MATRAH, NİSPET VE İNDİRİM

A. MATRAH

3065 sayılı Kanundamatrah, tesl m ve h zmet şlemler ne, thalata, uluslararası yük ve yolcu taşımalarına göre ayrı maddeler hal nde düzenlenm ş, özel matrah şek ller se ayrıca bel rt lm şt r.

1. Tesl m ve H zmet İşlemler nde Matrah 1.1. Genel Açıklama

3065 sayılı Kanunun (20/1) nc maddes nde, tesl m ve h zmet şlemler nde matrahın, bu şlemler n karşılığını teşk l eden bedel olduğu hükme bağlanmıştır.

Bedel dey m se Kanunun (20/2) nc maddes nde tanımlanmıştır. Buna göre bedel dey m , malı tesl m alan veya kend s ne h zmet yapılan veyahut bunlar adına hareket edenlerden bu şlemler karşılığında her ne suretle olursa olsun alınan veya bunlarca borçlanılan para, mal ve d ğer suretlerle sağlanan ve para le tems l ed leb len menfaat, h zmet ve değerler toplamını fade etmekted r.

Her ne suretle olursa olsun müşter den alınan veya bunlarca borçlanılan para, bedel kavramına g rd ğ g b , müşter den para yer ne alınan mal, h zmet, menfaat ve benzer değerler (h sse sened , tahv ller ve ayn n tel ktek değerler g b ) de bedel kavramına dah ld r.

Bedel n mal ve d ğer suretlerde sağlanan ve para le tems l ed leb len menfaat, h zmet ve değerler olması hal nde verg n n matrahı, bedel bulunmayan veya b l nmeyen şlemlerde olduğu g b şlem n mah yet ne göre emsal bedel veya emsal ücret d r. Aynı şek lde, bedel n emsal bedel ne veya emsal ücret ne göre açık b r şek lde düşük olduğu ve bu düşüklüğün mükellefçe haklı b r sebeple açıklanamadığı hallerde de matrah olarak emsal bedel veya emsal ücret esas alınır.

Bedel n döv z le hesaplanması hal nde se döv z, verg y doğuran olayın meydana geld ğ günkü Resm Gazetede yayımlanan Türk ye Cumhur yet Merkez Bankası döv z alış kuru üzer nden Türk parasına çevr l r. Merkez Bankasınca Resm Gazetede lan ed lmeyen döv zler n Türk parasına çevr lmes nde se car döv z kuru esas alınır.

1.2. Tar fel İşler le Bedel n B letle Tahs l Ed ld ğ Hallerde Matrah

3065 sayılı Kanunun (20/4)üncü maddes nde, bell b r tar feye göre f yatı tesp t ed len şler le bedel n b letle tahs l ed ld ğ hallerde tar fe ve b let bedel KDVdah l ed lerek tesp t olunur ve verg müşter ye ayrıca nt kal ett r lmez hükmüne yer ver lm şt r.

Bu hallerde, tar fe veya b let bedel üzer nden ç yüzde oranı uygulanmak suret yle KDV hesaplanır. Hesaplanan KDV se tar fe veya b let üzer nde ayrıca göster lmez ancak tar fe veya b let üzer nde bedele KDV’n ndah l olduğu bel rt l r. Böyle b r bel rleme olmaması hal nde, bel rt len tutar üzer nden KDV ayrıca hesaplanır.

Perakende satış safhasına kadar olan malatçı veya toptancı safhalarındak tesl mlerde, verg dah l perakende satış f yatları d kkate alınmaksızın tesl m karşılığında tahakkuk ett r len gerçek bedeller üzer nden KDV hesaplanır. Bu malların perakende satışını yapanlar, verg dah l olarak önceden tesp t ed len f yatlar üzer nden satış yaparak ayrıca KDV hesaplamazlar. Ancak verg l satış bedel ne ç yüzde oranı uygulamak suret yle bedele dah lKDV’y tesp t ederek ayırırlar. Bu şek lde hesaplanan KDV’den mal alımları sırasında ve sa r suretle ödenen katma değer verg ler n n

nd r leb leceğ tab d r.

