İtibar Tazminatı

556 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 68. maddesi uyarınca, marka hakkına tecavüz edenin markayı kötü ve uygun olmayan bir şekilde kullanması sonucunda markanın itibarı zarara uğrarsa, marka sahibi bu yüzden uğramış olduğu zararın ayrıca tazminini isteyebilir.

Kavram olarak marka itibarı, marka ile tüketici ve mal veya hizmetleri tüketenlerin dışındaki üçüncü kişiler üzerinde inşa edilen imajdır²⁸⁴. İtibar zararı ise, inşa edilen veya inşa edilmekte olan imajın zedelenmesi ve istisnaen çökmesi olarak tanımlanabilir²⁸⁵.

Her ne kadar itibar tazminatı, maddi ve manevi tazminatın gösterdiği özellikleri gösterse de her ikisinden de ayrılır. Fakat itibar tazminatını maddi ve manevi tazminattan ayran sınır tam anlamıyla belirli değildir. İtibar tazminatında ne fiili bir zarar ne de yoksun kalınan kazanç vardır²⁸⁶.

İtibar tazminatı, ne maddi tazminatta olduğu gibi maddi bir zararın karşılığı, ne de manevi tazminatta olduğu gibi bir ıstırabın bedeli olup, zedelenen veya çöken imajın yeniden inşası için öngörülen maliyettir²⁸⁷. Her ne kadar itibar tazminatı manevi tazminat gibi manevi bir niteliğe haiz olan itibar kavramına bağlı ise de, manevi tazminat şahsiyet hakkına bağlanmışken itibar tazminatı markanın korunmasına bağlanmıştır.

284TEKİNALP, ÜNAL; “İtibar Tazminatı ve Bazı Sorunlar”, Prof. Dr. Selahattin Sulhi Tekinalp Hatırasına Armağan, İstanbul 1999, s. 590. (İtibar Tazminatı)

285 TEKİNALP; Fikri Mülkiyet Hukuku, s. 466.

286 TEKİNLAP; İtibar Tazminatı, s. 590.

287 TEKİNLAP; Fikri Mülkiyet Hukuku, s. 466.

Kanunda belirtilen şartların yanında hukuka aykırılık unsurunun mevcudiyeti maddi ve manevi tazminat istemi için yeterlidir. Ancak itibar tazminatında durum farklıdır. İtibar tazminatı talep edilebilmesi için hukuka aykırılığın yanında “kötü üretim” ve “uygun olmayan bir tarzda piyasaya sürme” unsurlarının da bulunması gerekir²⁸⁸. Burada hukuka aykırılıktan kasıt, markadan doğan hakka tecavüzdür²⁸⁹.

Başlıbaşına kötü üretim veya uygun olmayan tarzda piyasaya sürme, hukuka aykırılık teşkil etmezler. Hukuka aykırı olan marka hakkına tecavüz eylemidir. Ancak zararı doğuran eylem marka hakkına tecavüz olmayıp kötü üretim veya uygun olmayan tarzda piyasaya sürmedir²⁹⁰.

Kötü üretim ve uygun olmayan tarzda piyasaya sürme zararı doğuran eylemler olarak tahdidi bir biçimde sayılmıştır. Bu nedenle söz konusu sebepler dışında kalan karartma, kötüleme, abartılı ilanlarla ezme gibi eylemler sonucunda doğan zararlar nedeniyle itibar tazminatı talep edilemez²⁹¹.

Markanın itibarını zedeleyecek düzeyde düşük fiyatla satış yapılması durumu da uygun olmayan tarzda piyasaya sürme kavramına dahil edilmektedir²⁹². Zira, ileri teknoloji ve kaliteli malzeme kullanılarak vasıflı elemanlar tarafından özenle üretilip şehrin en cazip mağazalarında satışa sunulan, uzun zamandır yazılı ve görsel basında reklamları yer alan piyasada ve tüketicinin tercihlerinde kendine özel bir yer edinen bir malın benzerlerinin ve taklitlerinin bir işporta tezgahında satılması şüphesiz ki markanın yıllar süren çalışmaların sonucu oluşan imajını zedeleyecektir²⁹³. TEKİNALP'e göre itibar tazminatının, zedelenen imaj sebebiyle doğan zararın tazminine yönelik olduğu dikkate alındığında, maddi tazminatın bir türü olduğu neticesine ulaşılabilir²⁹⁴. Biz de

288 TEKİNALP, İtibar Tazminatı, s. 591; OYTAÇ, Karşılaştırmalı Markalar Hukuku, s. 326.

289 TEKİNALP; İtibar Tazminatı, s. 591.

290 OYTAÇ, Karşılaştırmalı Markalar Hukuku, s. 327; TEKİNALP, Fikri Mülkiyet Hukuku, s. 461.

291 TEKİNALP, İtibar Tazminatı, s. 595.

292 YASAMAN, Marka Hukuku 556 Sayılı KHK Şerhi, s. 1183.

293 TEKİNLAP; İtibar Tazminatı, s. 592.

yazarın bu görüşüne iştirak etmekteyiz. Bu nedenle itibar tazminatı hesaplanırken bu imajın oluşturulması için harcanmış masraf ve emeğin dikkate alınması gerektiğini düşünmekteyiz.

