OSMANLI MĠMARLIK TEġKĠLATI ve MĠMARLIK EĞĠTĠMĠ
3. MĠMAR SĠNAN
1.RUMELĠ MÜHENDĠSLĠK VE MĠMARLIK EĞĠTĠMĠ SEMPOZYUMU – 28-29 HAZĠRAN 2021/ ĠSTANBUL
Ģahsiyettir. Mimarlık öğrenimi sırasında sedefkârlıkta kazandığı becerilerini çeĢitli uygulamalarla pekiĢtirmiĢ eğitimi süresince kazandığı becerilerini rahle, kemandan vb. sedefkari ince yapı uygulamaları ile mimarlık sanatında da sergilemiĢtir[8]. Aynı Ģekilde Mimar Sinan‟ın da AhĢap iĢleme ustalığı eğitimi da aldığı bilinmektedir. Sinan Yeniçeri olarak katıldığı savaĢlarda istikam subayı olarak ordu ile birlikte pek çok sefere katılmıĢ pek çok geçici yapıyı kısa sürede baĢarılı bir Ģekilde tamamlayarak aldığı eğitimi yerinde uygulama fırsatı bulmuĢtur.
3. MĠMAR SĠNAN
Sinan 895 (1489/1490) tarihinde Kayseri‟nin bir Hıristiyan-Ortodoks köyü olan Ağırnas Köyü‟nde doğmuĢtur. Yavuz Sultan Selim zamanında 14-18 yaĢlarında devĢirilmiĢtir (1512/1513).
3.1. Acemi Oğlan Dönemi (1512–1520): Yavuz Sultan Selim döneminde ilk yıllarda Ġran ve Mısır
Seferi; Çaldıran (1514), Merc-i Dabık (1516), Han Yunus (1516), Ridaniye (1517) savaĢlarına,
3.2. Yeniçeri Ocağı ve Haseki Dönemi (1521–1538): Kanuni Sultan Süleyman zamanında Belgrad
seferi (1521), Rodos (1522), Mohaç(1526), Viyana (1529), Irakeyn (1534), Korfu ve Pulya (1537), Buğdan (1538) seferlerine istihkam subayı olarak katılmıĢ,
3.3 BaĢ mimarlık Dönemi (1538–1558): 1538 tarihinde kaydı hayat Ģartıyla baĢ mimarlığa
getirilmiĢtir. 1538 de, Kara-Buğdan seferinde Prut Nehri üzerine on üç gün içerisinde ahĢap ve sağlam bir köprü inĢa ederek dikkat çekmiĢ, ve baĢ mimarlığa getirilmiĢtir. Bu Ģekilde klasik dönem Osmanlı mimarisinin Hassa Mimarlar Ocağı‟na baĢ mimar olarak atanan Sinan, yaratıcı gücünü geleneksel mimarî ile piĢirerek, imparatorluğun güç ve görkemini aksettirecek eserler yapmıĢtır. Sinan‟ın sadece Ġstanbul dâhilinde değil, imparatorluğun çeĢitli yerlerinde yapıtları mevcuttur. Bu yapıtlar hakkında bilgiye baĢlıca beĢ yazma eserden ulaĢmak mümkündür [6]:
a) Adsız Risale: Topkapı Sarayı ArĢivi‟nde bulunan bu risale, Mimar Sinan tarafından yazılmıĢ
olup 11 bölümden oluĢmaktadır. Yazma, Sinan‟ın kısa bir özgeçmiĢini ve fihristi içermektedir.
b) Risâletü′l-Mi‘mâriye: Bu eserde, Adsız Risale‟den daha ayrıntılı bir Ģekilde Sinan‟ın
biyografisi verilmektedir.
c) Tuhfetü′l-Mi‘mârîn: Bu risâlede hayatıyla alakalı bir giriĢ ve mimarlıkla ilgili bazı bilgilerden
sonra Sinan‟ın eserlerinin listesi verilmiĢtir. Ayrıca bu eserde Sinan‟ın mimarlığa dair görüĢlerini içeren ve inĢa özelliklerinin anlatıldığı bir hatime bulunmaktadır
d) Tezkiretü’l-Ebniye: Bu eseri Sinan‟ın ağzından arkadaĢı Sâi Mustafa Çelebi 1586 yılında
kaleme almıĢtır.
