Maslow Ġhtiyaçlar HiyerarĢisi ve Turist Motivasyonu

İnsan ihtiyaçları hayatın devamı için mutlaka karşılanması gereken zorunlu ihtiyaçlar, kültürel ihtiyaçlar ve lüks ihtiyaçlar şeklinde üç gruba ayrılır. Bu sınıflandırmaya göre turizm ihtiyacının yerini tartışan Toskay (1978) zaman içinde gelir ve boş zaman sürelerindeki değişmeye paralel olarak zorunlu ihtiyaç grubuna giren turizm ihtiyacının I. Dünya savaşına kadar lüks ihtiyaçlar kategorisinde, 1960‟lara doğru kültürel ihtiyaçlar kategorisine geçtiği sonraları ise, güçlenen fiziki ve psikolojik motifler nedeniyle zorunlu ihtiyaçlar kategorisine doğru kaydığını ifade etmiştir (s. 104). İnsanı harekete geçiren güç, mevcut ihtiyacın doyurulmayışının bir sonucu olarak ortaya çıkan gerilim tarafından üretilir. İhtiyaç karşılandıkça gerilim azalır. Bu azalma güdünün etkisini de azaltır (Altunışık ve İslamoğlu, 2003: 24-25, İslamoğlu, 2008: 130).

Lanquar (1985), insan gelişiminde grupların ve insanların davranışlarını, ihtiyaçlarını ve güdülerini gösteren ve en düşüğünden en yükseğine kadar toplumumuzun temel karakterini ve gelişim çizgilerini belirten hiyerarşik beş eksen saptanabileceğini ifade etmiştir (s. 29);

 Maddi geçim ve yaşama,  Kişinin mal ve can güvenliği

34

 Toplum tarafından kabul edilen kişisel değer ve başarı  Kişiliğin oluşumu ve gelişimi

Turistik tüketimin özelliğini anlamaya yönelik kuramlardan birisi Maslow‟un geliştirdiği “İhtiyaçlar Hiyerarşisi”dir. Maslow‟un ihtiyaçlar hiyerarşisi, insanların turizm hareketlerine katılmaya yönelten güdüler bakımından önem taşımaktadır. Turizm, kendini gerçekleştirme güdüsünün karşılandığı bir davranıştır (Kozak, 2008: 217).

Tablo 1. 1

Gereksinimler, Turistik Güdüler ve Turizm DavranıĢına Yansımaları

Gereksinimler Güdüler Turizm DavranıĢına Yansımaları

Fiziksel gereksinimler Dinlenme Kaçma, gerilimi azaltma, güneş gezintisi yapma, fiziksel gevşeme, zihinsel gevşeme

Güvenlik gereksinmeleri Korunma Sağlıklı olma, eğlenme, tanışıklık arama, belirlilik içinde olma, kural ve düzen isteme

İlişkinlik Gereksinimleri Sevme ve sevilme Duygulanım, sevinç, grur duyma, benimseme, aile ile birlikte olma, akraba ilişkilerini sürdürme, arkadaş edinme, toplumsal etkinlikte bulunma, toplumsal etkileşim içinde olma, kişisel bağları sürdürme, kişilerarası ilişkileri geliştirme, köke (atalara) özlem ve bağlılık, etnik ilişkileri sürdürme, aile üyelerine sevgi ve bağlılık

Saygınlık Gereksinmeleri Başarı, Konum Kendini başarılarına inandırma, ötekilere önemli olduğunu duyurma, saygınlık kazanma, toplumsal tanınma, benliğini geliştirme, profesyonel ve girişim ruhlu olma, konum kazanma, güçlü olma, rekabet etme, bağımsız ve özgür olma, öze saygı duyma

Özgerçekleşim Gereksinimleri

Kendini aşma, doğasına uygun olma

Özü araştırma ve değerlendirme, kendini arama ve bulma, daha yüksek istekleri doyurma, aşağılık duygusundan kurtulma, yaratıcı olma, planlı olma

Bilme-anlama Gereksinimi Bilgi edinme, bilgili olma, kültürlü olma

Kültürel bilgi alma, eğitim görme, merak için gezme, yabancı yerelere ve kültürlere ilgi duyma

Güzelduyu gereksinimi Güzeli arama, güzeli takdir etme

Çevresel güzellik arama, çevreyi koruma, manzara güzelliği arama

Kaynak: Rızaoğlu, 2012:74

Gereksinimlerin turistik güdler ve turizm davranışına yansımalarının görüldüğü tablo 1.1‟de Rızaoğlu (2012), fiziksel gereksinimler, güvenlik gereksinimleri, ilişkinlik gereksinimleri, saygınlık gereksinimleri, özgerçekleşim gereksinimleri, bilme ve anlama gereksinimi ve son olarak güzel duyu gereksinimlerinden bahsetmiştir (s. 74).

35 Tablo 1.2

Turizm Eğilimlerine Etki Eden Güdüleyici Faktörler

Gereksinimler Gidilen Yer veya Ürünlerdeki

DeğiĢimler

Politika ve Programlar Üzerine Sonuçları

Fiziksel Güvenlik Politik kararsızlıklar ya da suçluluk oranlarının yüksekliği nedeniyle bilinen bölgelerin engellenmesi

Yakın ve samimi yerlerin aranması

Yabancı çevrelerde yolcuların güvenliğini sağlayan mekanizmaların oluşturulması gerekliliği.

