Menfaat KarĢılığı Artırmadan Çekilme Suçu (ĠĠK m 345/b)

Ġcra ve Ġflâs Kanunu’nda belirtilen kurallara göre ihalesi gerçekleĢtirilen satıĢlarda, ihale katılımcılarının, ihale sırasında kendileri ya da üçüncü kiĢiler adına menfaat temin etmek ya da vaatte bulunmak suretiyle artırmadan çekilmeleri ya da artırmaya katılmamaları suç olarak kabul görmektedir. Buna göre, Ġcra ve Ġflâs Kanunu’nun 345/b maddesi ile açık artırmalarında ortaya çıkması muhtemel kötüniyetli eylemlerin önlenmesi, icra takibindeki ilgililerin ve kamunun çıkarları için “menfaat karşılığı artırmadan çekilme veya artırmaya katılmama” durumu icra suçu olarak düzenlenmiĢtir.120

Ġcra ve Ġflâs Kanunu’nun 345/b maddesinde düzenlenen artırmadan çekilme suçunun oluĢabilmesi için; Ġcra ve Ġflâs Kanununa göre yapılmıĢ ihale olmalı, sanığın kendisine veya baĢkasına vaat olunan ya da sağlanan yarar olmalı, sanığın vaat olunan ya da sağlanan menfaat karĢılığında ihaleden çekilmiĢ veya artırmaya katılmamıĢ olması gerekir. Sayılı bu eylemlerden herhangi birinin gerçekleĢmesi halinde, suçun maddi unsuru oluĢur. Ayrıca, kanun hükmünün ikinci fıkrası gereği aracılık yapanlar da aynı ceza ile cezalandırılır.121

118 _{Talih Uyar, İhale ile Satılan Taşınmazların Tescil ve Tahliyesi, Legal Hukuk Dergisi, 2007, Y. 5,} S. 51, s. 788.

119 _{CoĢkun, a.g.e. s. 194.}

120 _{Ramazan Arslan, İcra ve İflâs Kanununda Yapılan Değişiklikler ve Yenilikler, Ankara Barosu} Dergisi, Y. 1989/1, s. 156.

121

43

Sanığın Ġcra ve Ġflâs Kanunu’na göre yapılan ihaleye, kendisine vaat olunan ya da sağlanan yarar nedeniyle bilerek ve isteyerek ihaleye hiç katılmaması veya katıldığı ihaleden çekilmesi halinde ise suçun manevi unsuru tamamlanır. Diğer bir ifade ile suç genel kastla iĢlenir.122

Ġcra ve Ġflâs Kanunu’nun 345/b. maddesinde yazılı “menfaat karşılığı

artırmadan çekilme veya artırmaya katılmama suçunun” maddi ve manevi unsurları

ile genel kanun niteliği olan Türk Ceza Kanunu’nun 235/d maddesinde yazılı ihaleye fesat karıĢtırma suçunun maddi ve manevi unsurları birbirleriyle benzerlik taĢımaktadır. Eğer, ihaleye iliĢkin artırım “İcra ve İflâs Kanunu” hükümlerine göre gerçekleĢmiĢ ise özel kanun önceliği ilkesi gereğince, genel kanun hükümlerinden ziyade, Ġcra ve Ġflâs Kanunu’nun 345/b. maddesindeki hükümler iĢleme konulmalıdır.

Ġcra iĢlemlerinde hacizli ya da rehinli malların satıĢı yapılmak suretiyle paraya çevrilmesi iĢlemi hem taĢınır hem de taĢınmaz mallar için açık artırma usulü ile gerçekleĢtirilmektedir. Ayrıca, Ġcra ve Ġflâs Kanunu’nun 119’uncu maddesine göre de bir satıĢ usulü vardır, ancak burada bir açık artırma değil pazarlık söz konusudur. Ġcra ve Ġflâs Kanunu’nun 345/b. maddesinde belirtilen icra suçunun oluĢabilmesi için, ana kural açık artırma usulü ile yapılan bir paraya çevirme usulünün varlığıdır. Ġcra ve Ġflâs Kanunu 119’uncu maddesi kapsamında açık artırma değil pazarlık usulü satıĢ söz konusu olduğundan, ĠĠK madde 345/b’nin uygulanması mümkün değildir.