e) Tezkiretü’l-Bünyân: Yine Sinan‟ın ağzından arkadaĢı Sâi Mustafa Çelebi‟nin kaleme aldığı
bu eser Sinan‟ın hayatı, baĢ mimar oluĢu ve altı yapıtı ile ilgili hatıraları anlatır. Tezkiretü‟l-Ebniye ile arasındaki temel farklılık, Tezkiretü‟l-Bünyan‟da yapıların listesinin verilmemiĢ, ancak bazılarının yapım süreçleri ve özelliklerinin ayrıntılı olarak anlatılmıĢ olmasıdır [1].
SONUÇ
Devsirme olup, iyi bir mimarlık eğitimi almıĢ, Müslüman olduktan sonra Acemi Ocaği ve Yeniçeri Ocağı‟ndan geçip Osmanlı Ordusunda istihkam subayı olarak baĢarılı mimari uygulamalara imzasını atmıĢ olan Mimar Sinan, üç padiĢah -Kanuni Sultan Süleyman, II Bayazıt, III. Murat- dönemlerinde güçlü ve zengin bir imparatorluğun mimarlık teĢkilatının baĢında olarak üç kıtada farklı mimari özelliklerde muhteĢem eserler yaratmıĢtır. 50 yıl süren mimarbaĢılık döneminde, Viyana kapılarına dayanan bir Ġmparatorluğun önemsediği Avrupa toprakları ve buralarda karĢılaĢılan Rönesans ve Barok mimarlık ürünlerinin etkisi Mimar Sinan‟ın tasarımlarında kendini gösterir. Ġstanbul‟da devĢirilen
82
1.RUMELĠ MÜHENDĠSLĠK VE MĠMARLIK EĞĠTĠMĠ SEMPOZYUMU – 28-29 HAZĠRAN 2021/ ĠSTANBUL
ve sık sık restore edilerek kullanılan Bizans yapıları, Ayasofya‟nın restorasyonu sırasında yaptığı strüktür incelemeleri Sinan‟ın tasarımlarda etkili olmuĢ, bilhassa Ġstanbul ve Edirne‟de farklı plan Ģemaları denemiĢ ve sununda Ġstanbul‟da plan Ģeması Ayasofya‟ya benzeyen Süleymaniye Camii‟ni (Bkz. ġekil 1), Edirne‟de ise Ayasofya‟nın kubbe çapından fazla ölçülerde tek büyük kubbe ve tek mekanlı büyük bir yapı olan Selimiye Camii‟ni (Bkz. ġekil 2.) özgün yapılar olarak üretebilmiĢtir. Mimar Sinan Osmanlı Mimarlık Okulunun iyi bir talebesi ve Hassa Mimarlık TeĢkilatının, Osmanlı Ġmparatorluğun en baĢarılı ve zengin olduğu döneminde yetiĢtirdiği, baĢarılı bir elemanıdır. Orta Asya orijinli Türk mimarlık gelenekleri; bu dönemde batı mimarisinde konu edilen “geniĢ tek bir mekân ve etkili bir örtü strüktürü” iddiasında yeniden yorumlanarak Klasik dönemin en baĢarılı mimarlık ürünleri Türk Mimarlık Tarihi içinde ayrı bir yer edinmiĢtir.
ġekil 1. Süleymaniye ve Ayasofya‟nın karĢılaĢtırmalı
planları; Plan kurgusu neredeyse aynı olmasına rağmen Ayasofya‟nın üç nefli bazilikal plan Ģeması Süleymaniye iç mekânında hissedilmez. Plan Ģeması üçüncü boyutta farklılaĢan bu tasarım, mimarın tasarım yapmadaki becerisinin en önemli kanıtıdır [9].
