Marka Sahibi Açõsõndan Marka Türleri

Marka, üzerinde hak sahibi olan gerçek ve tüzel kişilerin sahiplik konumlarõna göre çeşitlilik göstermektedir. Marka sahibi açõsõndan marka türlerini;

ortak markalar, garanti markasõ, ulusal markalar, aile markalarõ, bireysel markalar, özel markalar, holding markalarõ, çok sahipli marklalar şeklinde sõralamak mümkündür.

61Esin ÇAMLIBEL TAYLAN; a.g.e., s: 37.

62İsmet MUCUK; Pazarlama İlkeleri, Türkmen Kitapevi, 9. Baskõ, İstanbul 1998, s: 152.

63Mithat Serdar ATLI; Marka Türleri ve Korunmasõ, Dokuz Eylül Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü, Basõlmamõş Yüksek Lisans Tezi, 2001, s: 88.

64Esin ÇAMLIBEL TAYLAN; a.g.e., s: 37.

1.2.6.2.1. Ortak Markalar

Ortak marka; üretim, ticaret veya hizmet işletmelerinden oluşan bir grup tarafõndan kullanõlan marka işaretidir (KHK m.55/1). Ortak marka, gruptaki işletmelerin mal ve hizmetlerini diğer işletmelerin mal ve hizmetlerinden ayõrt etmeye yarar. Ortak marka kullanma yetkisine sahip olan bir işletme, aynõ zamanda kendi markasõnõ da kullanabilir. Ortak markanõn tescili için de üyeler birlikte hareket etmek zorundadõrlar.⁶⁵Diğer bir tanõma göre ortak marka; dernekleri, kolektif veya kooperatif organizasyonlarõn üyelerince kullanõlan ve kendi ürünlerinin veya hizmetlerinin teşkilatõn üyelerince diğer işletmelerini marka veya sembollerinden ayõrt etmeye yarayan işarettir.⁶⁶

Ortak markalara; Serbest Mali Müşavirler Odasõ’na ait marka örnek olarak gösterilebilir.⁶⁷

Aynõ konuda faaliyet gösteren işletmeler, belli bir kalite standardõnõ sağlamak için ortak markalarõ kullanõrlar. Üyeler, ortak markalarõn kullanõmõyla ilgili yönetmelikte belirlenmiş koşullarõ yerine getirmek zorundadõrlar. Yönetmeliğe aykõrõ hükümler içeren ve kamuyu yanõltõcõ şekilde kullanõlan ortak markalar iptal edilir. Bu gibi hallerde tüketicinin korunmasõ da sağlanmõş olur.

1.2.6.2.2. Garanti Markasõ

Garanti markasõ; marka sahibinin kontrolü altõnda bir çok işletme tarafõndan ortak özelliklerini, üretim usullerini, coğrafi menşelerini ve kalitesini garanti etmeye yarayan işaretlerdir.⁶⁸ Garanti markalarõ; mal ya da hizmetin kim tarafõndan üretilip satõldõğõnõ ya da sağlandõğõnõ göstermez. Ancak mal veya hizmetin belli özellik ve

65Esin ÇAMLIBEL TAYLAN; a.g.e., s: 37- 38.

66Mithat Serdar ATLI; Marka Türleri ve Korunmasõ, Dokuz Eylül Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü, Basõlmamõş Yüksek Lisans Tezi, 2001, s: 80.

67Ali Çağlar ÇAKMAK; Firmalarõn Pazara Açõlma Sürecinde Markanõn Etkinliği ve Örnek Bir Uygulama, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme ABD, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Ocak 2004, s: 57.

68KHK m. 54/1.

niteliklere sahip olduğunun garantisini verir. Belirlenmiş standartlarõ sağlayan bütün işletmelerce kullanõlan garanti markalarõnõn tescili için; markanõn kullanma usul ve esaslarõnõ belirleyen bir teknik yönetmelik verilmesi gerekmektedir.⁶⁹

Bu yönetmelikte; markanõn garanti edilen ortak özellikleri, markanõn kullanõmõna ilişkin kontrol hükümleri, aykõrõ kullanõmlarda verilecek cezalarõn neler olduğu belirtilmelidir.

Garanti markasõnõn sahibi; markayõ hem kullanan hem de kontrol eden durumunda olmamalõdõr. Bu nedenle garanti markalarõ, marka sahibine iktisaden bağlõ olan işletmeler tarafõndan kullanõlamaz.⁷⁰

Garanti markasõnõn devri mümkün olmasõna karşõn lisans anlaşmasõna konu olmasõ mümkün değildir.⁷¹

Türk Standartlarõ Enstitüsü’nce kabul edilen ve standartlara uygun olan mal veya hizmetlere Enstitü tarafõndan izin verilen TSE ve K-Q-TSE-ISO-EN 9000 markalarõ örnek olarak verilebilir. Aynõ zamanda satõş ambalajlarõnda yer alan ‘CE’

(Conformity European) (Avrupa Uygunluk) işareti, can ve mal güvenliğini gösteren bir işarettir. CE, 1989 yõlõnda Avrupa Birliği ülkelerinde mallarõn serbest dolaşõmõnõn sağlanmasõ amacõyla başlatõlan işaret veya markadõr. Bu işaret, AB direktifi kapsamõndaki ürünlerin, kişilerin ve hayvanlarõn güvenliğini tehlikeye sokmadõğõnõn ve tüketiciyi koruduğunun üretici tarafõndan garanti edilmesi anlamõna gelmektedir.⁷²

Kaynak: www.sabanci.com.tr; 01/12/2004.

