Maliyet Yönetiminin Tanımı ve Maliyet Yönetiminin Đlgili Olduğu

Maliyet yönetiminin tanımı ve maliyet yönetiminin ilgili olduğu alanlar şuşekildedir.

1.2.1.1. Maliyet Yönetiminin Tanımı

Günümüzde işletmeler, sürekli değişen ve kendi kurallarıyla hareket eden küresel rekabet ortamıyla yüzleşmektedir. Teknolojik gelişmeler, müşteri tercihlerinde sürekli değişim ve müşteri memnuniyeti gibi unsurlar işletmelerin, müşteri odaklı bir yapıyı benimsemesine neden olmuştur. Ayrıca, taleplerin çeşitliliği ve tüketici ihtiyaçları işletmeleri yenilikçiliğe ve var olan mamulleri geliştirmeye zorlamıştır (Koçsoy ve Ağ, 2009: 2). Bu değişen şartlar altında işletmeler geleneksel maliyet

yöntemlerini kullanarak ne maliyetlerini düşürebilmekte, ne de mamul

farklılaştırmasına giderek rekabet üstünlüğü elde etmektedirler.

Bu nedenle, yoğun rekabet ortamı ve değişen çevre koşullarına bağlı olarak maliyetlerin düşürülmesi, kâr marjının arttırılması ve rekabet üstünlüğü elde edilmesi için işletmelerin maliyet yönetimi üzerinde odaklanması gerekmektedir. En yalın anlamıyla, maliyet yönetimi, düşük maliyetle daha fazla müşteri değeri yaratmak için oluşturulan bir felsefe, davranış biçimi ve yöntemler dizisidir (Otlu ve Karaca, 2005: 246).

Maliyet yönetimi, mamul maliyetlerini doğru olarak belirler, işletmedeki işlemleri geliştirir, israfı önler, maliyet sürücülerini tanımlar, faaliyetleri plânlar ve işletme stratejilerini oluşturmak için faaliyetlerin yönetimi ve kontrolünü sağlar (Brimson, 1991: 204). Günümüzde işletmeler için bir nevi zorunluluk olan maliyet yönetimi, muhasebe fonksiyonunun çok ötesinde hizmet veren, işletmedeki üretim, hammadde yönetimi, Ar-Ge, mühendislik ve finansman fonksiyonları arasında eşgüdüm sağlayan bütünleşik bir sistem olarak kabul edilmektedir (Dalğar ve diğerleri, 2010: 238).

Đşletmede geleceğe yönelik kararların alınmasında ve değişen koşullara uygun yapının oluşturulmasında etkin bir maliyet yönetiminin oluşturulması gerekmektedir. Bu bağlamda işletmede etkin bir maliyet yönetiminin kurulması için şu unsurların yerine getirilmesi gerekmektedir (Gökdeniz, 2004: 62).

- Organizasyon performansının arttırılması,

- Değişim isteği,

- Çalışanların bilgisinin arttırılması,

- Đşletmede deneyimli personelin bulundurulması,

- Performans arttırıcı unsurların oluşturulması,

- Bilgi ve boyutlarının geliştirilmesi,

- Üretim ve hizmetlerin gerçek maliyetlerinin hesaplanması ve

- Organizasyon maliyetinin düşürülmesi.

Yukarıda belirtilen unsurların gerçekleştirilmesi için işletmede uygun bir ortamın yaratılması, üretim biriminden organizasyonun her düzeyindeki uygulamalara kadar bilgisayar desteğinin sağlanması ve verilere dayalı sistemin oluşturulması gerekmektedir (Acar, 2005: 44). Ayrıca, stratejik kararlar ışığı altında üretilmesi düşünülen mamul, ya da hizmetin tasarım aşamasından başlanarak, üretim aşaması ve satış aşaması da dâhil olmak üzere kalite, fiyat, zaman ve yenilik açısından müşteriye uygunluğun araştırılması da gerekmektedir (Kartal ve diğerleri, 2004: 121).

