Manevi Tazminat Davası

4. 3.1. Manevi Zarar Kavramı

Genel bir tanım yapacak olursak, manevi zarar, haksız fiil sonucunda kişilik değerlerinde meydana gelen azalmadır. Manevi tazminat, manevi zararın giderim biçimidir. Herkese karşı korunan kişilik hakkının kapsamına giren değerden birinin ihmali halinde doğan mutlak bir haktır²⁶³.

Manevi zararda, zarara uğrayanın malvarlığında bir azalma meydana gelmediğinden gerçek anlamda bir zarardan söz edilemez. Manevi zarar, kişinin iç huzuru ve manevi bütünlüğüne yapılan saldırının mecazi ifadesidir²⁶⁴. OĞUZMAN, bu tanıma yaşama zevkindeki azalmayı da ilave etmiştir²⁶⁵.

Borçlar Kanunu Tasarısı'nın 50. maddesi manevi zararı, bir kişinin kişiliğinde zarar verici fiille meydana gelen olumsuz etkilenme olarak tanımlamıştır. Manevi tazminat için manevi zararın yoğunluk arz etmesi gerekir. Aksi taktirde manevi

263 KILIÇOĞLU Mustafa, Tazminat Hukuku, İstanbul 2006, s. 943; HATEMİ Hüseyin, Sözleşme Dışı Sorumluluk, İstanbul 1993, s. 102.

264 HATEMİ; Sözleşme Dışı Sorumluluk, s. 102.

265OĞUZMAN, Kemal/ÖZ, Turgut; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2000, s. 281,

tazminat kavramı işlevinden uzaklaşır²⁶⁶.

Bir başka şekilde açıklanacak olursa manevi zarar, kişisel değerler ile toplum hayatından kaynaklanan özgürlük, isim, namus, çalışma hürriyet gibi bir takım vazgeçilmez haklara haksız şekilde müdahale edilmesi veya söz konusu hakların yok edilmesi sebebiyle ortaya çıkan, malvarlığı değeri taşımayan zarardır²⁶⁷.

Doktrinde manevi tazminatın hukuki niteliği konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bu görüşleri, ceza görüşü, telafi görüşü ve tatmin görüşü olarak sıralayabiliriz.

Manevi tazminatın cezai nitelikte olduğunu savunan görüş uyarınca, işlemiş olduğu haksız fiilin karşılığında failden bir miktar para alarak onu cezalandırmak manevi tazminatın esas amacıdır. Buradaki ceza devlet lehine değil zarar gören şahıs lehinedir²⁶⁸. Ceza görüşüne göre fail, kusuru olmasa bile sorumlu tutulabilmektedir.

EREN, manevi tazminatın cezai nitelikte olmadığı görüşündedir²⁶⁹. EREN'e göre, manevi tazminat cezai nitelikte olsaydı failin kusurlu olması gerekirdi²⁷⁰.

Telafi görüşüne göre manevi tazminat, daha iyisi olmadığı için başvurulan ve yardım etmek amacı güden bir kurumdur. EREN, manevi tazminatın telafi edici nitelikte olduğunu, manevi tazminatın amacının uğranılan manevi zararın aynen veya nakden tazmini noktasından hareket ederek savunmuştur²⁷¹. EREN'e göre telafi

266 KILIÇOĞLU; Tazminat Hukuku, s. 944.

267 FEYZİOĞLU F. Necmeddin, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C.I. ,İstanbul 1976, s. 473. ; ERTAŞ Şeref, “Manevi Tazminatın Hukuksal Niteliği ve Miktarının Tespiti” , Postacıoğlu' na Armağan, İstanbul 1990, s. 65; ÖZSUNAY Ergun, “Çeşitli Hukuk Çevrelerinde Manevi Zarar Kavramı ve Manevi Zararın Giderimine İlişkin Çözümler” , Prof. Dr. Selahattin Sulhi Tekinay'ın Hatırasına Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İstanbul 1999.

