79
EKONOMİK DÖNÜŞÜM VE BÜYÜME
21 İstanbul Maden İhracatçılar Birliği (İMİB) 2012 Yılı Çalışma Raporu, 2013
başta Hakkâri İli ve çevresinde kurulacak zenginleştirme tesisleri kısmen de olsa ülke çinko ve kurşun madenleri ih-tiyacını karşılayacak ve bu madenlere yönelik bağımlılığı a-zaltacaktır.
Bölge için önemli madenlerden biri olan demir madeni ithal edilen önemli madenlerden biridir. İç tüketimde gün geçtik-çe artan demir madeni talebinden dolayı ithalat oranı da gün geçtikçe artış göstermektedir. Türkiye demir madeni bakımından önemli bir potansiyele sahip olsa bile ham de-mirin demir çelik sanayiinde kullanılmak üzere zenginleş-tirme tesislerinde işlenip konsantre hale getirilmemesin-den dolayı potansiyel yeterince değerlendirilememektedir.
Yine Bölge için önem arz eden krom madeni için de aynı
denler de göz önüne alındığında Bölge’de zenginleştirme tesislerinin kurulmasıyla birlikte hem iç pazara hem de dış pazara önemli ölçüde maden girdisi sağlanacak ve söz ko-nusu madenler ile alakalı ülkenin ve Bölge’nin dışa bağım-lılığının azaltılmasına katkıda bulunulacaktır.
Zenginleştirme tesislerinin teşvik edilmesi ve desteklen-mesi kapsamında, ulusal ölçekte teşvik yasalarının devam ettirilmesi, bölgesel ölçekte ajansların Mali Destek Prog-ramları ile madencilik sektörünü bu yönde teşvik edip des-teklemesi gerekmektedir. Ayrıca ajansların, maden türüne uygun zenginleştirme tesislerin kurulması için sektörü yönlendirecek raporları hazırlaması önem arz etmektedir.
Hedef 4 & Strateji 1
Maden Türlerine Uygun Zenginleştirme Tesislerinin Kurulması
Üst Ölçekli Planlar
1- 10. KP: Madde 804, 806, 810, 811 2- BGUS: Madde 430
3- 9. KP Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu 2.1.7.6.4.2. Madencilikte Özel İşletmecilik
4- 2012/3305 Sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararı, Madde 17, g bendi ve Ek-3 Büyük Ölçekli Yatırımlar Konusu Başlık 12
Performans Göstergeleri
1- Kurulan zenginleştirme tesisi sayısı (adet) 2- İstihdam edilen kişi sayısı (adet)
3- İşletmelerin cirosu (%)
4- Madencilik İhracat oranlarındaki artış (%)
EKONOMİK DÖNÜŞÜM VE BÜYÜME
80
Adilcevaz Gevaş
Çatak Bahçesaray
Hizan Bitlis Merkez
Muş Merkez
Tatvan
Ahlat Malazgirt
Bulanık Varto
Güroymak Mutki
Hasköy Korkut
Dis
Sülfürlü Çinko, Kurşun-İzabe Tesisi
İşletmeler
Zenginleştirme Tesisi
Pomza, Perlit, Doğaltaşlar ve Mermer İhtisaslaşmış Organize Sanayi Bölgesi
Ba Cmt
Cr
Dgt
Kct
Mn Mr
81
EKONOMİK DÖNÜŞÜM VE BÜYÜME
Van Merkez Erciş
Çaldıran Muradiye
Özalp
Saray
Gürpınar
Başkale Edremit
Yüksekova
Hakkari Merkez
Şemdinli Çukurca
Barit Krom
Çimento Hammaddeler Disten
Doğaltaşlar Demir Kireçtaşı Mangan Mermer Perlit Kurşun Pomza Çinko
KctBa
Zn Cr Cmt Dis Dgt
Fe
Fe
Mr Mn
Per Pb
Per
Pom
Pom
Kct
Cr Mr
Zn Mr
Pb
82
EKONOMİK DÖNÜŞÜM VE BÜYÜME
TRB2 Bölgesi maden bakımından önemli bir potansiyele sahiptir. Bölge’nin maden kaynakları içerisinde krom, ba-kır, kurşun, çinko, demir ve manganez gibi metalik, pomza, perlit, linyit, mermer, barit, fosfat, disten, asbest, kuvarsit, alçıtaşı, çimento hammaddeleri, kireç taşı, kil gibi metalik olmayan madenler öne çıkmaktadır.
