Mimarlıkta Kalite

Han Tümertekin “... mimaride karşı karşıya kaldığım bir mimari ürün...benim sunduğum hizmet...bence her ikisi için de geçerli olan, yine az önce belirttiğim gibi; beklenmeyeni vermek.” sözleri ile mimarlıkta da amacının beklentilerin üzerine çıkmak olduğunu belitir, Boğaçhan Dündaralp de aynı konuya vurgu yaparak;

“Mimar obsesif olarak bizim hiç ilgilenmediğimiz konulara kafa yorabilir. Ama o yorduğu durum üzerine öyle bir yapısal durum öyle bir şey üretir ki, biz o ona kadar kullanmadığımız, hayatımızda olmayan, hayatımıza katılmamış ya da hayatımıza katılmış olsa da görmediğimiz bir şeyi daha görülür ve daha algılanabilir kılar.” der.

Alpay Soydinç (Tabanlıoğlu) de beklentilerin üzerine çıkma konusunu vurgular ve “...kalitenin başlangıcı müşteriyle masaya oturduğumuz andan itibaren binanın son vidasının takıldığı ana kadar süren bir süreçtir.” sözü ile sürecin kalitesine de işaret eder.

Can Çinici ise “Mimariyi binayla eşdeğer tutmam her konuda. İyi bir mimarlık çok kötü icra edilebilir.” diyerek mimarlıkta kalitenin kendisinden sonraki aşamalara da bağlı olduğunu belirten sözleri ile Arditi ve Günaydın’ın (1987) tanımladığı inşaat

aşamalarının (planlama ve tasarım aşaması, uygulama aşaması, bakım ve kullanım aşaması) ilk ikisine işaret eder. Buna göre uygulayıcı tasarımın hayata geçirilmesinde kullanılacak metod, teknik, iş sırası ve prosedürlerden sorumludur.

Nevzat Sayın

“...3 aşamalı gibi geliyor mimarlık denilen şey: Tasarım süreci, projelendirme süreci ve uygulama süreci: tasarım sürecinin kaliteyi iyi taşıyan mimarlar tarafından yapılmış olması önemli bir şeydir, tıpkı ürünler gibi kişiler içinde kullanılabilir bir kelime olduğunu düşünüyorum kaliteli olma durumunu: ona yeterince zaman ayrılmış olması, özen gösterilmiş olması, dikkat edilmiş olması ve onun yeterince ciddiye alınmış olması...Projelendirmenin daha kaliteli olması için de daha geniş bir ekiple yapılacak bir çalışma olduğu için yukarıdan aşağıya doğru ya da yatayda, nasılsa örgütlenme biçimi... çalışan ekibin kalitesi doğrudan doğruya projenin kalitesini etkiler....Uygulamada bu daha da genişler, müteahhite, işçiler, ekipler, proje yönetimi, inşaat yönetimi gibi ekiplerin işin içine girmesi, bunların her birinin kendi işlerinde donanımı yüksek kişiler olması inşaatın kalitesini etkiler..”

sözleri ile Arditi ve Günaydın’dan (1997) farklı olarak inşaatın ‘planlama ve tasarım’ aşamasını ‘tasarım (fikir) ve bunun uygulanabilir hale getirilmesi ile sonraki aşamalara aktarılmasını sağlayacak projelendirme olarak olarak belirtir ve kullanım aşamasını kapsam dışında bırakır. Sayın, tüm bu aşamaların başarısının nitelikli insan faktörüne bağımlılığına dikkat çeker. Benzer biçimde Bubshait ve Al-Abdurrazzak (1996) tasarım kalitesinin, yüksek donanımlı ve yetenekli personel ile sağlanabileceğini Bubshait ve ark. (1999) da tasarımcının firmanın özü olduğunu ve izlenecek metodtan da önemli olduğunu belirtir. Tian ve Tam (2005) da tasarım firması seçiminde tasarımcıların deneyim ve uzmanlıklarının belirleyici olduğunu söyler.

Sayın, mimarlıkta kalite konusunda “Sonradan devredilebilen, sonradan eklenebilen, sonradan yapılabilen ve sonradan bulunabilen bir şey değil o, ancak süreç kaliteliyse sonradan ortaya çıkacak olan ürün kaliteli olacaktır.” sözleri ile süreç kalitesinin önemini vurgular. Bu sözleri, kaliteyi; ürün kalitesi ve süreç kalitesi olarak ayıran ve “ürün

45

kalitesi fiziksel ürünün kendisine doğrudan bağlı bileşenlerin kalitesi, süreç kalitesi ise ürünün kabul edilir olup olmamasını belirleyen sürecin kalitesidir.” şeklinde tarifleyen Nagasaku ve Oda (1965) ile benzeşir.

Kerem Erginoğlu ise mimarlıkta kaliteyi ikiye ayırır ve bunu,

“İki tane şey var, bir kere mekansal kalite var mimarlıkta, bir de imalata yönelik; ürünün malzeme babında bir kalitesi var. Mekansal kalite zaten tasarıma bağlı olarak gelişen kalite, bir sonuç, ürün diye düşünüyorum; diğeri ise inşaatın kalitesi yani yapılan imalatın kalitesi...” olarak ifade eder. Ürün ve süreç kalitesi ayrımı için de “…tecrübemden dolayı çok net bir şey olduğunu düşünmüyorum. Bazı işlerde tasarım süreci çok kısa olabiliyor, fakat o an daha üretken oldunuz belki. Belki her şey daha dengeli, işverenin verdiği keyifle, daha özgürlüklerden dolayı daha iyi ortaya koydunuz. Veya her şeyin dört dörtlük olduğunu düşündüğünüz bir tasarım sürecinde istediğiniz ürün de çıkmayabiliyor.” diyerek, her projede farklılaşan girdilerin süreci ve ürünü iyi ya da kötü yönde etkileyebileceğini söyler. Strange ve Vaughan (1993) da inşaat eylemlerinin tek ve tekrarsız olmasının yarattığı belirsizliği vurgulamıştır.