69Ali Çağlar ÇAKMAK; a.g.e., s: 58.

70KHK m. 54/2.

71KHK m. 60.

72Ömer Baybars TEK; Pazarlama İlkeleri-Global Yönetimsel Yaklaşõm Türkiye Uygulamalarõ, Beta Yayõnlarõ, İstanbul 8. Baskõ, s: 392.

Markalõ ürünlerinin yünden yapõldõğõnõn garantisini, diş sağlõğõna uygun olduğunun garantisini veya çevreye karşõ duyarlõlõkla üretildiğinin garantisini gösteren aşağõdaki şekiller örnek olarak verilebilir.

Kaynak: www.sabanci.com.tr; 01/12/2004.

1.2.6.2.3. Ulusal Markalar

Üretici firmaya ait olan markadõr. Tanõtõm ve tutundurma kampanyalarõnõn tümü, ilgili işletme tarafõndan yürütülür. Firmanõn imajõnõ destekleyen bir marka türüdür. Fiyatlarõ ise diğer markalõ ürünlere göre daha yüksektir. Bu nedenle de tüketici tarafõndan daha kaliteli olarak algõlanõr.

1.2.6.2.4. Aile Markalarõ

Aynõ işletme tarafõndan üretilen; farklõ ya da benzer nitelikteki ürünler için ortak bir imaj yaratma amacõyla kullanõlan bir tek isim, sembol, işaret veya bunlarõn bütünüdür.⁷³

Aile markasõnõ kullanmanõn bir dezavantajõ; herhangi bir ürünün kalitesindeki düşüklüğün diğer tüm ürünlerin imajõnõ olumsuz etkileme riskidir. Ancak buna karşõn; reklam giderlerinden tasarruf etme, ürünleri pazar ortamõnda daha kolay konumlandõrabilme ve tüketici zihninde daha iyi kalabilme gibi avantajlarõ ile de tercih edilmektedir.

73F.Belma GÜNERİ; Tüketicilerin Marka Tercihine İlişkin Tutumlarõnõn Belirlenmesinde Reklamõn Rolü: Jean Giyim Üzerine ve Ege Üniversitesi Gençliğine Yönelik Bir Araştõrma, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler ve Tanõtõm ABD, Doktora Tezi, İzmir 1996, s: 60.

1.2.6.2.5. Bireysel Markalar

Rekabetin yoğun olduğu pazarlarda; ürünü rakiplerinden farklõ kõlacak özelliklere ihtiyaç duyulduğunda her bir ürün için kullanõlan markalara bireysel markalar denir. Aile markalarõnõn sahip olduğu, bir ürün için oluşacak negatif tutumlarõn diğer ürünleri de etkilemesi gibi bir dezavantajõ ortadan kaldõrõr.⁷⁴

Ayrõca bireysel markalarla; aynõ pazardaki farklõ pazar bölümlerine ulaşõlarak hedef pazar genişletme imkanõ da yakalanmõş olur.

1.2.6.2.6. Özel Markalar

Üretimi aracõ kurum tarafõndan yaptõrõlan veya aracõ kurumun adõna üretici firma tarafõndan yapõlan ve üzerinde ulusal markanõn yer almadõğõ ürünlere ilişkin markalardõr.⁷⁵

Üreticinin ürünü aracõ kuruma devretmesiyle yeni bir marka sahipliği doğar.

Aslõnda üretici firmalar; promosyon kampanyalarõnda etkinliklerini artõrmak için bu markalarõ kullanarak, imajlarõnõ da zedelemeden, gerekli fiyat indirimlerini yapabilirler.

1.2.6.2.7. Holding Markalarõ

Bir holdinge ait şirketlerce kullanõlan ortak markaya verilen addõr. Marka ve marka işareti, üzerinde kullanõldõğõ ürünün ya da hizmetin hangi holdinge ait olduğunu gösterir.

Holding markalarõna en güzel örnek olarak; Sabancõ Holding’e ait olan ve daire içinde yazõlmõş S ve A harflerinden oluşan ‘SA’ işareti verilebilir.

74F.Belma GÜNERİ; a.g.e., s: 61.

75F.Belma GÜNERİ; a.g.e., s: 61.

Kaynak: www.sabanci.com.tr; 01/12/2004.

1.2.6.2.8. Çok Sahipli Markalar

İki ya da daha fazla gerçek ve tüzel kişi tarafõndan sahiplenilen markalardõr.

Çok sahipli markalar; ortak markalar gibi değerlendirilmeyip, ticaret ya da hizmet markasõ gibi işlem görürler. Marka sahipleri arasõndaki ilişkiler Borçlar Kanunu hükümlerine bağlõdõr.

Tek sahipli bir marka, marka sahibinin ölümü ya da markanõn, icra yoluyla, birden fazla kişiye satõşõ sonunda sahip sayõsõnõn çoğalmasõ ile zaman içinde çok sahipli duruma gelebilir.⁷⁶