Mesleki Eğitimin Bugünkü Durumu
MESLEKİ VE TEKNİKEĞİTİMİN BUGÜNKÜ DURUMU
Mesleki ve Teknikeğitim, genelde Türk Eğitim sis teminden soyutlanamaz. Bu nedenle sistem yapısı için deki yeri ve işlevini belirlemek gerekir. Eğitim sistemi nin yapısını genelde a) Temel b) O rta ve c) Yük- sekeğitim olmak üzere üç düzeydeki alt sistemlerden oluşmaktadır. Mesleki ve Teknikeğitim kurum lan, örgün ve yaygın olarak her üç düzeydeki alt sistemlerde yer almaktadır.
Mesleki ve Teknikeğitim K urum lan. Bakanlık ör gütü içinde, Erkek Teknik, Kız Teknik, Ticaret ve Tu rizm, Çıraklık ve Yaygıneğitim Genel M üdürlüklerine bağlı birimler olarak etkinliklerini sürdürmektedir.
Mesleki ve teknikeğitim yapan kuram ların kademe ve alanlarına göre sistem modeli incelendiğinde okul türleri kolaylıkla görülür. (Şekil -1)
Erkek Teknik öğretim Kurumlan
Temel, orta ve yüksek eğitim düzeylerinde öğrenci lerin istek ve yeteneklerine uygun daha çok endüstriyel mesleklerde öğrenim görmelerini sağlayan kuram lar dır. Bu kuram lardan başlıcalan, yaygın eğitim yapan gündüz ve akşam Endüstri Pratik Sanat Okulları, örgün eğitim yapan Meslek ve Teknik liselerdir.
T em el E ği ti m O rt a Y ü k se k E ği ti m E ğ it im Genel Eğitim Kademeleri Şekil : 1
TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ (SİSTEM İÇİNDE MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİM) Örgün ve Meslek iTeknik Eğitim Yaygın Meslekî Teknik Eğitim Erkek Teknik 15 4 14 1 ı 1 ı 3 13 i l 2 12 3 1 11 4 10 I 3 3 9 2 2 ! ı (2) (3) Orta ilk 8 7 6 5 4 3 2
Km Teknik Tic. ve Tur. Erkek Teknik ~ 4 Kız Teknik O) (7) i 10). 4 3 ~ 2 _ 1 (8)~ ( 1 2 ) Çıraklık Eğitimi i Eğitici | U sta _ (15) Usta (11) K alfa 3 r : i 2 1 i 2 1 1 2 i 1 i Ç ırak (6) (13) (14) (16)
Temel Eğitim İkinci k a demesinde iş ve Teknik E ndüstri Meslek Liseleri — Y apı Meslek Liseleri — M otor Mes. Liseleri — Kimya Mes. Liseleri — Tekstil Mes. Liseleri — M atbaa Mes. Liseleri — Denizcilik Mes. Llsel. — Dev. Demir Yolları — Ağaç ve Metal İşleri — Denizcilik ve Su Ürün.
4 — Erkek S anat ö ğ re t m en Okulu Meslek
Yük. Okulu Ya
bancı Diller Y. Ok 5 — Tek. Yük. Öğ. Ok.
Endüstriyel S an at la r Yük. Öğ. Ok. 6 — Kız Sanat Ortaok. 7 — Kız Mes. Liseleri — Tekstil Liseleri — Seram ik Lis. — H azır Giyim Lls. — Terzilik Lis. 3 —Teknik Liseler
8 — Kız Teknik Liseleri 9 — Kız Sanat Yük. ö ğ . Ok. 10 — Kız Tek. Yük. Öğ. Ok. 11— Tic. Lisesi
— Sek. Mes. Lis.
— Otelcilik ve Turizm Mes. Lisesi
12 — Tic. ve Turizm Yük. öğ.
Okulu 14 — P ratik Kız Sanat O kullan 15 — Olgunlaşm a Enst. 16 — Yaygın Eğitim (Halk Eğitim) K ursları.