1.2.1.2. Maliyet Yönetiminin Đlgili Olduğu Alanlar

Maliyet yönetimi, işletmede çok geniş bir uygulama alanına sahip olduğu için muhasebenin bir alt bölümü olmaktan çıkıp, yönetimin bir görevi haline gelmiştir. Bu nedenle, tüm bölüm yöneticileri, maliyet bilincine sahip olmalı, maliyetlerin büyüklüğünü zamanında tespit etmeli ve nedenlerinin üzerine gitmelidir. Maliyet yönetiminin temelde ilgili olduğu alanlar şunlardır (Bilginoğlu, 1994: 3-4):

- Mutlak ve Göreceli Maliyet Düzeyini Etkileme: Đşletmenin toplam

maliyetlerinin veya belirli maliyet yerlerinin maliyetlerinin mutlak tutarlarının düşürülmesi, aynı zamanda göreceli maliyet düzeyinin de düşürülmesi demektir; bu nedenle, kapasiteye ilişkin sabit maliyetler ve üretimin veya faaliyetlerin değişken maliyetlerin ayrımı yapılmaktadır.

Sabit maliyetlerle ilgili etki, kapasiteye bağlı sabit maliyetlerin kontrol altında tutulmasına bağlıdır. Kapasitenin uygun şekilde bölünmesiyle sabit maliyetler gerekli en düşük düzeyde tutulabilir. Görülüyor ki, sabit maliyet yönetimi, kapasite düzeyi saptama ve kapasite yapısı birbiri içine girmiş kavramlardır. Zamana göre belirlenen kapasite profili ile kapasite büyüklüğü sabit maliyetlerin oluşumunda belirleyici

faktördür. Değişen maliyet düzeyinin etkilenmesi, verimliliğin yükseltilmesi ile sağlanır.

- Maliyet Yapısının Optimizasyonu:Maliyet yapısı, izlenecek politikalarla

etkilenebilir. Burada potansiyel etki alanları; faktör fiyatları, yardımcı bölümlerden dağıtımla gelen tutarlar, değer yaratma faaliyetleri-mamule bağlı maliyet ilişkileri, direkt ve endirekt maliyetler ilişkisi ve mamul ömrüne bağlı maliyetler şeklinde sıralanabilir.

- Maliyet Esnekliğinin Optimizasyonu:Maliyet esnekliği sabit-değişken

maliyet ilişkisini ifade eder. Sürekli gelişen teknoloji ve personel politikası, esnekliği belirler.

- Maliyet Davranışını Belirleme:Maliyet politikalarına bağlı olarak, uzun

dönemde maliyet gelişmelerini etkilemek mümkündür.

- Karmaşıklık Maliyetini Düşürme:Mamul, faaliyet ve kaynak düzeyinde

karmaşıklıktan ileri gelen fazla maliyet, standardizasyon ve normlaştırma uygulaması ile giderilebilir.

- Maliyet Şeffaflığının Sağlanması:Maliyet dağıtım tablosunda, tüm maliyet

türlerinin sabit, değişken ve yarı değişken şekilde gösterilmesi maliyet şeffaflığını yükseltir. Tüm bölümlerdeki hizmet alışverişini, özellikle işletme içi üretim göz önünde bulundurularak rakamlaştırılması gerekir.

Yukarıda sıralanan uygulama alanlarından da anlaşılacağı üzere günümüzde

amaçlanan “maliyet yönetimi” mamul, faaliyet ve kaynak yönetimi ile

gerçekleştirilmektedir. Bu ilişkiyi şöyle gösterebiliriz (Aydemir, 2005: 165):

KAYNAKLAR FAALĐYETLER MAMULLER

GERĐ BESLEME

Üretim sürecinin nihai çıktısı olan mamuller, çeşitli faaliyetleri gerekli kılmakta ve faaliyetler de kıt olan kaynakları tüketmektedir. Kısaca, mamuller faaliyetleri, faaliyetler de kaynakları tüketmektedir. Bu durumda dünyada kıt olan kaynakların uygun kullanımı için maliyet yönetimi gerekli olup, maliye yönetiminin işletmeler açısından önemi daha da artmaktadır (Karcıoğlu, 2000: 65).

Yukarıdaki şekilde geri besleme yoluyla maliyet kontrolü yapılır ve sapmalar önlenir. Maliyet kontrolü ile plânlama safhasındaki öncelikler incelenir ve maliyet yönetimi faaliyetleri yürütülür. Đzlenen bu yol maliyet yönetimiyle kısaltılır ve daha da iyileştirilir (Bilginoğlu, 1994: 4). Burada işletme yöneticilerine düşen görev, özel maliyet hesaplamalarına olanak vererek, yönetimin bilgi gereksinimini karşılayacak bir raporlama sistemi olan Maliyet Yönetim Sistemi (MYS)’nin oluşturulmasıdır.