Otobüslerle yapılan şeh rlerarası yolcu taşımacılığında, otobüs ş rketler , taşımacılık ş n başka otobüs sah pler ne yaptırsalar b le, kend adlarına kest kler bütün b letlerle lg l KDV’y kend ler beyan ederler. B let bedeller KDV dah l olarak tesp t ed leceğ nden, beyan ed lecek verg , ç yüzde yoluyla hesaplanacaktır. Öte yandan bağımsız otobüs sah pler ş rkete yaptıkları taşıma h zmet n n bedel üzer nden KDV hesaplarlar ve düzenley p ş rkete verd kler faturalarda ayrıca göster rler. Bu şek lde göster len verg , otobüs ş rketler tarafından yolcu b letler üzer nden hesaplanan KDV’den genel hükümler çerçeves nde nd r leb l r.

2. İthalatta Matrah

3065 sayılı Kanunun 21 nc maddes ne göre, thalatta KDV matrahına;

- İthal ed len malın gümrük verg s tarhına esas olan kıymet , gümrük verg s n n kıymet esasına göre alınmaması veya malın gümrük verg s nden muaf veya müstesna olması hal nde s gorta ve navlun bedeller dah l (CIF) değer , bunun bell olmadığı hallerde malın gümrükçe tesp t ed lecek değer ,

- İthalat sırasında ödenen her türlü verg , res m, harç ve paylar,

- Gümrük beyannames n n tesc l tar h ne kadar yapılan d ğer g derler ve ödemelerden verg lend r lmeyenler le mal bedel üzer nden hesaplanan f yat farkı, kur farkı g b ödemeler,

dah l olacaktır.

4458 sayılı Gümrük Kanununun 24 üncü maddes ne göre thal eşyasının gümrük kıymet , eşyanın satış bedel olup, Türk ye’ye hraç amacıyla yapılan satışta satış bedel , 27 ve 28 nc maddelere göre gerekl düzeltmeler n de yapıldığı, f len ödenen veya ödenecek f yattır. 24 üncü maddeye göre bel rlenemeyen gümrük kıymet se sırayla 25 ve 26 ncı madde hükümler ne göre tesp t ed l r.

İthal ed len eşyanın gümrük verg s ne esas olan kıymet yukarıda bel rt ld ğ şek lde bulunur ve beyan ed l r. Madde metn nde yer alan, "...

gümrük verg s n n kıymet esasına göre alınmaması veya malın gümrük verg s nden muaf olması hal nde..." bares ancak beyannamen n ver lmed ğ veya ver lemed ğ hallere münhasırdır. Bu durumda, thal ed len malın gümrük verg s ne esas olan kıymet yan verg n n matrahı, s gorta ve navlun bedeller dah l (CIF) değer d r. Bu değer tesp t etmek ç n gerekl belgeler bulunmadığı takd rde, malın gümrük dares nce resen tay n ve tesp t olunan değer , verg n n matrahı olur.

İthalat KDV matrahı tesp t ed l rken, yukarıda açıklandığı şek lde bel rlenen gümrük kıymet ne, thalat sırasında ödenen her türlü verg , res m, harç ve paylar dah l ed l r. Bunlar, gümrük verg s ve beled ye payı, rıhtım resm , damga resm ve benzer thalat şlem neden yle ortaya çıkan yükümlülüklerd r.

Ayrıca, gümrük beyannames n n tesc l tar h ne kadar yapılan d ğer g derler ve munzam s gorta ücret , destekleme ve f yat st krar fonu ve konut fonuna katılma payları g b ödemeler le mal bedel üzer nden hesaplanan ve y ne gümrük beyannames n n tesc l tar h ne kadar oluşan f yat farkı ve kur farkı g b ödemeler KDV’n n matrahına dah ld r.

