Öğretmenlerin Branşlarının Okul İkliminin Çözülme Boyutuna Etkisine

Öğretmenlerin branşlarına göre okul ikliminin çözülme boyutunda farklılaşma olup olmadığını belirlemek için çalışmaya dâhil edilen araştırmaların betimsel istatistikleri Tablo 22’de gösterilmiştir.

Tablo 22

Öğretmenlerin Branşlarına Göre Çözülme Boyutuyla İlgili Meta Analize Dâhil Edilen Çalışmalara Ait Betimsel İstatistikler

Seçenekler 1 2 3 4 n Araştırmanın Yayım Yılı 2006-2010 2011-2015 n 3 4 7 % 43 57 100 Yayım Türü Tez Makale n 7 - 7 % 100 100 Örneklem Bölgesi

İç Anadolu Marmara Güneydoğu Karadeniz

n 2 3 1 1 7

% 29 43 14 14 100

Eğitim Kademesi

İlköğretim Ortaöğretim Karma

n 7 - - 7

% 100 100

Ölçek Türü

OCDQ OCDQ-RE OCDQ-RS

n 5 2 - 7

% 71 29 100

Tablo 22 incelendiğinde branş değişkenine göre çözülme (ilgisiz öğretmen) boyutuyla ilgili meta analiz çalışmasına dahil edilen araştırmaların yaklaşık yarısının (%43) 2006-2010 yılları arasında yayımlandığı, tamamının (%100) tez çalışması olduğu, çoğunlukla Marmara (%43) ve İç Anadolu (%29) örneklem bölgelerinde gerçekleştirildiği, tamamının (%100) ilköğretim kademesinde uygulandığı ve çoğunluğunda (%71) OCDQ ölçme aracının kullanıldığı görülmektedir.

86

Yayım yanlılığına ilişkin bulgular

Çalışmaya dâhil edilen araştırmaların yayım yanlılığına ilişkin bulguları gösteren huni saçılım grafiği Şekil 10’da gösterilmiştir. Huni saçılım grafiği, Y ekseninde çalışmaya ait standart hata değeri (SE) ile X ekseninde etki büyüklüğünü (ES) göstermektedir. Standart hata değeri küçük olan çalışmalar huni şeklinin üst kısmına doğru ve ortalama etki büyüklüğünün yakınında toplanmaktadır. Ancak örneklem sayısı az olan çalışmalarda etki büyüklüğü tahmininde daha fazla örneklem varyansı bulunduğu için standart hata değerinin fazla olduğu çalışmalar şeklin alt kısmına doğru kaymaktadır (Borenstein vd., 2013). Araştırmaların üst tarafa doğru ve birleştirilmiş etki büyüklüğünü gösteren dikey çizginin her iki yanında simetrik bir şekilde yayılmaları, yayım yanlılığına dair bir kanıt olmadığı anlamına gelmektedir (Borenstein vd., 2013). Şekil 10’daki saçılma diyagramı incelendiğinde, araştırmaların çoğunlukla orta ve üst bölümde toplandığı ve birleştirilmiş etki büyüklüğünü gösteren dikey çizginin her iki yanında, neredeyse simetrik olarak saçıldığı görülmektedir. Bu doğrultuda analize dâhil edilen araştırmalarda, yayım yanlılığına dair bir kanıt görülmemektedir.

Şekil 10. Branşa göre çözülme boyutunun yayım yanlılığına ilişkin Huni Saçılım Grafiği

Huni saçılım grafiğinde yayım yanlılığına ilişkin herhangi bir kanıt görülmemesine rağmen, ek olarak Duval ve Tweedie’nin trim ve fill testi yapılmıştır (Tablo 23). Bu testin sonuçları incelendiğinde, gözlenen etki büyüklüğü değeriyle yayım yanlılığından kaynaklanan etkiyi

-2,0 -1,5 -1,0 -0,5 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 0,00 0,05 0,10 0,15 0,20 St an da rd E rr or Hedges's g

87

düzeltmeye yönelik oluşturulan sanal etki büyüklüğü arasında farklılık bulunmamaktadır. Hiçbir farklılığın olmamasının sebebi merkez çizginin her iki tarafında yoğunlaşan araştırmaların genel olarak simetrik olmasıdır. Merkez çizginin sağ ve sol tarafında kayıp veri olduğuna dair bir durum olmadığından, sanal etki büyüklüğüyle gözlenen etki büyüklüğü arasındaki fark sıfır olarak ortaya çıkmıştır.

