48
EKONOMİK DÖNÜŞÜM VE BÜYÜME
TRB2 Bölgesi, %50 kentleşme ve %50 kırsal nüfus oranı ile Türkiye kırsal oranı olan %37’nin üzerinde olup 2012 yılı ADNKS verilerine göre, 26 Düzey 2 bölgesi arasında kent-leşmede 25’inci sırada yer almaktadır. Bu bilgiler ışında Bölge’nin nüfusunun yarısının halen kırsal alanda yaşadığı ve Bölge halkının refahının sağlanmasına ilişkin alınacak tedbirlerin ve yapılacak yatırımların en az yarısının kırsal a-lan üzerine yoğunlaşması gerekliliği açıkça gözükmekte-dir. Kırsal alanda yoksullukla mücadeleyi etkili ve sürdürü-lebilir kılmak adına kırsalda istihdam imkânlarının artırıl-ması ve ekonomik çeşitliliğin sağlanartırıl-ması gerekmektedir.
Bölge kaynaklarını kullanarak ekonomik çeşitliliği arttır-mada arıcılık, su ürünleri ve kanatlı hayvan yetiştiriciliği potansiyeli olan 3 önemli sektör çeşitlenmesi olarak görül-mektedir.
Arıcılık, tarıma elverişli alanın yetersiz olduğu kırsal alan-larda gelir kaynaklarının çeşitlendirilmesi bakımından bü-yük önem arz etmektedir. Arazi varlığına bağlı olmaksızın faaliyet sürdürmeyi olanaklı kılan arıcılık sektörü, özellikle gelir seviyesi düşük, az topraklı veya topraksız köylüler a-çısından önemli bir faaliyettir. Ayrıca büyük sermaye ve yo-ğun işgücü gerektirmediğinden atıl durumda bulunan aile işgücünün etkin bir şekilde değerlendirilmesi ile kısa za-manda gelir getirecek ve katma değer oluşturacak bir uğ-raşı olması bakımından sosyo-ekonomik bir önem taşı-maktadır. Arıcılık işletmelerinin gelir seviyelerinin artırıl-ması için bal tüketiminin ve ihracatının artırılartırıl-masına ek pa-ralel olarak bal veriminin de artırılması gerekmektedir.
Bahsi geçen eğilimin yakalanması uzun dönem çalışmala-ra bağlı olduğu için küçük sermayeli işletmelerin zaçalışmala-rar gör-memesi adına kısa dönemde bal dışı arı ürünlerinin üreti-minin yaygınlaştırılarak arıcılık işletmelerinin gelirlerinin artırılması amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda hari-ta 8’ deki alanlarda bal dışı arı ürünleri hakkında gerekli bil-gilendirme çalışmaları yapılarak, ekipman desteği sağlan-malıdır.
Göl sayısı ve su hacmi bakımından en zengin bölgelerin başında Doğu Anadolu Bölgesi gelmektedir. Türkiye’nin en büyük yüzölçümüne sahip gölü olan Van Gölü (3.713 km²) TRB2 Bölgesi’nde yer almaktadır. Mineral yapısı so-dalı olan Göl’ün flora ve faunasını oluşturan canlılar arasın-da pazarlanma niteliğine haiz sadece inci kefali balığı bu-lunmaktadır. Gölde yıllık 10.000 ton balık istihsali gerçek-leşmektedir. Bu durum Van Gölü civarında yaşayan yakla-şık 15.000 kişinin geçimini inci kefali avcılığından temin etmesine olanak sağlayacak düzeydedir. TRB2 Bölgesi’n-de toplam 72 (faal ve yarı-faal) alabalık işletme tesisinin toplam üretimleri 3.013 ton olup yatırım aşamasında olan ağ kafes alabalık yetiştiricilerin de üretime başlaması ile yıllık yaklaşık 12.000 ton alabalık üretimi beklenmektedir.
Bölgedeki su kaynakları, balık hastalıklarına neden olan patojen mikroorganizmalardan ari olup anaç, yumurta ve yavru yetiştiriciliği için en ideal ortamı yaratmaktadır. Böl-gedeki alabalık tesislerinin, faaliyetlerini çeşitlendirmesi, bu ideal ortamı rekabet avantajına çevirme yönünde des-teklenmelidir. Destek alanlarından biri olan yavru balık ye-tiştiriciliği hem sektör çeşitliliğini oluşturmak hem de Böl-ge’nin ari su kaynaklarına dışarıdan getirilen hastalıklı yav-ru alabalık girişini önlemek adına önemli bir girişimcilik a-lanı yaratmaktadır.