13 — E ndüstri P ratik Sanat
Gündüz ve Akşam Endüstri Pratik Sanat Okullan
İlköğretimini tamamlam ış yetişkinlerin mesleki bil gi ve beceri kazanmak üzere devam ettikleri, süresi meslek branşlarına göre değişen en az 8 ay olan kuram lardır. 43’ü endüstri meslek liselerinin bünyesinde, l l ’i bağımsız ve 3’ü akşam öğretim yapan bu okulların 1981-1982 öğrenim yılındaki sayısal durum u aşağıda be- lirlenm işt ir.
Kadrolu öğretmen Okul Sayısı öğrenci Sayısı Sayısı
57 2162 56
Meslek Liseleri
Ortaokul ve temeleğitim ikinci kademesini bitiren öğrencilerin devam ettikleri öğretim kuram larıdır, ö ğ retim süresi üç yıldır. Bu okullarda öğrenciler iş hayatı na hazırlanır, mezunlar kendi branşları ile ilgili yüksek öğretim kuram larında öğrenimlerine devam edebilirler. Bu düzeydeki kurum lar
Endüstri Meslek Lisesi 262 Yapı Meslek Lisesi 4 Motor Meslek Lisesi 5 Kimya Meslek Lisesi 1 Ağaç ve Metal Meslek Lisesi 1 Denizcilik ve Su Ürün. Mes. Lis. 1 Denizcilik Meslek Lisesi 1 Devlet Demiryolları 1
Tekstil 1
Matbaa Meslek Lisesi 1 278
Bu meslek liselerinde 46 meslek branşında öğretim yapılmaktadır. Bu kuram ların üç yıllık öğretim progra mında yer alan derslerin haftalık ders saatleri aşağıdaki şekilde uygulanmaktadır.
Genel Bilgi Dersleri % 39 Meslek Dersleri % 18 Atelye ve Laboratuar Uygulaması % 43 1981-1982 öğretim yılında sayısal durum
Okul Sayısı öğrenci Sayısı öğretmen Sayısı
278 108.1'Î5 9.098 Bu okulların kapasiteleri sınırlı ve başvuran öğren ci sayısı fazla olduğundan Bakanlıkça yapılan sınav so nuçlarına göre öğrenciler alınm aktadır.
Teknik Liseler
Birinci sınıfları endüstri meslek liseleri ile ortak, öğretim yılı, adı geçen sınıfla birlikte dört yıl olan 1969- 1970 öğretim yılında açılan bu okullara, endüstri meslek lisesi birinci sınıfından bütünlemesiz geçen öğrenciler den seçilenler devam edebilirler. Bu liselerden biri ba ğımsız diğerleri endüstri meslek liselerine bağlıdır.
öğrencileri hayata ve yükseköğretime hazırlayan teknik liselerde makina, elektrik, elektronik, motor, kim ya, üst yapı, mikrobiyoloji, endüstriyel elektronik, bilgi sayar işletimi ve eğitim araçları laboratuvarı branşla rında öğretim yapılmaktadır.
Teknik liselerin öğretim program larında yer alan derslerin haftalık s a a tle ri:
Genel bilgi dersleri Meslek dersleri Atelye ve uygulama °Io 19
%
51 % 30'dur.1981-1982 öğretim yılında sayısal durum
Okul Sayısı 63 öğrenci Sayısı 7.062 öğretmen Sayısı 98 Kız Tekniköğretim Kurumlan
Kız tekniköğretim kurum larının genel amacı ka dın işgücünü çağımızın ekonomik, sosyal ve teknolojik gelişmelerine uygun olarak ülke endüstrisine ve aile ekonomisine katkıda bulunacak şekilde yetiştirmektir. Bu amacı gerçekleştirmek üzere yaygın eğitim yapan pratik kız sanat okulu ve olgunlaşma enstitüleri ve ör gün öğretim yapan kız meslek ve teknik liseleri vardır.
Pratik Kız Sanat Okullan
İlköğretimi tamamlam ış veya herhangi bir kademe sinden ayrılmış ya da hiç öğrenim görmemiş genç kız ve kadınlarımıza yaşamları ile ilgili bilgi ve birçok mes leklerde beceri kazandırmayı amaçlayan kuram lardır.