Tablo 23

Duval ve Tweedie’s Trim ve Fill Testleri Sonuçları

Değişkenler Çıkartılmış

Çalışma Nokta Tahmini

CI (Güven Aralığı)

Q

Alt Limit Üst Limit Branş-Çözülme

Gözlenen değerler -.12 -.20 -.04 7.02 Düzeltilmiş değerler 0 -.12 -.20 -.04 7.02

Etki büyüklüğüne ve moderatör analizlerine ilişkin bulgular

Tablo 24

Öğretmenlerin Branşlarının Okul İkliminin Çözülme Boyutuna Etkisi: Meta Analiz Sonuçları

Değişken k nsınıf nbranş g

CI (Güven Aralığı)

Q Qb

Alt Limit Üst Limit

Branş-Çözülme 7 1425 1351 -.12** _{-.20 -.03 7.02}** Moderatör [Yayım Yılı] .00* 2005-10 3 889 751 -.12 -.29 .05 2011-15 4 536 600 -.12* _{-.24 -.00} Moderatör [Örneklem Bölgesi] 3.41* Güneydoğu Anadolu 1 420 299 .01 -.14 .16 İç Anadolu 2 544 508 -.14 -.35 .06 Karadeniz 1 133 176 -.22 -.44 .01 Marmara 3 328 368 -.13 -.28 .02 Moderatör [Ölçek Türü] .16* OCDQ 5 1159 1038 -.13* _{-.24 -.02} OCDQ-RE 2 266 313 -.09 -.25 .08

Not: k = Çalışma sayısı, n = Örneklem sayısı, g = Hedge’s g (SOF), CI = Güven aralığı, Q = Çalışmalar arası

heterojenlik

88

Çalışmaya dâhil edilen araştırmalara (k = 7) ait veriler üzerinde rastgele etkiler modeline göre gerçekleştirilen analizler doğrultusunda; öğretmenlerin okul ikliminin çözülme boyutunun branşa göre standartlaştırılmış ortalamalar farkı etki büyüklüğü değeri (g) -.12 [SH = .04; CI = (-.20, -.03)] olarak hesaplanmıştır. Bu etki büyüklüğü değeri istatistiksel olarak anlamlı olup (p < .01); Thalheimer ve Cook’un (2002) sınıflandırmasına göre önemsiz, Cohen’in (1988) sınıflandırmasına göre ise düşük düzeyde bir etkiye sahiptir. Çalışmaya dâhil edilen araştırmaların 6’sının (%86) etki büyüklüğü değeri negatiftir. Ortalama etki büyüklüğü değerinin negatif çıkması (g = -.12), işlem etkisinin kontrol grubu (branş öğretmenleri) lehine olduğunu göstermektedir. Bu bulgu, öğretmenlerin branş durumlarının onların okul ikliminin çözülme boyutuna ilişkin algılarında bir farklılık oluşturduğunu göstermesi bakımından önemlidir. Her bir çalışmaya ait standart hata ve etki büyüklüğü değerleri ile güven aralıkları Ek 8’de sunulmuştur.

Çalışmaların yayım yıllarına göre, okul ikliminin çözülme boyutunda öğretmenlerin branş durumlarına dayalı olarak hesaplanan etki büyüklüklerinde anlamlı bir farklılık bulunmuştur (Qb = .00, p < .05). Bu bulgu, çalışmaların gerçekleştirildiği yayım yıllarının etki

büyüklükleri üzerinde moderatör bir rol oynadığını göstermektedir. Buna göre 2011-2015 yılları arasında yayımlanan çalışmalar, okul ikliminin çözülme boyutunda branş öğretmenleri lehine bir farklılaştırma oluşturmaktadır (g = -.12, p < .05). Bu yıllar arasında yayımlanan çalışmalarda branş öğretmenleri sınıf öğretmenlerine göre okul iklimini daha fazla çözülme iklimi olarak algılamaktadırlar.

Çalışmaların uygulandığı örneklem bölgelerine göre okul ikliminin çözülme boyutunda öğretmenlerin branş durumlarına dayalı olarak hesaplanan etki büyüklüklerinde istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmuştur (Qb = 3.41, p < .05). Bu bulgu, çalışmaların

uygulandığı örneklem bölgelerinin etki büyüklükleri üzerinde moderatör bir rol oynadığını göstermektedir.

Son olarak çalışmalarda kullanılan ölçeklere göre gerçekleştirilen moderatör analizinde, kullanılan ölçekler etki büyüklükleri üzerinde anlamlı bir farklılık oluşturmaktadır (Qb = .16,

p < .05). Bu farklılaşma, öğretmenlerin okul iklimi algısını ölçmek amacıyla OCDQ kullanan

çalışmaların okul ikliminin çözülme boyutunda branş öğretmenleri lehine oluşmaktadır (g = -.13, p < .05).

89

4.2.2. Öğretmenlerin Branşlarının Okul İkliminin Sınırlayıcılık Boyutuna