Bu kapsamda, örneğ n, thal ed len eşyanın gümrük antreposuna konulduğu tar hten gümrük beyannames n n tesc l tar h ne kadar geçen süre ç n ödenen ard ye ücret üzer nden KDV Kanununun (17/4-o) maddes ne göre KDV hesaplanmadığından verg lend r lmeyen bu tutar, thalatta KDV matrahına dah l ed l r. Malın, thalat şlem gerçekleşt kten sonra da gümrük antreposunda kalmaya devam etmes durumunda gümrük beyannames n n tesc l tar h ne kadar ver len h zmet ç n ayrı b r fatura düzenleneb leceğ g b antrepodan çek ş sırasında şlem ç n tek b r fatura da düzenleneb l r. Bu durumda gümrük beyannames n n tesc l tar h ne kadar ver len ard ye h zmet bedel ne sabet tutar, fatura üzer nde ayrıca göster l r ya da “İşlem bedel n n … TL’s gümrük beyannames n n tesc l tar h ne kadar ver len h zmet bedel ne a tt r.” şekl nde b r açıklama yapılır.

3. Uluslararası Yük ve Yolcu Taşımalarında Matrah

3065 sayılı Kanunun 22 nc maddes hükmüne göre, kametgahı, kanun merkez ve ş merkez Türk ye'de bulunmayanlar tarafından yabancı ülkelerle Türk ye arasında yapılan taşımacılık le trans t taşımacılıkta şahıs ve ton başına k lometre t barıyla yurt ç emsaller göz önüne alınmak suret yle matrah tesp t ne Mal ye Bakanlığı yetk l kılınmıştır. Ancak uluslararası taşımacılık ş , 84/8889 sayılı Kararname le bütünüyle st sna kapsamına alındığından, böyle b r bel rleme yapılmamıştır.

4. Özel Matrah Şek ller

3065 sayılı Kanunun 23 üncü maddes nde, bazı tesl m ve h zmetler n matrahlarının tesp t açısından özel düzenleme get r lm şt r.

Münhasıran verg s öncek safhalarda beyan ed lerek ödenen özel matrah şekl ne tab şlemlerle uğraşan mükellefler n, KDV mükellef yetler tes s ed lmez. Ancak, bu kapsamda şlem yapan ve başka şlemler neden yle KDV mükellef olanlar, özel matrah şekl ne tab şlemler n de beyannameler n n “Sonuç Hesapları” kulakçığındak “Özel Matrah Şekl ne Tab İşlemlerde Matraha Dah l Olmayan Bedel” satırında göster rler.

Öte yandan, 3065 sayılı Kanunun (23/f) maddes le Mal ye Bakanlığı özel matrah şek ller tesp t etmeye yetk l kılınmıştır.

Bu düzenlemelere göre özel matrah şekl tesp t ed len şlemler aşağıda açıklanmıştır.

4.1. Şans Oyunları, Profesyonel Göster ler ve Açık Artırmalar

Spor-Toto oyununda ve M ll P yango dah l her türlü p yangoda, oyuna ve p yangoya katılma bedel ; at yarışları ve d ğer müşterek bah s ve tal h oyunlarında bu yarış ve oyunlara katılma karşılığında alınan bedel le bunların cra ed ld ğ mahallere g r ş karşılığında alınan bedel; profesyonel sanatçıların yer aldığı göster ler ve konserler le profesyonel sporcuların katıldığı sport f faal yetler, maçlar, yarışlar ve yarışmalar tert plenmes ve göster lmes nde bunların cra ed ld ğ mahallere g r ş karşılığında alınan bedel le bu mahallerde yapılan tesl m ve h zmetler n bedel ; gümrük depolarında ve müzayede salonlarında yapılan satışlarda kes n satış bedel le 5300 sayılı Tarım Ürünler L sanslı Depoculuk Kanunu kapsamında düzenlenen ürün senetler n n, sened n tems l ett ğ ürünü depodan çekecek olanlara tesl m nde, sened n en son şlem gördüğü borsada oluşan değer KDV’n n matrahıdır.

4.2. Altın ve Gümüşten Mamul Eşya Tesl mler 4.2.1. Altından Mamul Eşya

3065 sayılı Kanunun (17/4-g) maddes gereğ nce külçe altın tesl mler dah lde ve thalde KDV’den st sna ed lm şt r. Ancak, altından mamul veya altın ht va eden z ynet eşyaları le s kke altınların tesl m ve thal KDV’ye tab bulunmaktadır.

Söz konusu mamuller n tesl m ve thal nde se matrah, 3065 sayılı Kanunun (23/e) maddes gereğ nce, külçe altın bedel düşüldükten sonra kalan m ktardır.