1981-1982 öğretim yılında pratik kız sanat okulunda sayısal d u ru m :
Okul Sayısı öğrenci Sayısı öğretmen Sayısı
435 89.664 1.271
Olgunlaşma Enstitüleri
Kız meslek liseleri ile pratik kız sanat okullarını bitiren öğrencilerin ilgi duydukları b ir sanat dalmda mesleki bilgi ve becerilerini artırm ak üzere kurulmuş
enstitülerdir. Döner sermay-j ile çalışan bu kurumlarda öğretim süresi iki yıldır. Bu kuram ların hizmet alanını genişletmek ve örnek üretim atelyelerine ağırlık vere cek şekilde geliştirilmesine, araştırma-geliştirme ve üre tim merkezleri olarak biçimlendirilmesine çalışılmakta dır.
1981-1982 öğretim y ılın d a :
Okul Sayısı öğrenci Sayısı öğretmen Sayısı
6 965 143
Kız Teknik Liseleri
Birinci sınıfları kız meslek liseleri ile ortak olan, öğ rencileri mesleğe ve yükseköğretime hazırlayan bu lise lerin üç yıllık bir geçmişi bulunmaktadır. Dört branşta öğretim yapan kız teknik liselerin 1981-1982 öğretim yı lındaki sayısal d u ru m u :
Okul Sayısı öğrenci Sayısı öğretmen Sayısı
2 149 —
Bu iki lise, Ankara A tatürk Kız Lisesi ve İstanbul M ithatpaşa Kız Lisesi bünyesinde açıldığından ayrıca kadrolu öğretmeni yoktur.
Kız Meslek Liseleri
Ortaokul ve teme’cğitim ikinci kademesine dayalı, üç yıl süreli öğrencileri iş alanlarına ve kendi branşla rında yüksek öğretime hazırlayan meslek okullarıdır. Kız meslek liselerinde 22 branşta öğretim yapılmaktadır. Ayrıca özel nitelik taşıyan tekstil, seramik, hazır giyim ve terzilik meslek liseleri açılmıştır. Sayısı sınırlı olmak
la birlikte bazı kız meslek liselerinde elektronik, yapı ressamlığı, kimya, otelcilik ve turizm branşlarında öğ retim yapılmakta ve erkek öğrenciler de alınm aktadır.
1981-1982 öğretim yılında sayısal durum :
Kız Meslek
Lisesi Sayısı öğrenci Sayısı öğretmen Sayısı
243 34.853 7.517
Kız Sanat Ortaokulları
İlkokula dayalı ve üç yıl süreli, temeleğitimin ikinci kademesini oluşturan genel ortaokul program lan yanısı- ra ev ve aile yönetimine ilişkin bilgi ve beceriler kazan dıran okullardır. 192’si kız meslek liselerine bağlı ve 10’u bağımsız olan bu okulların 1981-1982 öğretim yılındaki sayısal d u ru m u :
Okul Sayısı öğrenci Sayısı öğretmen Sayısı
(Bağımsız olanlarda)
202 25.315 87
Ticaret ve Turizm öğretim Kurumlan
Hizmet sektörünün orta kademede gereksinme duy duğu elemanları yetiştirmeyi amaçlayan bu kurum ların başlıca alanları, maliye ve muhasebe, ticaret ve büro hizmetleri, kooperatifçilik, bankacılık, sekreterlik, otel ve turizm işletmeciliğidir.
Bu alanda yaygıneğilim yapan kurum yoktur, ö r gün eğitim olanağı sağlayan kurum lar, gündüz ve akşam ticaret, sekreterlik, otelcilik ve turizm meslek liseleridir.
Ticaret Liseleri
öğrencileri iş hayatına ve kendi alanlarında yük seköğretime hazırlayan ve öğretim süresi üç yıl olan, bu kurumlarda, muhasebe, kooperatifçilik, sekreterlik ve bankacılık dalları bulunm aktadır, öğretim program la rının % 57’si genel bilgi derslerine, % 34’ü meslek ders lerine ve % 9’u uygulamaya ayrılmıştır.