Daha güvenli konaklamaların inşa edilmesi gerekliliği

Politik kararsızlığın getirdiği kanıtlanmamış olumsuz imajların düzeltilmesi gerekliliği Yolculuk sırasında

hastalıklara karşı güvence

Yaşlı müşteriler güvenilir hastane olanaklarının olduğu yerleri ararlar. Acil tıbbi yardım ücretlerinin yükseltilmesi

Yolcuların tıp merkezlerine girişlerini düzeltme gereği

Uluslar arası düzeyde sosyal güvenliği içeren ikili anlaşmaların geliştirilmesi gerekliliği Turizm acil yardım polisinin daha çabuk ulaşılır kılınması gerekliliği

Bölgesel bir kültüre ait olmak

Turistik animasyon ve düzenlemeleri içeren kararların özerkleştirilmesi Çok uluslu zincirlerin yerleşmesine karşı direnme

Özerkleştirilmiş turistik politikaların öneminin kabul edilmesi

Muafiyetin geliştirilmesi gerkliliği

Yerel veya bölgesel turistik animasyonların geliştirilmesi gerekliliği

Başkalarının kabul edilmesi (özellikle yabancıların)

Görenekleri ve dilleri nedeniyle yabancı ziyaretçi akışına karşı zayıf bir hoşgörü

Yerli nüfusa oranla daha az olan yabancı sayısının bilincinde olma gerekliliği

Gittikçe daha da karmaşıklaşan bir dünyada sadelik arayışı

“Basitleşmeye karşı istekliliğin “ veya

tutuculuk töresindeki artış. ^{Çok çılgın olmayan ve aşırı derecede enerji} israf etmeyen ama eğlendirici ve dinlendirici etkinliklerin

Yolcuların özellikle de yaşlıların kısıtlanmışlık hissi yaratacak bazı sorunların en aza indirilmesi gerekliliği

Kişisel gelişme (Duygusal ve fiziksel)

Kirlenmemiş bir doğal ortamda dinlendirici etkinliklere duyulan talebin artışı

Kısa bir zaman süresi içinde duygusal ve fiziksel yeteneklerin kullanımını sağlayan etkinliklere duyulan talebin artışı

Doğal bölgelere girişi düzeltme ve eksiksiz donatılar üretme gerekliliği

Turistik tatil süresince çok geniş bir etkinlik yelpazesi düzenlemek ve bu etkinlikler süresince kullanılan donatılar ve programların karşılıklı sosyal ilişkilere en iyi şekilde olanak sağlayacak şekilde düzenlenmesi gerekliliği. Kaynak: Lanquar, 1985: 36-37

Lanquar (1985) ise tablo 1.2.‟de gösterilen turizm eğilimlerine etki eden bazı güdüleyici faktörlerden bahsetmiştir. Yazara göre turizm eğilimlerine etki eden güdüleyici faktörler arasında, fiziksel güvenlik, yolculuk sırasında hastalıklara karşı güvence, bölgesel bir kültüre ait olmak, başkalarının kabul edilmesi, sadelik arayışı, kişisel gelişme olarak sıralamıştır (s. 36-37).

36 Tablo 1.3

Turist Motivasyonuna Yönelik ÇalıĢmalar

1955 Alexander Grinstein Kaçma

1970 H. Peter Gray Gezinme ve güneş isteği

1977-1981 Graham Dann İtme faktörleri: Kaçış-nostalji arama (Kuralsızlık-Benlik Geliştirme)

Çekme Faktörleri: Güneş, doğa,dostluklar 1981 Hasan Olalı Merak-din-kültür ve eğitim-dinlenme ve eğlence 1987 Mannel ve Iso-Ahola Psikolojik bir ödül

Günlük yaşamın dışına çıkış

1989 İsmet Barutçugil Macera-yeni bir benliğin kazanılması-yeni bilgi ve deneyimlerin kazanılması-kendini gerçekleştirme

1988- 1991-1993-2005

Philip L.Pearce Seyahat Motivasyonu Aşamaları (TCL) Dinlenme-güvenlik-ilişki-benlik saygısı-kendini gerçekleştirme

1992 Tae-Hee Lee ve John Cropmton Yeni deneyim

Değişim-Tek düzelikten sıyrılma Kaçış

1994 Victor Middleton ve Jackie Clarke Satınalma davranışına ilişkin uyarıcı-tepki modeli 1997 Juergen Gnoth Motivasyon ve beklenti oluşum süreci

2004 Hasan Zafer Doğan Merak-dinlenme-kuralların dışına çıkma-özgürlük-rahatlık 2008 Andrew Leep ve Heather Gibson Heyecan arama-deneyim arama- macera arama (duyu arama) Tablo 1.3‟te verildiği gibi turist motivasyonu üzerine yapılan çalışmaların temelde kaçış motivasyonu üzerine kurgulandığı görülmektedir. Kaçış motivasyonun dışında, kendini gerçekleştirme, yenilik arama güdüsü temel turist motivasyonları arasında gösterilmektedir.