İthalat veya dah lden satın alma yoluyla tem n ed len külçe altından b zzat mal ed len veya fason olarak mal ett r len veya tesl m ed ld ğ şek lde satın alınan z ynet eşyası le s kke altınların tesl m nde, satış bedel nden tesl m konusu mamulün bünyes nde yer alan külçe altının, Borsa İstanbul’da şlem yapılan son resm şgününde külçe altın ç n oluşan kapanış f yatı esas alınmak ve satılan mamulün ayarı göz önünde tutulmak suret yle tesp t ed len has bedel düşüldükten sonra kalan m ktar,KDV’n n matrahı olacaktır. Borsada şlem gerçekleşmeyen günler ç n söz konusu eşyalar le s kke altınların bünyes nde yer alan külçe altına sabet eden tutarın hesaplanmasında daborsada şlem yapılan en son resm şgününde oluşan kapanış f yatının esas alınacağı tab d r.

D ğer taraftan, külçe altından (hurda altın dah l) altın mamulü veya altın ht va eden eşya malatı le uğraşanların yaptıkları şler karşılığında aldıkları ücretler üzer nden ayrıca KDV hesaplayacakları tab d r.

4.2.2. Gümüşten Mamul Eşya

3065 sayılı Kanunun (17/4-g)maddes ne göre külçe gümüş tesl mler KDV’den st snadır. 3065 sayılı Kanunun (16/1-a) maddes hükmü gereğ nce, söz konusu st sna külçe gümüş thalatında da uygulanır.

Öte yandan, 3065 sayılı Kanunun (23/f) maddes n n Bakanlığımıza verd ğ yetk ye dayanılarak, gümüşten mamul veya gümüş ht va eden eşyalar le s kke gümüş tesl mler nde özel matrah şekl uygulanması uygun görülmüştür.

Buna göre, gümüşten mamul veya gümüş ht va eden eşyalar le s kke gümüş tesl mler nde ve thalatında KDV matrahı, tesl m bedel nden külçe gümüş bedel düşüldükten sonra kalan m ktar olarak bel rlenm şt r.

İşlem n yapıldığı gündek külçe gümüş bedel olarak, gümüş borsası faal yete geç nceye kadar Et bank tarafından bel rlenen f yat, borsanın faal yete geçmes nden sonra se “Borsa İstanbul Kıymetl Madenler ve Kıymetl Taşlar P yasası”nda oluşan f yat esas alınacaktır.

Gümüşten mamul veya gümüş ht va eden eşyalar le s kke gümüş tesl mler nde ve thalatında, satış bedel nden tesl m konusu mamulün bünyes nde yer alan külçe gümüşün, Borsa İstanbul’da şlem yapılan son resm şgününde külçe gümüş ç n oluşan kapanış f yatı esas alınmak ve kullanılan gümüşün ayarı göz önünde tutulmak suret yle tesp t ed len külçe gümüş bedel düşüldükten sonra kalan tutar KDV’n n matrahı olacaktır.

4.3. Gazete, Derg ve Benzer Per yod k Yayınlar

Gazete, derg ve benzer per yod k yayınların satışlarında perakende safhaya a t KDV, doğrudan perakendec bay ye satış yapan başbay ler tarafından, bu safhanın karını da ht va edecek şek lde hesaplanıp öden r. Bu durumda, sözü ed len yayınların perakende satış f yatları verg l olarak tesp t ed l p üzerler ne tek tutar hal nde yazılır.

Perakendec bay ye satış yapanlar ç yüzde yoluyla verg y hesaplar ve beyan ederler.

Bu yayınların perakende satışını yapan gazete bay ler , kend satışlarında verg uygulamaz, KDV beyannames ver yorlarsa bu nev den satışlarını beyannameye dah l etmezler. Perakendec ler n tüket c ye satışta verg l f yat üzer nden yapacakları nd r mler verg hesabında d kkate alınmaz.

Öte yandan bu yayınların, perakendec ye doğrudan satış yapılan safhaya kadar olan (bu safha dah l) tesl mler 3065 sayılı Kanunun genel hükümler ne göre verg lend r l r.

