Maliyet, genel anlamda bir malın elde edilmesi için harcanan üretim faktörleri (emek, sermaye, toprak) toplamına denir. Maliyet analizi de bir malın veya hizmetin maliyetinin belirlenmesini sağlayan hesaplama işlemi olarak tanımlanabilir (42).
Adli raporlar hekimler tarafından üretilen ürünler olarak değerlendirilirse, adli raporların yazılması için verilen poliklinik giriş ücretleri ve konsültasyon ücretleri de raporların maliyetini oluşturur. Bunun haricinde sadece adli rapor için gelen olguların ve varsa refakatçilerinin yol masrafları adli raporun kişilere maliyetini, bu kişilerin o gün için çalışmadığı sürelerdeki iş gücü kayıpları da adli raporların devlete olan maliyetinin bir kalemini oluşturur.
Yargıtay 22. Hukuk Dairesi kararlarına göre çalışanların meslekleri ile ilgili emsal ücret tespit edilmesi için Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Kazanç Sorgulama Bilgi Ekranı kullanılmaktadır (43-45). Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin bazı kararlarında ise belirli bir mesleği olmayan ev hanımları, emekliler, herhangi bir işte çalışmayanlar (işsizler), öğrenciler ve okul çağında olmayan çocukların iş gücü kaybı hesaplanırken, aslında bir çalışmanın karşılığı olmayan ancak ekonomik bir değer taşıyan yaşamsal faaliyetlerin sürdürülmesini esas alan Asgari Geçim indirimsiz(AGİSİZ) asgari ücretin kullanılması gerektiği belirtilmiştir (46, 47).
27
2.11.1.Türkiye istatistik kurumu kazanç sorgulama bilgi ekranı
Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı tarafından emsal ücret tespiti için kullanılmak üzere “Kazanç Bilgi Sorgulama” uygulaması geliştirilmiştir. Uygulama çalışanın mesleğine göre aylık ve yıllık brüt kazancı vermektedir. Kazanç Yapısı Araştırması sonucunda sağlanan bilgiler Uluslararası Meslek Sınıflaması (ISCO) alt ana grupları (ikili düzey) bazında verilmektedir. Dolayısı ile sorgulanan mesleklerin kazancı değil, bu mesleklerin ait olduğu alt ana grup düzeyinin kazanç ve brüt ücret bilgileri sağlanmaktadır. (Örn: “doktor” sorgulaması yapıldığında 2211-Genel tıp doktorları seçeneği için yapılan raporlamada 22-Sağlık Profesyonellerinin (Tıp doktorları, Hemşirelik ve ebelik, veterinerlik, paramedikal uygulayıcılar vb. sağlık profesyonelleri) dahil olduğu alt ana grubun ortalama brüt ücret ve kazancını (5288 Türk lirası)verecektir. Aranan alt ana grubun bulunmasında kolaylık sağlamak açısından ISCO dörtlü düzeyde (meslek düzeyinde) aramaya olanak sağlanmıştır (48).
Belirli mesleği olan çalışanlar için TÜİK kazanç sorgulama bilgi ekranı üzerinden her meslek için emsal ücret tespit edilerek işgücü kaybı sebepli tazminatı hesaplanmaktadır (43-45). TÜİK kazanç sorgulama sisteminde en son 2014 yılına ait emsal ücretler belirlenebildiğinden, her meslek için 2018 yılına ait emsal ücretin nasıl hesaplanacağı sorusunun kesin bir cevabı yoktur. TÜİK kazanç sorgulama sistemindeki 2014 yılına ait ortalama kazançlar tespit edilip 2018 yılına kadar her yıl için yıllık enflasyon oranında artış yapılarak 2018 yılına ait günlük emsal ücret hesaplanabilir. Bunun dışında Yargıtay içtihatlarına göre işçinin bilinen dönemdeki günlük net geliri üzerinden yıllık %10 artırılarak bilinmeyen dönemdeki kazancının hesaplanabileceği söylenmektedir (49).
2.11.2.Asgari ücret
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda; “22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu gereğince 16 yaşından büyük işçiler için belirlenen bir aylık brüt ücreti ifade eder” şeklinde belirtilmiştir (50).
28
2.11.3.Asgari geçim indirimi(AGİ)
16 yaşından büyük olan çalışanların asgari geçimini sağlayacak bölümünün gelirinden düşürülerek vergi dışı bırakılmasıdır. Yani kazanılan gelirin bir kısmının istisnaya tabi tutulmasıdır. AGİ, medeni duruma ve çocuk sayısına göre değişiklik gösteren, her yıl hesaplanarak güncellenen bir değerdir. AGİ, işçiye işveren tarafından devlet adına ödenir ve işverenin gelir vergisinden düşülür (51).
