1. Ferdi Marka
Garanti markası ve ortak markadan farklı olarak ferdi marka sadece adına tescilli olduğu kişi veya kişilere hak sağlar. Ferdi markaları bir üretim veya hizmet işletmesi tek başına kullanır. Ancak ferdi marka üzerinde birden çok kişinin iştirak halinde veya müşterek hak sahibi olmaları, markanın ferdi marka olma özelliğini etkilemez12.
İktisadi vaziyetin gerekleri göz önüne alınarak bir işletme tarafından markanın kendi adına değil temsilcisi adına tescil edilmesi istenebilir. Bu halde marka vekil adına tescil edilir. Bu markaya vekil markası denmekte olup vekil markası da ferdi marka statüsündedir13.
2. Ortak Marka
Ortak markanın tanımı 556 sayılı KHK'nın Uygulama Şeklini Gösterir Yönetmelik'in 6. maddesinde yer almaktadır. Buna göre ortak marka, üretim veya ticaret veya hizmet işletmelerinden oluşan bir grubun mal veya hizmetlerini diğer işletmelerin mal veya hizmetlerinden ayırt etmeye yarayan işarettir. Burada yeri gelmişken ticari işletmelerden oluşan gruplar olan holdinglere ait holding markasının niteliğini incelemekte fayda vardır. TEKİNALP'e göre holding markaları, grup
12 YASAMAN; Marka Hukuku 556 Sayılı KHK Şerhi, C.I, s.22.
13 YASAMAN; Marka Hukuku 556 Sayılı KHK Şerhi, C.I, s.22.
işletmelerinden, grubun diğer işletmeleri üzerinde doğrudan veya dolaylı hakimiyeti bulunanın yani holdingin adına tescilli bulunduğundan ortak marka değildir14.ARKAN da bu hususta TEKİNALP ile aynı görüşü paylaşmaktadır. ARKAN'a göre holding markasının sahibi doğrudan doğruya holding şirketi olduğu için holding markası ortak marka olmayıp ferdi markadır15.
3. Ticaret Markası
Ticaret markası doktrinde mal markası olarak da tanımlanır. 556 Sayılı KHK'nın Uygulanma Şeklini Gösterir Yönetmelik ise 8. maddesinde ticaret markasının bir işletmenin imalatı ve /veya ticaretini yaptığı malları başka işletmelerin mallarından ayırt etmeye yarayan işaret olarak tanımlanır16.
Ticari hayatta temel maddeyi üreten işletmenin markasının da mallar üzerinde yer aldığı görülmektedir. Bu şekilde üretilen mallarda kullanılan temel madde de marka aracılığıyla ferdileşmiş hale geldiğinden ticaret markaları arasında yer alır17. Örneğin bazı mutfak eşyalarının üretiminde kullanılan teflon maddesi ferdileşmiş hale geldiğinden ticaret markası sayılır.
4. Hizmet Markası
551 sayılı Markalar Kanununun 46. maddesinde hizmet markalarının bu kanun hükmüne tabi olmadığı belirtilmişti18. 556 sayılı KHK hizmet markalarını da bünyesinde barındırarak bu eksikliği gidermiştir. Hizmetleri tanıtmak ve ayırt etmek için kullanılan markalar hizmet markalarıdır19. Sağlık, danışmanlık, bankacılık, turizm gibi alanlarda çalışan işletmeler mallarının satımıyla değil verdikleri hizmetle gelir elde ederler.
14 TEKİNALP; Fikri Mülkiyet Hukuku, s.319; YASAMAN, Marka Hukuku 556 sayılı KHK Şerhi, C.I, s.23.
15 ARKAN; Marka Hukuku 556 sayılı KHK şerhi, C.I, s.22.
16 YASAMAN; Marka Hukuku 556 sayılı KHK şerhi, C.I, s.22.
17 ARKAN; Marka hukuku, C.I, s.43.
18 YASAMAN; Hizmet Markaları, s.73 vd. ; ARKAN, Marka Hukuku, C.I. s.44.
19YASAMAN; Hizmet Markaları, s.17.
Hizmet markaları işletmeler tarafından belirli bir hizmetle düşünsel bağ kurulabilecek şekilde işletmenin iş evraklarına, araç gereçlerine, elemanlarının kıyafetlerine, işletme binasının girişine vs. koyularak kullanılır20.