268 KILIÇOĞLU, Ahmet; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2002, s. 287.

269 KILIÇOĞLU M, Tazminat Hukuku, s. 944; EREN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, s. 778.

270 KILIÇOĞLU M, Tazminat Hukuku, s. 944; EREN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, s. 778.

271 KILIÇOĞLU M, Tazminat Hukuku, s. 947; EREN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, s. 779.

görüşü objektif bir görüştür ve zarar görenin zararı acı ve elem şeklinde hissedip hissetmemesine bakılmaksızın para ödenmesi gerekir²⁷². HATEMİ ise maddi tazminatın az tutulması durumunda manevi tazminatın bu eksikliği telafi edeceğini vurgulamıştır²⁷³.

Manevi tazminatın tatmin niteliğinde olduğunu savunan görüşe göre, zarar verici fiil neticesinde bozulmuş ruhi ve beni huzurun tam olarak olmasa bile kısmen ve olanak dahilinde para ile tatmin edilmesi uygundur. Tazminat, zarara uğrayanda huzur hissi vermelidir²⁷⁴. TANDOĞAN, cezai faktörün önemini ihmal etmemekle birlikte zarar görenin malvarlığında çoğalma sağlayarak tatmin işlevi üzerinde durmuştur²⁷⁵. Yargıtay da çeşitli kararlarında manevi tazminatın tatmin amacı güttüğünü vurgulamıştır²⁷⁶.

Her ne kadar tatmin görüşünü, parayı alanda tatmin olma yeteneği olması gerekeceği ve kendisinde bu yetenek bulunmayanların ve tüzel kişilerin bu konuma uymadıkları gerekçesiyle eleştirsek de diğer görüşlerle birlikte değerlendirdiğimizde tatmin görüşünün manevi tazminatın niteliğine ve amacına daha uygun olduğu kanaatindeyiz.

Markalar Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin 62/6 maddesi uyarınca, marka sahibi, marka hakkına tecavüz nedeniyle uğradığı manevi zararların tazminini talep edebilir. KHK'da manevi tazminat düzenlenmemiş olsaydı bile markaya tecavüz ve manevi tazminat MK. md. 24 kapsamında ele alınabilirdi. Ayrıca, markaya tecavüz fiilinin aynı zamanda haksız rekabet teşkil eden bir fiil olduğu kabul edildiğinde TTK md. 58 yollamasıyla BK. md. 49'un öngördüğü şekilde manevi tazminat talep edilebilir.

272 KILIÇOĞLU M, Tazminat Hukuku, s. 947; EREN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, s. 779.

273 KILIÇOĞLU M, Tazminat Hukuku, s. 947; HATEMİ, Sözleşme Dışı Sorumluluk, s. 11.

274 KILIÇOĞLU, M; Tazminat Hukuku, s. 947.

275 TANDOĞAN; Türk Mesuliyet Hukuku, s. 330.

276Y.4.HD. 16.06.1997 tarih 1976/9690 E., 1977/7016 K. sayılı karar; Y.11.HD. 01.05.2000 tarih 2000/2691 E., 2000/3772 K. sayılı karar.

4. 3.2. Markaya Tecavüzden Doğan Manevi Zararlar

Marka hukukunda manevi zararın tazmininden amaç, markaya tecavüz dolayısıyla hak sahibinin ticari işletmesinin de içinde bulunduğu piyasada sahip olduğu imaj ve güvenin zedelenmesi ile birlikte ticari, kişisel ve manevi varlığında meydana gelen azalmanın giderilmesidir²⁷⁷. Aynı şekilde, markanın aynının veya benzerinin, düşük kaliteli mallarla ilgili olarak veya istenmeyen bağlılıklar kurulmasına neden olacak şekilde kullanılması durumunda caydırıcılığı sağlamak da manevi tazminatın bir amacıdır.

Markaya tecavüz teşkil eden fiil nedeniyle marka sahibinin manevi tazminat talep edebilmesi için Borçlar Kanunu'nun 49. maddesindeki şartlar gerçekleşmelidir.

Söz konusu madde hükmüne göre manevi tazminat isteyebilmek için tecavüz eylemini gerçekleştiren failin kusurlu olması gerekir.

Manevi tazminatın hesaplanmasına ilişkin, 556 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'de herhangi bir düzenleme öngörülmemiştir. Marka hakkına tecavüz nedeniyle talep edilen manevi tazminat miktarının hesabında, markanın ekonomik önemi, ürünün satışında markanın katkısı, tecavüz fiilinin ağırlığı ve tecavüz teşkil eden fiilin markanın itibarına verdiği olumsuz etkilerin dikkate alınması icab eder.