Rezerv bakımından Bölge’nin en zengin olduğu madenleri pomza ve perlittir. Bitlis İl’i 1.3 milyar m³ pomza rezervi ile Türkiye’nin en büyük pomza rezervine sahip ilidir. Van İl’i ile birlikte toplam pomza rezervi 1.5 milyar m³ olup, Türkiye rezervinin yaklaşık %59’unu oluşturmaktadır. Perlit rezerv-lerinde Türkiye dünya sıralamasında ilk sıradadır. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) 1980 yılından sonra yaptığı çalışmalarda Türkiye’deki toplam perlit rezer-vinin 6 milyar tondan daha fazla olabileceğini belirtmiştir.
Van İl’i 1.4 milyar ton perlit rezervi ile Türkiye’de 2. sırada, Bitlis İl’i ise 940 milyon ton perlit rezervi ile Türkiye’de 3. sı-radadır. Bitlis ve Van illerinin toplam perlit rezervi 2.4 milyar ton olup; toplam Türkiye rezervinin %51’ini oluşturmakta-dır22.
İç ve dış pazarda pomza, perlit başta olmak üzere barit, fosfat, kil, kuvarsit gibi yaygın kullanım alanlarına sahip madenler rezerv olarak Bölge’de öne çıkan madenlerdir.
Fakat bu madenler katma değeri düşük ürünler olarak üre-tilmektedirler. Örneğin; pomza madeni yalnızca Bims ola-rak üretilmektedir. Bu durum, kaynak israfının yanı sıra hem Bölge hem de ülke ekonomisi için önemli bir kayıp o-luşturmaktadır.
Bölge’deki işletmeler geleneksel modern olmayan ve en kolay üretim yöntemlerini kullanmaktadırlar. Neredeyse hiç Ar-Ge çalışmaları yapılmamaktadır. Bunun en önemli sebepleri Ar-Ge konusundaki bilgi eksikliği, işletmelerin yeni ürün üretecek fiziki altyapıya sahip olmamaları ve Bölge’de bu tür çalışmaların yapılabildiği maden araştırma geliştirme laboratuvarlarının bulunmamasıdır.
Bu kapsamda ilk olarak Ar-Ge çalışmaları ile alakalı Böl-ge’deki madencilik sektör temsilcilerinde farkındalık oluş-turacak çalışmalara başlanılmalıdır. Bu farkındalık özellik-le ajansların teknik destek ve doğrudan faaliyet desteközellik-leri programları vasıtasıyla yapılmalıdır.
Söz konusu programlar kullanılaraktan özellikle pomza ve perlit başta olmak üzere Bölge’de önemli potansiyele sa-hip diğer madenler ile alakalı sektörel raporlar hazırlanmalı ve bu sektörel raporlarla işletmelere yeni kullanım alanla-rıyla alakalı farkındalık oluşturulmalıdır. Söz konusu far-kındalığın oluşturulmasından sonra ilgili Bakanlıkların, TÜ-BİTAK ve Ajans proje teklif çağrılarıyla Bölge’de katma de-ğeri yüksek ürünler üretilmesine yönelik desteklerin veril-mesi gerekmektedir. Yeni katma değeri yüksek ürünlerin üretilmesiyle birlikte madencilik sektörü işletmelerinin kar marjı ve sektörün ihracatı önemli bir oranda yükselecek, istihdama önemli katkılar sağlanacak, madenlerden elde edilecek ürün çeşitliliği de arttırılarak kaynak israfının önü-ne geçilecek ve Bölge madencilik sektörünün rekabet ede-bilirliğine katkı sağlanacaktır.
22Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) Maden Rezervleri