5. Garanti Markası
556 sayılı KHK'nın Uygulanma Şeklini Gösterir Yönetmeliğin 7. maddesine göre garanti markası, marka sahibinin kontrolü altında bir çok işletme tarafından kullanılan ve o işletmelerin ortak özelliklerini, üretim usullerini, coğrafi menşelerini ve kalitesini garanti etmeye yarayan işarettir. Marka sahibinin veya marka sahibine iktisaden bağlı olan işletmelerin, garanti markasını mal ve hizmetlerinde kullanması yasaktır21. Bu düzenleme kişinin kendi kendini denetleyemeyeceği anlayışı ve de garanti markası sahibinin yapacağı denetlemenin objektifliğine zarar vermemek düşüncesi ile yapılmıştır.
6. Tanınmış Marka
Tanınmış markanın her somut olaya göre farklılık göstermesi ve önceden belirlenmiş kriterlere uymaması nedeniyle tanımı genellikle kanun metinlerinde yer almamıştır. 556 sayılı KHK'da tanınmış markanın tanımı verilmemekle birlikte tanınmış markayla ilgili olarak 7/1 maddesi ( i ) bendinde “ Paris Sözleşmesi'nin 1. mükerrer 6.
maddesine göre tanınmış markalar ” ; 8/4 maddesinde de “ markanın toplumda ulaştığı tanınmışlık düzeyi ” ifadeleri kullanılmıştır22.
Tanınmış marka kavramıyla bir ülkenin bir veya birkaç yöresinde bilinen veya
20DİRİKKAN, Hanife; “Tescilli Markayı Kullanma Külfeti” , Prof. Dr. Oğuz İmregün'e Armağan, İstanbul 1998, s.219-279, s.240.
21 YASAMAN; Marka Hukuku 556 sayılı KHK şerhi, C.I., s.23.
22 YASAMAN; Marka Hukuku 556 sayılı KHK şerhi, C.I., s. 23.
yerleşmiş markalar değil, dünya çapında olmasa bile yurt içinde ve yurt dışında özellikle üzerine konulduğu malın ve hizmetin yöneldiği tüketici çevresinde veya ilgili sektörde tanımış olan markalar kastedilir.
Dünya Ticaret Örgütü bünyesinde tanınmış marka uzmanları komitesince, üye devlet kanun koyucu ve uygulayıcılarına tanınmış markanın tespitinde yararlanabilecekleri kriterler oluşturulmuştur23. Tanınmış marka kavramı ticaret piyasasında çok tanınan markaların sahiplerini aynı markanın daha sonra başkaları tarafından kullanılması neticesi oluşacak zarardan korumak amacıyla geliştirilmiştir24. Sahibi açısından, tanımış marka, çok büyük bir ekonomik değere sahip olan ve halk içinde yeni bir fonksiyon ifade eden kavramdır25.
Tanınmış marka ile maruf markayı ayırt etmek gerekir. Maruf marka daha çok belli bir ticari muhit içinde tanınan ve belli bir alıcı çevresinin dışına çıkamayan markadır. Yani maruf marka yöresel nitelik taşır26. Tanınmış marka deyimiyle ise geniş ya da çok geniş halk kitleleri tarafından bilinen markalar ifade edilir27.
Dünya markaları, dünya çapında satışı yapılan veya fiilen yapılmasa dahi bu ülkelerde bilinen markalardır. Dünya markası ve tanınmış marka birbirinden farklı kavramlardır. Tanınmış markalarda belirli bir ülke ile sınırlı tanınmışlık yeterli kabul edilmektedir. Ancak dünya markası, tanınmış markanın koşullarını taşıdığı için 556 sayılı KHK'ya göre tanınmış markalara sağlanan korumadan faydalanabilecektir28.
23 YASAMAN; Marka Hukuku 556 sayılı KHK şerhi, C.I, s. 24.
24 OYTAÇ, Kutlu; Karşılaştırmalı Markalar Hukuku, İstanbul 2002, s. 120.
25 YASAMAN, Hamdi; “Tanınmış Markalar” , Ord. Prof. Dr. Halil ARSLANLI'nın Anısına Armağan, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1978, s. 691-708, s.695.
26 TEKİNALP, Ünal; “Yeni Marka Hukukunda Tescil İlkesi ve Tescilsiz İşaretlerin Hukuki Durumu”
Prof. Dr. Kenan Tunçomağ'a Armağan, İstanbul 1997, s. 472.
27 YASAMAN; Marka Hukuku 556 Sayılı KHK Şerhi, C.I, s. 24.
28 DİRİKKAN; Tanınmış Markanın Korunması, s. 44-47.