ġekil 2. Edirne Selimiye Camii kubbesi iç
mekân görünüĢü; Mimar Sinan‟ın Ayasofya‟nın kubbe çapını geçen geniĢ bir kubbe yapmayı hedeflediği özgün bir uygulamadır [9].
KAYNAKLAR
[1] AVġĠN GÜNEġ Gülcan, “Hassa Mimarlar Ocağı ve Mimar Sinan”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Yıl 7, Sayı XVII, Mart 2014, s.375-391.
[2] SÖNMEZ Zeki, “Mimar Sinan ve Hassa Mimarları Ocağı”, Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı (Haz. Zeki Sönmez), Türkiye ĠĢ Bankası Kültür Yayınları, Ġstanbul 1988.
[3] TURAN, ġerafettin, "MimarbaĢı", Türkiye Diyanet Vakfı Ġslam Ansiklopedisi, C. XXX, Ġstanbul 2005, s.90-91.
[4] TURAN, ġerafettin, “Osmanlı TeĢkilatı‟nda Hassa Mimarları”, Tarih AraĢtırmaları Dergisi, I/1 1963, s.159-202.
[5] SÖNMEZ, Zeki, “Mimar Sinan ve Hassa Mimarları Ocağı”, Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı (Haz. Zeki Sönmez), Türkiye ĠĢ Bankası Kültür Yayınları, Ġstanbul 1988.
83
1.RUMELĠ MÜHENDĠSLĠK VE MĠMARLIK EĞĠTĠMĠ SEMPOZYUMU – 28-29 HAZĠRAN 2021/ ĠSTANBUL
[6] NECĠPOĞLU, Gülru, “Challenging the Past: Sinan and the Competitive Discourse of Early Modern Islamic Architecture”, Muqarnas, 10,1993, s.169-180.
[7] .GÖKYAY Orhan ġaik “Risale-i Mimariyye, Mimar Mehmet Ağa, Eserleri”, Ord.Prof. Ġsmail Hakkı UzunçarĢılı'ya Armağan, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1976.
[8] KÜÇÜKKAYA AyĢe Gülçin, “MimarbaĢı Sedefkâr Mehmet Ağa‟nın YaĢamı ve Türk Osmanlı Mimarisine Katkısı”, Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Rölöve ve Restorasyon Bölümü, Ġstanbul, 1987.KUCUKKAYA AyĢe Gülçin, “MimarbaĢı Sedefkar Mehmet Ağa Dönemi Edirne Yapıları ve Deftardar Ekmekçioğlu Ahmet PaĢa”, Belleten, TTK, C. 55, S. 213, Ankara, 1991, s.393-414,
[9] Anonim
ÖZGEÇMĠġ
AyĢe Gülçin Küçükkaya
1957 yılı Ġstanbul doğumludur. 1978 Ġstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Mimarlık Yüksek Okulunu, 1981 yılında Ġstanbul Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi Mimarlık Tarihi ve Restorasyon Kürsüsünde Yüksek Lisans eğitimini bitirmiĢtir. 1987 yılında Mimar Sinan Üniversitesi Mimarlık Fakültesinde Doktor unvanını almıĢtır. 1984-1988 yılları arasında AraĢtırma Görevlisi, 1987-2004 yıllarında Doçent olarak Trakya Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesinde görev yapmıĢtır. 2004-2009 yılları arasında Trakya Üniversitesi Mimarlık Fakültesinde Profesör olarak görev yaptıktan sonra 2011 yılından bu yana Yeditepe Üniversitesi Mimarlık Fakültesinde “Türk Mimarlık Tarihi”, “Yapı TaĢlarında Restorasyon Yöntemleri” ve “Mimari Koruma” konularında tam zamanlı Profesör Öğretim Üyesi olarak Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora düzeyinde dersler vermektedir.
84
1.RUMELĠ MÜHENDĠSLĠK VE MĠMARLIK EĞĠTĠMĠ SEMPOZYUMU – 28-29 HAZĠRAN 2021/ ĠSTANBUL