Kanun’da belirtilen hükümlere göre icra dairesi tarafından yapılan açık artırma ihalesinde, ihale katılımcıları, “menfaat karşılığı artırmadan çekilme veya

artırmaya katılmama” suçunu ile yargılanabilmeleri için, artırmadan çekilme ya da

artırmaya katılmama eylemini bir menfaat ya da vaat karĢılığında yapmıĢ olması gerekir. Bunun dıĢında, ihale katılımcısının, ihaleye konu mala olan iliĢkin ihtiyaç durumunda değiĢiklik yaĢanması, ekonomik gerekçeler ya da özgür iradesi ile artırmadan çekilme ya da artırmaya katılmama eylemi suçu gerektirmez.

122

Haluk Çolak, İcra ve İflâs Suçları ile Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar, Bankacılar Dergisi, S. 53, 2005, s. 157; CoĢkun, a.g.e. s. 226.

44

Artırmadan çekilme suçunun cezası; bir yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezasıdır. Hapis cezasının alt sınırı kanunda belirtilmediğinden, Türk Ceza Kanunu’nun 49’uncu maddesine göre, süreli hapis cezası, kanunda aksi belirtilmeyen hallerde bir aydan az olamayacağından suçun sabit olması halinde, takdire göre, sanığa bir ay ile bir yıl arasında hapis cezası ve beĢ gün ile bin gün aralığında adli para cezası verilecektir. Mahkemece takdir edilecek hapis ve adli para cezası birlikte uygulanacaktır.123

1.6.1.9. Ġflâs ve Konkordato ĠĢlerinde KiĢisel Yarar Vaadi ve Temini (ĠĠK m. 333) Ġcra ve Ġflâs Kanunu’nun 333’üncü maddesinde, iflâs bürosunun veya alacaklının, oyunu yahut konkordato talebine onayını elde etmek için, bu kiĢilere özel bir menfaat sağlamak veya bu yönde vaatte bulunmak suç kabul edilmiĢtir. Bu kapsamda, iflâs bürosu veya idaresinin yahut bir alacaklının veya alacaklılar toplanmasındaki mümessilinin oyunu etkilemek veya bir alacaklının konkordatoya muvafakatinin sağlanması, bu suçun maddi unsurunu oluĢturur.124

Bu suçun faili alacaklı, borçlu veya borçlu adına hareket eden üçüncü bir kiĢi olabilir. Ġflas bürosu veya idaresinin yahut bir alacaklının veya alacaklılar toplanmasındaki mümessilinin oyunu etkilemek veya bir alacaklının konkordatoya muvafakatini sağlamak eylemini, bilerek ve isteyerek iĢlenmesi ise suçun manevi unsurudur. Diğer bir ifade ile suç genel kastla iĢlenir.125

Kanunda yer alan bu düzenlemenin, iflâs ve konkordato iĢlemlerinin temelini oluĢturan alacaklılar arasındaki eĢitlik ilkesinin yasadıĢı eylemler ile ihlalini engellemektir.126

Bu suçun takibi Ģikâyete bağlı değildir. Alacaklı veya alacaklıların Cumhuriyet Savcılığına baĢvurusu, konkordato tasdik sürecinde mahkemenin

123

CoĢkun, a.g.e. s. 226.

124 _{Yılmaz, İcra ve İflâs Kanunu Şerhi, s. 1352; CoĢkun, a.g.e., s. 82; Çolak, a.g.e. s. 75.} 125 _{CoĢkun, a.g.e. s. 82.}

45

yapacağı inceleme sırasında suçun tespiti ile savcılığa bildirilmesi ya da konkordato komiserinin inceleme raporları neticesinde, savcılığın düzenleyeceği iddianame ile dava açılır.127

Ġflâs ve konkordato iĢlemlerinde kiĢisel menfaat temin etme suçu ile yargılanan bir kiĢi, yargılama sonucunda suçlu bulunması halinde altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçu iĢleyen kiĢi iflâs bürosu ya da iflâs idaresi içerisinde ise bu defa verilecek ceza yarı oranında artacaktır (ĠĠK madde 333). Mahkemenin vereceği ceza bir yılın üzerinde olması halinde seçenek yaptırımlara çevrilemez. Ancak, hükmedilen ceza bir yıl veya daha az süreli hapis cezasını ya da adli para cezasını gerektiriyor ise, o halde Türk Ceza Kanunu’nun 50’inci maddesindeki diğer seçenek yaptırımlar uygulanabilir.

1.6.1.10. Konkordatoda veya Sermaye ġirketleri ile Kooperatiflerin UzlaĢma