Perakendec safhanın özel matrah şek ller ne göre verg lend r ld ğ hallerde, adeler, 3065 sayılı Kanunun 35 nc maddes ndek hükümlere göre şlem görür. Perakendec ler n adeler , verg l alış bedel üzer nden gerçekleşt r l r, ger alınan bu mallarla lg l KDV, perakendec n n verg s n hesaplayıp beyan etmekle yükümlü satıcı tarafından düzeltme konusu yapılır.

4.4. Tütün Mamulü Tesl mler

Perakendec bay ler tarafından yapılan tütün mamuller n n satışlarına a t KDV, bay lere satış yapan mükellefler tarafından bay ler n kârını da ht va edecek şek lde hesaplanıp bay lere tesl m n yapıldığı dönemde beyan ed l r.

Bu maddeler satın alan bay lerce KDV açısından her hang b r şlem yapılmaz, bay ler bu satışlarına l şk n olarak düzenled kler fatura ve benzer ves kalarda da KDV’y göstermezler.

4.5. Beled yeler Tarafından Yapılan Şeh r İç Yolcu Taşımacılığı

3065 sayılı Kanunun (23/f) maddes hükmünün verd ğ yetk ye dayanılarak, beled yeler tarafından yapılan şeh r ç yolcu taşımacılığında kullanılan b letler n ve kartların bay ler tarafından satışında, özel matrah şekl ne göre verg leme yapılması uygun görülmüştür.

Buna göre, beled yeler ve bağlı şletmeler tarafından yapılan şeh r ç yolcu taşımacılığında (metro dah l) kullanılan b let ve kartların, bu şletmeler dışındak bay ler tarafından yolculara satışına l şk n KDV, bay n n satış bedel üzer nden ç yüzde oranına göre hesaplanarak beled yelere bağlı şletmelerce beyan ed l r.

Bay ler, bu şek lde b let veya kart satışları ç n ayrıca verg hesaplamazlar. Özel matrah şekl ne göre verg lend r len b let ve kart satışları dışında KDV’ye tab başka faal yetler olmayan bay ler n KDV mükellef yet tes s ett rmeler ne gerek bulunmamaktadır.

4.6. Telefon Kartı ve Jeton Tesl m

3065 sayılı Kanunun (23/f) maddes n n Mal ye Bakanlığı'na verd ğ yetk ye dayanarak, GSM operatör ş rketler tarafından sunulan cep telefonu konuşma h zmetler nden faydalanmak üzere çıkarılan ön ödemel hazır kartlar da dah l olmak üzere, bütün telefon kartı ve jeton satışlarının özel matrah şekl ne göre verg lend r lmes uygun görülmüştür.

Buna göre, perakendec bay ler tarafından yapılan telefon kartı ve jeton satışlarına a t KDV’n n bay karına sabet eden KDV’y de ht va edecek şek lde perakendec bay lere telefon kartı ve jeton tesl m yapan kuruluşlar tarafından beyan ed lmes gerekmekted r.

Bu durumda bay ler bel rt len kapsamdak telefon kartı ve jeton satışları ç n ayrıca verg hesaplamazlar.

4.7. Türk ye Şoförler ve Otomob lc ler Federasyonu Tarafından Araç Plakaları le Basılı Evrakın Tesl m 2918 sayılı Karayolları Traf k Kanunu'nun[51]

131 nc maddes gereğ nce, araç plakaları le sürücü kurslarında kullanılanlar dah l b r kısım evrakın basımı Türk ye Şoförler ve Otomob lc ler Federasyonu tarafından yaptırılmaktadır. Federasyon, basımını sağladığı araç plakaları ve belgeler

ht yaç sah pler ne bedel karşılığında satılmak üzere kend s ne bağlı Odalara göndermekted r.

3065 sayılı Kanunun (23/f) maddes n n Bakanlığımıza verd ğ yetk ye dayanılarak, 2918 sayılı Kanunun 131 nc maddes nde bel rt len araç plakaları le basılı evrakın tesl m nde özel matrah şekl uygulanması uygun görülmüştür

Buna göre, araç plakaları ve basılı evrakın Federasyon tarafından kend s ne bağlı Odalara tesl m nde, bunların lg l mevzuatına göre bel rlenen n ha satış f yatı üzer nden hesaplanan KDV Federasyon tarafından beyan ed l r ve genel hükümler çerçeves nde verg da res ne öden r. Plaka ve belgeler n ht yaç sah pler ne satışını yapan Odalar se bu satışlarla lg l olarak ayrıca KDV hesaplamazlar.