1981-1982 öğretim yılındaki sayısal d u ru m :
Akşam ve Gündüz
Ticaret Lisesi öğrenci Sayısı öğretmen Sayısı
46 + 178 = 224 92.673 5.164
Sekreterlik Meslek Lisesi
özellikle yabancı dil bilen, mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve tutum ları kazanmış sekreterler yetiştir mek üzere kurulm uş meslek liseleridir. Bu kurum larda Ticaret ve Yönetim, Tıp ve Hukuk sekreterliği ihtisas dalları bulunmaktadır. 1981 1982 öğretim yılındaki sayı sal d u ru m :
Sek. Lisesi Sayısı öğrenci Sayısı öğretmen Sayısı
4 352 10
Ankara, İstanbul, Bursa ve İzm ir’de bulunan bu okul ların öğretmen gereksinimi, ticaret liselerinden karşılan maktadır.
Orta Dereceli Mesleki ve Teknik öğretim Kuramla rının Planlı Kalkınma Döneminde Durumları:
Planlı kalkınma döneminde Mesleki ve Tekniköğ- retin.de beklenen sayısal gelişme sağlanamamıştır. Bu dönemde onar yıllık aralıklarla orta dereceli örgün eği timde gelişmeler özet o la ra k :
Örgün Öğretim Kurumu Okul
1961 -1962
öğrenci öğretm en Okul
1971 - 1972
öğrenci Öğretmen Okul
1981 - 1932 Öğrenci ! öğretm en Erkek .Teknik 229 40000 2370 274 50000 3300 341 115000 9200 K ız Teknik 395 76000 1800 323 37000 3160 447 60000 7600 T icaret ve Turizm 72 15000 390 101 34000 1210 236 94000 5500
Erkek ve kız teknik eğitimde kız p ratik sanat o k u llan hızlı bir gelişim göstermiş ve öğrenci sa y ıla n artm ıştır. Erkek P ratik sanat okullarında azalm a görülm üştür. Beş yıl aralık larla yaygın mesleki eğitimdeki sayısal durum :
Yaygın öğretim Kurumu Okul
1971 -1972
Öğrenci Öğretmen Okul
1975 -1976
Öğrenci Öğretmen Okul
1981 -1982
Öğrenci öğretmen
Erkek Teknik 43 7000 181 52 6600 359 57 2000 56
Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri
ilk kuruluşu otelcilik okulu olan ve yaygın eğitim yapan bu kurumlar, son üç yıldır meslek lisesine dönüş türülm üş ve sayıları artırılm ıştır, öğrencilerin yatılı olarak devam ettiği 8 kurumda 1981-1982 öğretim yılın da öğrenci sayısı 1.617 ve öğretmen sayısı 157’ye ulaş
mıştır.
Orta Dereceli Mesleki ve Teknik öğretim Okulları Mezunlarının Durumları:
Erkek teknik, kız teknik ve ticaret ve turizm öğre tim genel müdürlüklerine bağlı meslek liselerinden mezun olan öğrencilerin durum ları, okul müdürlükle rinden alınan verilere göre saptanm aya çalışılmıştır. Sağlanan verilere göre 1980 1981 öğretim yılında mezun ların durum ları % olarak belirlenmiştir.
Endüstri Kız
Meslek Meslek Ticaret Liseleri Liseleri Liseleri
öğrenim ine uygun işlerde çalışanlar 11.9 13.9 11.6
Mesleğine uygun işlerde çalışanlar 29.0 10.3 23.0
Mesleğine uygun olmayan işlerde
çalışanlar 6.1 4.6 9.8
Dış Ülkelere gidenler 1.0 0.5 0.9
Aslıere Gidenler 2.8 — 3.3
Her.üz iş bulam ayanlar 11.8 27.1 13.0
D urum u bilinm eyenler 36.0 43.4 38.4