Tülin Hadi, mimarlıkta kaliteyi “...olabildiğince çok ihtiyaca cevap vermesi, her ihtiyacı karşılaması beklenemez ama belli bir dereceye kadar dönüştürülebiliyor olması.” sözleri ile ürün kalitesi ve “…gerekli zaman harcanarak, bedeli alınarak, taahhüt edilen zamanda yapılması…” olarak da mimari hizmet olarak adlandırdığı süreç olarak tarifler.

Emre Arolat da iki aşamalı bir mimarlıkta kalite tanımı yapar; “İki tür kalitenin olduğuna, çok kategorik baktığımızda, karar verdik biz, bunlardan bir tanesi tasarımın kalitesi; ikincisi de ortaya çıkan tasarımın yapısallaşması için hazırlanmış olan projenin kalitesi…” Ona göre, bir sonraki aşamaya aktarılacak proje ifade dökümanları hatta tasarımın kendisi bile ürün olarak adlandırılabilir. Buna göre tasarım ekibi, projeyi uygulanabilir biçimde ifade edecek sonraki ekibi de müşteri olarak görür. Juran (1988) dış müşteri kadar iç müşterinin de önemli olduğunu belirtmiştir.

Mehmet Kütükçüoğlu ise mimarlığın alanını sadece yapı ile sınırlı tutmayıp “...eğer mimarlıkta kalite diye bir kavram oluşacaksa, belirli bir standartlar sistemi ve oyuna giren bu standartları bozan şiirsel falanla bu diskur açıklanabilir sanıyorum...” şeklinde tanımlar.

Nitel araştırma yönteminin tercih edilme sebeplerinde (bölüm 1.3) açıklandığı gibi aralarında kesin sınırlar bulunmayan kalite yaklaşımlarını yukarıdaki gibi tartışma biçiminde ifade etme yöntemi tercih edilmiş ancak takibi kolaylaştırmak için her mimarın kalite ve mimarlıkta kalite yaklaşımını kabaca ifade edecek aşağıdaki tablo da hazırlanmıştır.

Tablo 3.1 Uygulayılayıcı mimar gözüyle kalite ve mimarlıkta kalite kavramları

Mimar Kalite ve mimarlıkta kalite kavramları

Kalite özneldir; önemli olan, ürünün kullanıcıda yarattığı histir. Müşteri gereksinimleri karşılanmalı ve tecrübeden gelen birikimle aşılmalıdır.

Tabanlıoğlu (Soydinç, A.)

Mimari üründe de beklentilerin üzerine çıkılmalıdır, ürünün kalitesini süreç belirler.

Kullanıcı beklentilerinin üzerine çıkan ürün kalitelidir. Tümertekin, H.

Beklenmeyeni veren mimari ürün ya da mimari hizmet kalitelidir.

Dündaralp, B. Kullanıcının, içinde bulunduğu kültür ile belirlediği gereksinimleri üzerine var olanı tekrar yorumlayarak yeni özellikler ekleyen ürün ya da hizmet kalitelidir.

47

Kullanıcının o ana kadar farketmediği ve beklemediği özellikleri de içeren mimari ürün kalitelidir.

Aynı kültürdeki insanlar arasında iletişebilmek için bazı standartlar oluşur. Kaliteli ürün, bu standartlara uygun olmanın yanında aşabiliyor olmalıdır. Kalite, değer yargısı olarak kullanılamaz. Kütükçüoğlu, M

Kaliteli mimari ürün, belirli standartları sağlamalı ve üzerine beklenmeyen bir özellik daha eklemelidir.

Belirli standartları sağlayan ve üzerine çıkan ürün ya da servis kalitelidir.

Erginoğlu, K.

Her projede farklılaşan girdiler süreci ve ürünü olumlu ya da olumsuz yönde etkiler. Kaliteli süreç ve kaliteli ürün arasında bu belirsizlikten dolayı doğrusal bir ilişki kurulamaz.

Kaliteli ürün belirli objektif kriterleri sağlamalıdır ancak ürünün estetik özelliklerinin değerlendirilmesinde tasarımcının subjektif bakış açısı devreye girer.

Hadi, T.

Mimari ürün ve mimari hizmetin bekleneni vermesi kalitedir.

Arolat, E. Kalite kullanıcı gereksinimlerine göre belirlenmiş kriterlere uygunluktur.Ürün kalitesi, üretiminde amaçlanan duruma göre değerlendirilmelidir.

Mimari ürünün kalitesi onu oluşturan sürecin kalitesine bağlıdır. Süreci oluşturan alt aşamalardan çıkan ürünün bir sonrakine girdi olduğu unutulmamalıdır.

Kalite ürün ya da hizmetin amaca uygunluğudur.

Sayın, N.

Mimarlıkta ürün ancak süreç kaliteli ise kaliteli olabilir. Birbirini takip eden aşamalar kaliteli ise ürün kaliteli olur. Aşamaların kaliteli olabilmesi de fikir oluşumundan uygulamaya kadar kadar geçen sürede çalışan kişilerin işlerini iyi yapmalarına bağlıdır. ‘Kalite’ kişiler için de kullanılabilen bir kelimedir.

Kalite, değer yargısı ifade eder. Kaliteli ‘iyi’nin karşılığıdır. Değerlendirme tamamen özneldir.

Çinici, C.

Mimarlıkta sadece ürünün kalitesinden bahsedilemez, süreç kaliteli ise ürün de kaliteli olabilir ve bu kalitede, tasarımdan sonraki aşamalar da belirleyicidir.