TRB2 Bölgesi 93.988 adet kaz ve 49.951 adet ördek varlı-ğıyla 26 tane Düze 2 bölgesi içinde ikinci sırada yer almak-tadır. Bölge içinde ise özellikle Muş İl’inde yüksek düzeyde kaz ve ördek yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ülke çapında kaz yetiştiriciliğinin en yoğun yapıldığı Kars İl’indeki tüketim a-lışkanlığı ve üretim sistemleri, komşusu olan Muş İl’inde de kabul görmüştür. Ayrıca, Muş’ta sulak alanların geniş olması da kaz ve ördek yetiştiriciliği için en ideal ortamı ya-ratmaktadır. Bölge’de ve komşu illerde kaz ve ördek etinin geleneksel olarak tüketilmesi, bu sektörü sürdürülebilir kılmaktadır. Kaz ve ördek yetiştiriciliği esas olarak küçük
49
EKONOMİK DÖNÜŞÜM VE BÜYÜME
Hedef 1 & Strateji 5
Kırsal Alanda Ekonomik Çeşitliliğin Sağlanması
yapılsa da, dünya piyasalarında alternatif et tüketimleri için-de yüksek fiyattan alıcı bulabilmektedir. Özellikle soğuk ik-limlerde ekstansif şartlarda kaz yetiştiriciliğinin yapılabil-mesi Bölgeye avantaj sağlamaktadır. Kazın (et, yumurta, yağ ve karaciğer) tüketim maddesi olarak Pazar değeri taşı-masının yanı sıra tüylerinin ev tekstili (yastık, yorgan vb.), spor malzemeleri ve kamp gereçleri yapımında kullanılması destekleyici sektör alternatiflerine uygun hammadde oldu-ğunu göstermektedir. Bu ürünlerin tümü açısından çeşitli ülkelerde önemli bir gelir kaynağıdır. Kaz eti, yüksek besle-yici değerlere sahip olmasına ek olarak düşük yağ ve koles-terol içeriği ile sağlıklı bir et türüdür. Kırsalda yaşayan nüfu-sun gelir düzeyinin artırılması adına, sözleşmeli olarak yapı-lan ekstansif kanatlı hayvan üretimi önemli bir araç olarak
ilişkin temellerin atılması amaçlanmaktadır. Bu itibar ile ya-pılacak her tür projede, kırsal nüfusun, ilgili sivil toplum ör-gütlerinin, kamu ve özel sektör kuruluşlarının makro ve mikro ölçekli strateji dokümanlarında ortaklıklı hareket et-meleri atıl proje uygulamalarının önüne geçmek adına ö-nemli bir adım olacaktır. Şehirlerin ve kırsal alanların kendi-lerine özgü fırsatlarına ve tehditkendi-lerine göre, daha iyi iş fırsat-larını ve yaşam ortamfırsat-larını sunabilir hale gelmesi amacı bahsi geçen makro ölçek strateji dokümanlarından biri olan Onuncu Kalkınma Planında da yer almaktadır. Ayrıca, IPARD programı kapsamında “Çiftlik Faaliyetlerinin Çeşit-lendirilmesi ve Geliştirilmesi” başlığı altında bölgesel geliş-mişlik farkını azaltacak nitelikteki faaliyetlerin desteklen-mesi öngörülmektedir.
Üst Ölçekli Planlar
1- 10. KP Madde: 9, 115, 126, 891, 917, 1007, 1013, 2- BGUS: Madde: 3, 11, 71, 246, 270, 271, 389, 392, 397
3- Gıda, Tarım Hayvancılık Bakanlığı 2013-2017 Stratejik Planı: Kırsal alanda yaşam standartlarını yükseltmek ve kırsal kalkınmayı sağlamak.
4- 2013/4463 karar sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, Madde 4, 8. bendi, Hayvancılık desteklemeleri, Su ürünleri yetiştiriciliği Projeler
1- DOKA, KUDAKA, FKA, DAKA ve SERKA Ajansları Arasında Gerek Gezginci Arıcılık Faaliyetleri, Gerekse Arı Ürünlerinin Veriminin Artırılmasına Yönelik Ortak Platform Kurulması
2- Ari Su Kaynaklarının Korunması
3- Anaç, Yumurta Ve Yavru Alabalık Yetiştiriciliğinin Desteklenmesi
4- Kaz, Hindi Ve Ördek Gibi Kanatlı Hayvancılıkta Sözleşmeli Üretim Modellerinin Geliştirilmesi Performans Göstergeleri
1- Korumaya alınan su kaynağı sayısı 2- Yavru alabalık ve kuluçkahane sayısı 3- Su ürünleri işleme tesis sayısı
50
EKONOMİK DÖNÜŞÜM VE BÜYÜME
Arıcılık sektör yoğunlaşması
Edremit Gevaş
Adilcevaz
Bahçesaray Hizan
Bitlis Merkez Muş Merkez
Tatvan Ahlat
Malazgirt Bulanık
Varto
Güroymak Mutki
Hasköy
Korkut
51
EKONOMİK DÖNÜŞÜM VE BÜYÜME