Meta Analizin Avantajları

Meta analiz, bilimsel bilgi birikimini geliştirmek ve araştırmacılara herhangi bir konuyla ilgili bütüncül bir bakış açısı kazandırmak için esnek ve güçlü bir yaklaşım olarak ifade edilmektedir (Card, 2012; Whiston ve Li, 2011). Lipsey ve Wilson’a (2001) göre meta analizin sosyal politikalara ve uygulamalara ışık tutması, çeşitli bağımsız çalışmaları derleme sürecini içermesine dayanmaktadır. Uygulayıcıların veya araştırmacıların geniş dergi çeşitliliğinin olduğu günümüzde her bir çalışmayı okuması zaman ve imkânlar bakımından mümkün olmaması sebebiyle meta analitik çalışmaların, araştırmacılar ve uygulayıcılar için kapsamlı bilgi birikimini sunmaları açısından önemli katkı sağladığı düşünülebilir (Whiston ve Li, 2011).

Alanyazında meta analiz yönteminin avantajlarına yönelik birçok görüş bulunmaktadır. Dinçer (2014) meta analiz yönteminin avantajlarını şu şekilde ifade etmektedir: (i) meta analiz sayesinde sosyal bilimlerde, özellikle eğitim bilimlerinde, yapılan deneysel çalışmaların ne derece etkili olduğu belirlenebilir, (ii) bireysel çalışmalar birleştirilerek tek bir çalışma biçiminde yorumlanabilir, ayrıca bireysel çalışmaların her birinin etki büyüklükleri hesaplanarak çalışmaların karşılaştırılması yapılabilir, (iii) tartışmalı konuların incelenmesinde, alt grup analizi ile fazla değinilmemiş konuların gün ışığına çıkması sağlanabilir ve (iv) herhangi bir alanda bildiri, makale, tez ve benzeri akademik çalışma yapmak isteyen bir araştırmacı aslında yapacağı alanyazın taramasını genişleterek bir meta analiz çalışması yapabilir ve böylece çalıştığı konuya yönelik detaylı bir bilgi birikime sahip olabilir. Shelby ve Waske (2008) ise, meta analiz çalışmalarının iki önemli avantaja sahip olduğunun altını çizmektedir: (i) araştırma bulgularının pratik önemi ve (ii) nicel araştırma sentezleri için titiz metodoloji.

Meta analiz, (i) iki değişken arasındaki ilişkinin gücünü, (ii) tedavilerin veya müdahalelerin etkililiğini, (iii) teorilerin geçerliğini ve doğruluğunu, (iv) ölçme araçlarının geçerliğini ve (v) moderatör etkilerin varlığını incelemek için oldukça etkili bir yaklaşımdır (Chan ve Arvey, 2012). Ayrıca meta analiz araştırmaları etki büyüklüğünü ortaya çıkardıkları için

42

geleneksel nitel alanyazın incelemelerindeki derinlemesine incelemenin yanı sıra konunun geniş örneklem üzerinde irdelenmesine yönelik önemli bir katkı sağlayabilir (Whiston ve Li, 2011).

Lipsey ve Wilson (2001) bir grup araştırmayı analiz etmek ve özetlemek için neden klasik derleme yöntemlerinden ziyade meta-analiz kullanmamız gerektiğini açıklayan dört sebebe işaret etmektedir. İlk olarak, araştırma bulgularının sentezlenmesi sürecinde meta-analiz titiz ve disiplinli bir yaklaşım gerektirmektedir. Meta-analizin önceden belirlenmiş uygulama basamakları bulunmaktadır ve süreç sistematik bir plan dâhilinde yürütülmektedir. Littell ve diğerlerine (2008) göre meta analiz çalışmaları çeşitli standartlara sahip olması yönüyle üstün bir niteliğe sahiptir. Bu durum ise, araştırmacıya disiplinli ve planlı hareket etme becerisi kazandırmaktadır. İkinci sebep, meta-analizlerin klasik anlatı derlemelerine kıyasla çalışmanın ana bulgularını çok daha etkili bir şekilde özetleyebilmesidir. Diğer üçüncü önemli sebep ise, meta-analizin araştırmaları özetlemekte kullanılan ve diğer yöntemlerde belirsiz olan etki büyüklüklerini sağlamasıdır. Her bir çalışma için etki büyüklükleri hesaplanarak bunlar arasındaki dağılımın nedenleri açıklanmaya çalışılabilir. Son olarak ise, meta-analiz araştırmacılara incelenen çok sayıda araştırma bulgusunu planlı ve organize bir şekilde derleme becerisi kazandırmaktadır (Üstün ve Eryılmaz, 2014). Meta Analiz çalışmaları ile diğer alanyazın derleme çalışmalarının karşılaştırılmasına ilişkin Tablo 5 aşağıda yer almaktadır.