Markaya tecavüz fiili neticesinde genelde zedelenen marka sahibinin ticari itibarıdır. Ticari itibara ise hem gerçek hem de tüzel kişiler sahip olabilir. Bu nedenle tüzel kişiler de marka haklarına saldırıda bulunduğu taktirde manevi tazminat talebinde bulunabilir²⁷⁸.

277 TEKİNALP; Fikri Mülkiyet Hukuku, s. 464.

278 EREN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, s. 794. ; ARKAN, Marka Hukuku, C.II. , s. 249.

Üzerinde durulması gereken bir husus da 132 sayılı Türk Standartları Enstitüsü Kanunu'na dayanılarak çıkarılan 18.10.1996 tarihli yönetmeliğin 29. maddesidir. Söz konusu maddede “kamu kuruluşunun manevi itibarının haksız rekabet ortamı yaratarak kamu düzenini zedeleyecek şekilde kullanılması ve kamuoyunu yanıltarak Türk Standartları Enstitüsü'ne olan güveni sarsması nedeniyle firmanın büyüklüğü göz önüne alınarak dava tarihindeki marka ve belge kullandırma ücreti taban miktarından az olmamak üzere tavan miktarının on katına kadar manevi tazminat davaları açılır.”

hükmü yer almaktadır. Hüküm incelendiğinde kanunda öngörülmeyen bir cezanın varlığı fark edilecektir. Her ne kadar bu durum hukuk tekniği ile çelişmekte ise de söz konusu yönetmelik yürürlükte bulunduğundan sonuç doğurmaya devam edecektir²⁷⁹. Yargıtay TSE garanti markasının haksız kullanımı söz konusu olduğu zaman yönetmeliğin söz konusu hükmünü kararlılıkla uygulamaktadır²⁸⁰. Burada dikkat edilmesi gereken nokta söz konusu yönetmelik hükmü gereği manevi tazminata hükmedilirken BK. md. 49 ve KHK md. 62'nin göz ardı edilmemesi gerektiği hususudur²⁸¹.

Marka hakkına tecavüzün sabit olduğu ve tecavüz edene kusur isnat edilebildiği hallerde manevi tazminatın diğer koşullarını aramadan manevi tazminat ödenmesine yönelik Yargıtay kararları mevcuttur²⁸². Ancak YASAMAN'a göre Borçlar Kanunu'nun 49. maddesindeki şartlara bakılmaksızın, salt tecavüz fiilinin sabit oluşu başlı başına manevi tazminata hak kazandırmayacağından Yargıtay'ın bu yöndeki kararları isabetli değildir²⁸³. Biz de bu hususta YASAMAN'ın görüşüne iştirak etmekteyiz.

279 YASAMAN; Marka Hukuku 556 Sayılı KHK Şerhi, s. 1134.

280 11.HD. 1999/3791 E. , 1999/5701 K. sayılı karar.

281 YASAMAN; Marka Hukuku 556 Sayılı KHK Şerhi, s. 1134.

282“TTK 58. maddesinde haksız rekabet sonucu istenebilecek manevi tazminatın BK. Md. 49'daki düzenlemeye atıf yapılarak ağır kusura bağlanması mümkün değildir. Zira davalının basiretli bir tacir gibi davranması zorunluluğunun doğal sonucu, ticari yararın zarara uğratılmaması veya böyle bir tehlikeye maruz kalmayı önleyici davranışları da gerektirir. Aksi davranış manevi tazminat istemine haklılık kazandırır. Kaldı ki anılan hükümdeki ağır kusur unsuru da kaldırılmıştır. Mahkemece, davalının haksız rekabeti sonucu davacıya uygun bir manevi tazminata karar verilmesi gerekirken karşı gerekçe ile bu istemin reddedilmesi doğru bulunmamıştır.” 11.HD. 19.03.2001 tarih 2001/41 E. , 2001/2072 K. sayılı karar. Kararın tam metni için bkz., GÖKCAN Hasan Tahsin, Hukukumuzda Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Davaları, Ankara 2003, s. 465.

283 YASAMAN; Marka Hukuku 556 Sayılı KHK Şerhi, s. 1135.