Tecavüz fiili neticesinde markanın itibarının zedelenmesi ve bu nedenle marka sahibinin manevi huzurunun bozulması ile birlikte itibar tazminatı ile kullanılan terminolojinin manevi tazminatı çağrıştırması itibar tazminatı ile manevi tazminatın ortak özelliklerinin bulunduğu izlenimine sebep olmaktadır²⁹⁵. Burada dikkat edilmesi gereken husus, önceden manevi tazminatın istendiği durumlarda itibar tazminatı da istenecekse itibar tazminatının hesaplanmasında manevi tazminat hesabında kullanılan yöntemlerin kullanılmaması gerektiğidir.

KILIÇOĞLU'na göre itibar tazminatı gereksizdir. Zira haksız bir eylem nedeniyle ticari itibarın sarsılması aslında maddi ve manevi tazminat davası içinde değerlendirilebilir. Markaya tecavüz neticesinde markasının itibarı zedelenen kişi, uğradığı manevi zararın tazmin edilmesini isteyebilir²⁹⁶.

TEKİNALP ve MERAN ise itibar tazminatının maddi ve manevi tazminattan ayrı olarak istenebileceği görüşünü benimsemektedirler²⁹⁷. Zira KHK md. 68'de

“ayrıca” ibaresi yer almaktadır.

Markayı taşıyan malın kötü üretimi çeşitli şekillerde olabilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta şudur ki; üretim şartları kötü lakin üretilen mal kaliteli ise itibar tazminatı söz konusu olamaz²⁹⁸. Aynı şekilde, markaya tecavüz halinde mal kaliteli ise yine itibar tazminatı istenemez²⁹⁹. Maddi veya manevi tazminat istenmelidir

295 YASAMAN; Marka Hukuku 556 Sayılı KHK Şerhi, s. 1184.

296 KILIÇOĞLU, Ahmet; “Fikri Sınai Hakların İhlalinde Hukuksal Korunma Yolları” , Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Y. 17, S. 54, Eylül-Ekim 2004, s. 51-103, s. 90.

297 TEKİNALP, İtibar Tazminatı, s. 592; MERAN, Marka Hakları ve Korunması, s. 248.

298 TEKİNALP; İtibar Tazminatı, s. 595.

299 TEKİNALP; İtibar Tazminatı, s. 596.

İtibar tazminatında, tecavüz fiili ile zarar arasında illiyet bağı bulunması gerektiği gibi kusur da aramak icab eder³⁰⁰. Burada üzerinde durulması gereken husus, kusurun, markaya tecavüz fiilinde aranması gerektiğidir. Yoksa kötü üretim veya uygun olmayan tarzda piyasaya sürme durumlarında ayrıca kusur aramaya gerek yoktur³⁰¹.

İtibar tazminatının istenebilmesi için öncelikle hukuka aykırı fiil yani marka hakkına tecavüz mevcut olmalıdır. Orijinal markayı taşıyan malların kötü kullanımı veya uygun olmayan tarzda piyasaya sürülmeleri durumunda itibar tazminatına hükmedilmeyecektir³⁰².

Tanınmış markaların itibarının alelade markaların itibarından fazla olduğu ve kötü kullanım veya uygun olmayan tarzda piyasaya sürülme durumlarında daha fazla zedeleneceği aşikardır. Ancak itibar tazminatı talep etme hakkı sadece tanınmış markalar için öngörülmüş değildir. Tanınmışlık düzeyi ne olursa olsun her tür marka sahibi gerektiğinde itibar tazminatı talep edebilir.

Markalar Kanunu Tasarısı taslağının 65. maddesinde markanın itibarından bahsedilmektedir. Madde incelendiğinde mevcut düzenlemeden hiçbir farkı bulunmadığı anlaşılacaktır. Biz mevcut haliyle itibar tazminatının gereksiz olduğu kanaatindeyiz. Zira, markanın itibarının zedelenmesi durumunda oluşan zarar, maddi manevi tazminat davalarıyla karşılanabilir. Bu nedenle söz konusu maddenin taslaktan çıkarılmasının uygun olacağını düşünmekteyiz.

300 TEKİNALP; Fikri Mülkiyet Hukuku, s. 467.

301 TEKİNALP; İtibar Tazminatı, s. 593.

302 TEKİNALP; İtibar Tazminatı, s. 595.

5. Marka Hakkına Tecavüz Dolayısıyla Üretilmesi veya