Öte yandan, araç plakalarının ve basılı evrakın Federasyon tarafından bağlı Odalara tesl m nde kullanılan evrak tevz l stes le söz konusu plaka ve basılı evrakın Federasyon tarafından Odalara, Odalar tarafından da ht yaç sah pler ne satışı sırasında düzenlenen gel r makbuzlarının, faturada/sevk rsal yes nde bulunması gereken asgar b lg ler ht va etmes kaydıyla, "fatura ve benzer belge" olarak kabul ed lmes , Verg Usul Kanunu'nun mükerrer 257 nc maddes n n b r nc fıkrasının Bakanlığımıza verd ğ yetk ye dayanılarak uygun görülmüştür.

Buna göre; 3065 sayılı Kanunun (29/1-a) ve 53 üncü maddeler gereğ nce, gel r makbuzlarında yer alan toplam bedel üzer nden ç yüzde yoluyla hesaplanan KDV, plaka ve basılı evrakı satın alan nd r m hakkına sah p KDV mükellefler tarafından, genel hükümlere bağlı kalmak şartıyla

nd r m konusu yapılab l r.

5. Matraha Dâh l Olan Unsurlar

3065 sayılı Kanunun 24 üncü maddes ne göre; aşağıda yazılı unsurlar KDV matrahına dah ld r:

a) Tesl m alanın gösterd ğ yere kadar satıcı tarafından yapılan taşıma, yükleme ve boşaltma g derler .

b) Ambalaj g derler , s gorta, kom syon ve benzer g der karşılıkları le verg , res m, harç, pay, fon karşılığı g b unsurlar.

c) Vade farkı, f yat farkı, fa z, pr m g b çeş tl gel rler le serv s ve benzer adlar altında sağlanan her türlü menfaat, h zmet ve değerler.

5.1. Boş Kaplara A t Depoz tolar

3065 sayılı Kanunun (24/b) maddes nde, “ambalaj g derler ” matraha dah l olan unsurlar arasında sayılmaktadır. Ancak ger ver lmes mutat olan boş kaplara l şk n depoz tolar tem nat n tel ğ taşıdığından, boş kaplara a t depoz toların KDV matrahına dah l ed lmeyeceğ açıktır.

Ger ver lmes mutat boş kap n tel ğ nde olup da tesl m hükümler ne uygun b r dev r şlem n n söz konusu olduğu veyahut kapların ger dönmeyeceğ n n kes nl k kazandığı hallerde se depoz tolar, artık tem nat n tel ğ n kaybed p satış bedel çer s nde değerlend r lmes gereken b r unsur n tel ğ n kazanacağından KDV matrahına dah l ed l r.

5.2.Vade Farkları

3065 sayılı Kanunun (24/c) maddes ne göre, tesl m ve h zmet şlemler ne a t faturada ayrıca göster len vade farkları matraha dah l ed l r ve şlem n tab olduğu KDV oranı üzer nden verg lend r l r.

Öte yandan, vadel şlemlerde bedel n zamanında ödenmemes neden yle ortaya çıkan yen vade farkları da vadel satışa konu tesl m ve h zmete l şk n matrahın b r unsuru olduğundan, bu vade farklarının ayrıca fatura ed lmes ve vadel satışa konu tesl m veya h zmet n yapıldığı tar hte bu şlemler n tab olduğu oran üzer nden KDV hesaplanarak, vade farkı faturasının düzenlend ğ döneme l şk n beyannamede beyan ed lmes

Öte yandan, vadel şlemlerde bedel n zamanında ödenmemes neden yle ortaya çıkan yen vade farkları da vadel satışa konu tesl m ve h zmete l şk n matrahın b r unsuru olduğundan, bu vade farklarının ayrıca fatura ed lmes ve vadel satışa konu tesl m veya h zmet n yapıldığı tar hte bu şlemler n tab olduğu oran üzer nden KDV hesaplanarak, vade farkı faturasının düzenlend ğ döneme l şk n beyannamede beyan ed lmes