2.11.4.Asgari geçim indirimsiz (AGİSİZ)asgari ücret
Asgari geçim indirimi uygulanmayan asgari ücret tutarını ifade eder. Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’ nin 2015/15182 Esas, 2018/7803 Karar nolu içtihat metnine göre belirli bir mesleği olmayan ev hanımları ve emekliler için geçirdiği yaralanma neticesinde işgücü kaybı tazminatı hesaplanırken esas alınan asgari ücret aslında bir çalışmanın karşılığı değil, ekonomik bir değer taşıyan yaşamsal faaliyetlerin sürdürülmesinin karşılığıdır. Bu nedenle de ücretle fiilen çalışanlara uygulanmak için getirilen asgari geçim indiriminin ücretli bir çalışmanın söz konusu olmadığı ev hanımları ve emeklilerin zararının hesaplanmasında dikkate alınamayacağını belirtmiştir. Bundan dolayı asgari geçim indirimsiz asgari ücretin(AGİSİZ asgari ücret) temel alınması gerektiği belirtilmiştir (52).
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2016/1133 Esas, 2018/11124 Karar nolu içtihat metninde “haksız fiil neticesinde zarar gören, bir işi ve kazancı yoksa, bedensel varlığıyla “yardım ve hizmet” ederek katkı sağlayacağı kabul olunarak, bu kişilerin çalışma gücü kaybına ilişkin zararları yasal asgari ücretler üzerinden hesaplanmalıdır.” denmektedir (47). Herhangi bir işte çalışmayan işsizlerin, öğrencilerin ve okul çağında olmayan çocukların bu karar kapsamında değerlendirilerek işgücü kaybı neticesinde zararlarının, asgari geçim indirimsiz asgari ücret(AGİSİZ asgari ücret) üzerinden hesaplanabileceği düşünülebilir. Ancak 5510 sayılı sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası kanununda Asgarî ücreti 16 yaşından büyük işçiler için belirlenen bir aylık brüt ücret olarak tanımlamıştır (50).
29
Dolayısıyla Sosyal Güvenlik Kurumu 16 yaşından küçüklerin çalışamadıkları için ekonomiye herhangi bir katkıları olmadığını varsaymaktadır.
Yargıtay kararlarına göre yeme-içme masrafları maliyet hesabına katılmazken yol ve ulaşım giderleri kaçınılmaz masraflardan sayılır (46).
Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastaneler ile Devlet Üniversitelerine bağlı Hastanelerde yapılan muayene, tetkik ile her türlü tıbbi işlem ve hizmetin parasal karşılığı, Kamu Sağlık Hizmetleri Satış Tarifesi Usul ve Esasları genelgesi ekindeki Kamu Sağlık Hizmetleri Fiyat Tarifesinde yazılmıştır (53). Yine aynı şekilde Adli Tıp Kurumu, Grup Başkanlıkları ve Şube Müdürlükleri’nde yapılan her türlü Adli tıbbi işlem için Adli Tıp Kurumu'nca Yapılan İş Ve Hizmetlere Ait Fiyat Listesinde ücretler belirlenmiştir (54).
2.11.5.Kamu sağlık hizmetleri satış tarifesi usul ve esasları
Sağlık Bakanlığı bünyesindeki sağlık hizmeti sunucuları ile devlet üniversiteleri
bünyesinde yer alan sağlık hizmet sunucularını (devlet üniversite hastaneleri, sağlık uygulama ve araştırma merkezleri, diş hekimliği fakülteleri) tarafından sunulan sağlık hizmetlerinin (ön tanı, tanı, tedavi, tıbbi rehabilitasyon, acil sağlık hizmetleri ile sağlık turizmi) fiyat tarifeleri ile uygulamaya ilişkin usul ve esasların belirlenmesi amacıyla yayınlanmıştır.
Adli Tıp Polikliniği’ne adli muayene ve rapor almak amacıyla giriş yapılan her olgu için Kamu Sağlık Hizmetleri Satış Tarifesi Usul ve Esasları başlıklı genelgesi ekindeki Kamu Sağlık Hizmetleri Fiyat Tarifesi ’ne göre Adli Muayene ve Adli Tek Hekim Raporu veya dosya üzerinden rapor tanzimi ücreti olarak 100 TL, konsültasyon istenen her bir hekim için konsültasyon ücreti olarak 23 TL, Trafik Kazası Neticesinde Maluliyet Değerlendirmesi için Rapor Tanzimi (Kurul) ücreti olarak 300 TL, Kurul Muayenesi ve Adli Sağlık Kurul Raporu için 250 TL ve diğer tetkikler için de tarifede belirlenen ücretler mukabilinde ödeme yapılmaktadır (53).
30
2.11.6.Adli Tıp Kurumu'nca yapılan iş ve hizmetlere ait fiyat listesi
Adli Tıp Kurumu, Grup Başkanlıkları ve Şube Müdürlükleri verdiği hizmetler için Adli Tıp Kurumu'nca Yapılan İş Ve Hizmetlere Ait Fiyat Listesi’ne göre belirli ücretler talep edilmektedir. Buna göre Adli Muayene ve Rapor ücreti olarak 100 TL, Dosya Üzerinden Rapor Tanzimi için 100 TL, Genel Kurul (Üst Kurul) Mütalaa Tanzimi için 800 TL, Adli Otopsi için 600 TL bedel belirlenmiştir (54).
31