Meslek Hastalığı

Meslek hastalığı kelime kökeninde de anlaşıldığı gibi işçinin yaptığı işten

kaynaklanan bir hastalıktır. Tanımı, nedenleri ve alınması gereken önlemler aşağıda belirtilmiştir.

2.6.2.1. Tanımı ve Nedenleri

Bir çalışanın sağlığının, işveren tarafından yapılması istenen işten zarar görmesi sonucu olarak meydana gelen hastalığa meslek hastalığı denir 150. 5510 Sayılı kanun ile meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleri olarak tanımlanmaktadır. 506 sayılı sosyal sigortalar kanunu da buna yakın bir tanım vermektedir151. Bir hastalığın meslek hastalığı olarak tanımlanabilmesi için üretimden kaynaklanması gerekmektedir .

Meslek hastalıklarının nedenlerinin sınıflandırılması aşağıdaki gibi tanımlanabilir;

149

KARATAŞ, Đ.: Đş Kazası ve Meslek Hastalıkları Đhtilafları ve Çözüm Yolları, Yaklaşım Yayıncılık San. Ve Tic. Aş., Ankara, 2006, s.87.

150

YĐĞĐT, s. 14. 151

1. Kimyasal kaynaklı meslek hastalıklarının bir kısmı intoksikasyon, bazıları malign hastalıklara yol açarken, kimileri de bağımlılık ve davranış değişikliği gibi bozukluklara neden olur.

• Ağır metaller

• Aromatik ve alifatik bileşikler • Gazlar

2. Fiziksel kaynaklı meslek hastalıkları tekrarlayan işlere bağlı olarak ortaya çıkan bazı kas-iskelet sistemi hastalıkları da olabilir.

• Gürültü ve sarsıntı • Tozlar

• Sıcak ve soğuk ortamda çalışma • Düşük ve yüksek basınçta çalışma • Radyasyon (iyonize olan ve olmayan)

3. Biyolojik kaynaklı meslek hastalıkları, özellikle sağlık hizmetlerinde çalışanlar için olmak üzere, hayvancılık, deri işleri, madencilik gibi işlerde çalışanlar, çeşitli mikroplara maruz kalabilirler. Bu etkileme sonucunda tüberküloz, brusellozis, paraziter hastalıkları gibi bazı hastalıklar ortaya çıkabilir.

• Bakteriler • Viruslar

4. Psiko-sosyal kaynaklı meslek hastalıkları

Ancak SSK istatistiklerinde, meslek hastalığı olarak, akciğer toz hastalıklarıyla kurşun zehirlenmelerinin tüm meslek hastalıklarının yarıdan çoğunu oluşturması, çoğu meslek hastasının farkedilmeden aramızda gezdiğini ortaya koymaktadır. Meslek hastalıklarının önlenmesi için öncelikle; o işyerindeki tehlikeler

saptanmalıdır. Đşçiler tehlikeler ve yol açtıkları hastalık belirtileri üzerine eğitilmeli, sürekli uyarılmalıdır. Ayrıca mutlaka erken tanı için periyodik muayeneler ve biyolojik-çevresel ölçümler de yapılmalıdır152.

Genel olarak meslek hastalığına neden olabilecek potansiyel tehlikeler ve ortaya çıkabilecek hastalıklar aşağıdaki şekilde özetlenebilir153.

Tablo 11: Meslek Hastalığında Potansiyel Tehlikeler ve Hastalıklar

Arsenik Akciğer ve lenf kanseri

Asbest Akciğer kanseri ve diğer organ kanserleri

Benzen Lösemi, anemi

Biklorametileret (BCME) Akciğerkanseri

Kömür tozu Karaciğer hastalıkları

Kok fırını ifrazatı Akciğer ve böbrek kanserleri

Pamuk tozu Kronik bronşit, amfizemi

Kurşun Çeşitli böbrek hastalıkları, merkezi sinir sistemi bozuklukları,kısırlık, ölü doğumlar

Radyasyon Tiroid, kemik ve ciğer kanserleri, genetik hastalıklar,düşükler

Vinil klorit Karaciğer ve beyin kanserleri

Kaynak: KARATAŞ,Đ.: Đş Kazası ve Meslek Hastalıkları Đhtilafları ve Çözüm Yolları, s.73.

Meslek hastalığı başlı başına uzmanlık isteyen bir alandır. Đşçi sağlığının babası sayılan Ramazzini'nin (1633-1714) hekimlere yönelik ünlü "hastalarınıza önce

152

FĐŞEK, G.: “Meslek Hastalıkları ve Meslek Hastalıklarından Korunma Yöntemleri”, s: http://www.isguvenligi.net/yazi.php?yazi_id=17 Erişim: 04.04.2007.

