştır (Davenport vd, 2003:116)
Örgüt, hedeflerini ve çalışanlarına karşı nasıl davranılması gerektiğini belirlemelidir.
Kuruluşun yapısı net bir şekilde tanımlanmış olmalıdır. Görevler ve sorumluluklar şeklinde iş tanımları yapılmalıdır.
Çalışan politikaları, beklenen davranışlar ve ahlak standartları kapsamlı ve yasalara uygun bir şekilde belirlenmelidir.
Disiplin konuları seri, yansız ve daimi olmalıdır.
Çalışanlar işletmenin gaye ve hedefleri benimsemeli ve bu konudaki görevleri hakkında eğitim almalıdır.
İşe yeni alınacak kişinin, yalnız iş becerilerine bakılarak seçilmemelidir. Kişilerin çeşitlilikle baş edebilme, problemi halletme ve kendini idare edebilme, ekip çalışmasına uyabilme gibi özelliklerine bakılarak seçilmelidirler.
Tüm çalışanlar için iş eğitimi ve personel gelişimi çok önemlidir. İletişim her zaman açık, özü sözü bir ve vaktinde olmalıdır.
Örgüt hedeflerine ulaşmada; katılım, ekip çalışması, yaratıcılık, karar verebilme, güven, yetkilendirme çok önemli yapılardır.
Örgütün her düzeydeki problemini halletmek için bir sistem oluşturulmalıdır. Problemlerin gerçek anlamda çözüme kavuşup kavuşmadığı gözlenmelidir. İş yerlerinde Çalışanlara Yardım Programı (ÇYP) olması gerekir. İşletme de
Mobbing her örgütte görülebilir. Bu nedenle örgütler mobbingi yönetme yeteneğine sahip olmalıdırlar. İlk yapılması gereken sağlam bir örgüt kültürü oluşturmaktır. Bunu içinde gerekirse uzmanlardan da yardım alınmalıdır. Örgüt içinde huzurlu bir ortam yaratılarak mobbing engellenebilir. Ayrıca iş görenler eğitilerek mobbing konusunda farkındalık oluşturulabilir. Örgütler, mobbinge karşı cezalarını veya buna benzer caydırıcı uygulamalarını açık ve net olarak ortaya koymalıdırlar (Mizrahi, 2013: 448)
İKİNCİ BÖLÜM
ÖRGÜTSEL BAĞLILIK KAVRAMI VE ÖNEMİ