43 Tablo 5

Çeşitli Nicel Alanyazın Derleme Yöntemlerinin Amaçları, Analizi, Avantajları ve Sınırlılıkları

Derleme Türü & Amaç Analiz Avantajları Sınırlılıklar

Geleneksel Derleme (Narrative)

İlgili alanda toplanan bulguları özetlemek Araştırmalardan toplanan bulguların bütüncül ve öznel değerlendirilmesi Öznel değerlendirmeler en aza indirilirse daha etkili bilgi verilebilir

Çalışmaların belirlenmesi ve analizi özneldir. Çalışma

karakteristiklerinin etkisi veya etkinin büyüklüğü ölçülemez

Oy Sayımı

İlgili alanda toplanan bulguları özetlemek ve etkinin yönünü veya gözlenen ilişkiyi sunmak

Birincil araştırma sonuçlarının en özgün sonuçlarının sayılması ve çetelesinin tutulması Benzer araştırmalar arasında gözlenen ilişkiyi veya etkiyi objektif olarak ölçmek için çabuk ve basit bir süreçtir

Örneklem boyutu kaygı uyandırmaktadır. II. Tip hata yaygındır. Çalışma karakteristiklerinin etkisi veya etkinin büyüklüğü ölçülemez

Birleştirilmiş Anlamlılık

İlgili alanda toplanan bulguları özetlemek ve etkinin yönünü veya gözlenen ilişkiyi sunmak

Araştırmaların tüm etkilerini ölçmek için birincil araştırmaların ilişkilerinin (r) veya etkileriyle ilişkili olasılıklarının (p) birleştirilmesi Benzer araştırmalar arasında gözlenen ilişkinin veya etkinin objektif olarak ölçülmesi

Örneklem boyutu kaygı uyandırmaktadır. II. Tip hata yaygındır. Çalışma karakteristiklerinin etkisi veya etkinin büyüklüğü ölçülemez

Meta Analiz

İlgili alanda toplanan bulguları özetlemek ve etkinin yönünü ve büyüklüğünü veya gözlenen ilişkiyi sunmak

Birincil araştırmalarda gözlenen etkilerin standartlaştırılmış ölçüme, ortalamaya dönüştürülmesi ve çalışma karakteristiklerinin analiz edilmesi Benzer araştırmalar arasında gözlenen ilişkinin veya etkinin objektif olarak ölçülmesi ve diğer derleme yöntemlerinin sınırlılıklarının vurgulanması “Elmalar ve armutlar” sorunu bulunmaktadır. Çoklu etki büyüklüğünün kullanımı, bireysel çalışmalardan elde edilmektedir- istatistiksel bağımsızlık, temsil edilebilirlik ve dahil etme kriterleri

Kaynak: Fitzgerald, S. M., & Rumrill Jr, P. D. (2003). Meta-analysis as a tool for understanding existing research literature. Work, 21(1), 97-103.

Meta analiz, belirli bir sayıdaki araştırmanın hatalarını ve yanlılığını düzeltmek ve araştırma sonuçlarının çeşitliliğini ve merkezi eğilimlerini analiz etmek için kullanışlı bilgi sağlamaktadır. Birincil araştırma sonuçları, istatistiksel analizler sonucunda birleştirilerek etki büyüklüğü olarak adlandırılan bir ölçü birimine dönüştürülmektedir. Böylece aynı yapıyı farklı yollarla veya ölçme araçlarıyla ölçen çalışmaların sonuçlarının sentezlenmesi mümkün olmaktadır. Bu yöntem aracılığıyla tek bir değişkenin değerlerinin dağılımı veya eğilimi, iki değişken arasındaki bağlantıların yönü veya kuvveti ve değişkenler arasındaki etkileşimi incelemek mümkün olmaktadır (Littell vd., 2008).

44

Littell ve diğerlerine (2008) göre meta analiz; (i) üst düzey şeffaflık, (ii) hataların belirlenmesi ve düzeltilmesi, (iii) örneklem parametrelerinin daha iyi tahmin edilmesi, (iv) birden çok etki alanındaki çıktılarını ölçme becerisi ve (v) moderatör analizini mümkün kılması yönüyle diğer araştırma sentezlerinden üstün bir niteliğe sahiptir. Öte yandan kanıtlara dayalı uygulamaların bütüncül sonuçlarını sunduğu için alana, uygulayıcılara ve araştırmacılara kullanışlı bilgi sağlamaktadır (Whiston ve Li, 2011).