153

mesleklerini sorun" uyarısı, güncelliğini bugün de koruyor. Günümüzde çok az hekim, hastalarının mesleğini onun hakkında öğrenmesi gereken temel bilgilerden biri sayıyor. Meslek hastalığı bir iş kazası değildir. Her ikisi de işgücü kaybına ya da işçinin hayatına mal olsa da, ortaya çıkışları ve nedenleri bakımından iş kazası ile meslek hastalığı arasında önemli farklar vardır. Đş kazaları ansızın ortaya çıkar, meslek hastalığı ise bir süreç gerektirir. Đnsan aniden kaza geçirebilir ama aniden meslek hastalığına yakalanmaz. Örneğin; bir patlama sonucu meydana gelen işitme bozuklukları iş kazasıdır. Ancak yıllarca yüksek şiddette gürültülü ortamda çalışmış bir işçinin işitme kaybı meslek hastalığıdır. Gerekli önlemler alındığında ve erken teşhis konulduğunda meslek hastalığına yakalanma riski ortadan kalkar, ölüme kadar varan sonuçlarla karşılaşılmaz. Đş kazalarında hem işverenin hem de işçinin ihmali ve dikkatsizliği söz konusu olabilirken, meslek hastalığında sorumluluk yüzde yüz işverene aittir. Đşçi dikkatsizliğinden dolayı iş kazasına uğrayabilir ama meslek hastalığına yakalandığı ileri sürülemez. Meslek hastalıkları çalışanların yaşam sürelerini kısaltmakta ve yaşam kalitelerini düşürmekte, sadece işçinin kendisini değil çalışma arkadaşlarını, ailesini ve yakın çevresini de olumsuz yönde etkilemektedir. Meslek hastalığının ilk teşhisi işyeri hekimi tarafından yapılır. Meslek hastalığı tanısı ülkemizde SSK Meslek Hastalıkları hastanelerinde konulmaktadır154.

2.6.2.2. Önlemler

Đşyerindeki çalışma koşulları bazı hastalıkların ilerlemesine neden olur. Sözgelimi, bir kalp hastasının, sıcak karşısında, fırın-ocaklarda çalışması, yüksek enerji harcaması gerektiren ağır işlerde çalışması, hastalığının ilerlemesine neden olur. Bu tip hastalıklara “işe bağlı hastalıklar” adı verilmektedir. Çünkü yapılan iş, bunların gelişimini hızlandırmaktadır. Doğal olarak alınacak önlemlerle bu ilerleme hızı yavaşlatılabilir; ya da tamamen ortadan kaldırılabilir. Ayrıca daha işe girme aşamasında, bu işin kişinin sağlığına uygun olup olmadığı değerlendirmesinin yapılması ve ona göre davranılması da gereklidir155.

154

YĐĞĐT, s.14. 155

AKBULUT, T.: Đşçi Sağlığı Prensip ve Uygulamaları, Sistem Yayıncılık, 5. Baskı, Haziran 1996, s. 64-65.

Meslek hastalıklarının korunma önlemleri 3 bölümde incelenebilir.

-Tıbbi Korunma Önlemleri; işyerinde alınması gereken tıbbi önlemler işyeri hekimi tarafından alınmalıdır. Đlk olarak işe yeni alınacak işçinin yapacağı işe uygun fiziki ve ruhi bakımdan yeterli olup olmadığı saptanır. Đşe alınan işçinin çalışma esnasında belirli aralıklarla muayene edilmesi gereklidir çünkü iş sağlığı ve güvenliği tüzüğü’nün çeşitli maddelerinde periyodik muayenelerle ilgili hususlar hükme bağlanmıştır. Đş yeri hekimi aynı zamanda işyerinde sağlığa zararlı koşulları tespit ederek, işveren ve işçilerin bu koşulların sağlığa olumsuz etkileri ve koruma yöntemleri konusunda eğitimler verir156.

-Đşyerinin işverene ait koruma önlemleri; işyerlerinde kullanılan zararlı maddelerin zararsız veya daha az zararlı maddelerle değiştirilmesi, sağlığa zararlı olan bir takım işlemlerin kapalı alanlarda veya ayrı yerlerde yapılması, işyerinde sürekli temizlik ve bakım yapılması çalışanların sağlığını olumlu yönde etkilemektedir.

-Đşçiye ait koruma önlemleri; işyerinde, iş kazalarının önlenmesi için işçilere düşen bir takım görevler vardır. Baret, saç koruyucuları ve kulak koruyucuları işçilerin çalışırken muhakkak kullanması gereken araçlardır. Gözler için tehlikeli işlerde çalışan işçiler gözlük kullanmak zorundadır. Çalışanlar aynı zamanda ellerini korumak için eldiven kullanmalıdırlar. Malzeme taşıma işlerinde ise çalışanlar, malzemelerin düşme ezilme tehlikesi olan işyerlerinde çelikli burunlu ayakkabılar, asitle çalışan işlerde ise lastik çizmelerin giyilmesi gerekmektedir. Đşçiler solunum yolunu gaz, buhar , tozdan korumak amaçlı maskeler kullanarak koruyabilirler157.

156

KARATAŞ, s.35. 157