Münhasır Bölge/MüĢteri Grubuna Yapılacak Aktif

Tebliğ’in 5.b.1. maddesine göre, “Dağıtıcı ya da yetkili servisin

müşterilerince yapılacak satışları kapsamaması kaydıyla, sağlayıcı tarafından kendisine ya da başka bir dağıtıcıya tahsis edilmiş münhasır bir bölgeye ya da müşteri grubuna yapılacak aktif satışların kısıtlanması” anlaĢmanın grup

muafiyetinin kapsamı dıĢına çıkmasına neden olmamaktadır. Yani Tebliğ, münhasır bölge ya da müĢteri grubuna aktif satıĢların kısıtlanmasına izin

279 _{Yılmaz/Katırcıoğlu/Toksoy/Ilıcak/Ardıyok/Bilgel,s.162-163. Ayrıca yazar, gerek münhasır}

bölge gerek müĢteri grubu tahsisinde, marka içi tekelin yaratıldığına, bu durumun marka içi rekabeti sınırladığına dikkat çekmiĢtir.

110 vermektedir281. Bununla birlikte, Tebliğ, sağlayıcının, münhasır olmayan bir bölgeye ya da müĢteri grubuna aktif satıĢ yapılmasını kısıtlayan anlaĢmaları, grup muafiyeti kapsamı dıĢında tutmaktadır.

Münhasır bölge ya da münhasır müĢteri grubunda, sağlayıcı, dağıtıcı ile yaptığı bayilik anlaĢmasında, münhasır dağıtıcısının bölgesine ya da müĢteri grubuna, doğrudan satıĢ yapmamayı taahhüt ettiği gibi, diğer dağıtıcılarının da söz konusu bölgeye/müĢteri grubuna doğrudan satıĢ yapmalarını engelleme yükümlülüğü altına girmektedir282

. Bu durumu “güçlendirilmiĢ tekel” olarak kabul eden yazarlar vardır283. Buna göre, sağlayıcı, sadece kendisi değil, diğer dağıtıcılarının da söz konusu bölge/müĢterilere doğrudan (aktif) satıĢ yapmamayı taahhüt etmektedir.

Diğer taraftan, münhasır bölge ya da müĢteri grubu, ilgili üründeki pazar payı en fazla %30 olan sağlayıcının284

, kendisine ya da kendisi tarafından belirlenmiĢ bir alıcıya tahsis edilmiĢ ve sadece lehine tahsis yapılan kiĢilerin tahsis edilen bölgeye ya da müĢteri grubuna aktif satıĢ yapabildikleri bir dağıtım sistemidir. Örneğin, X marka araç sağlayıcısı, dağıtım sistemi içindeki X1 bayisini, Ġç Anadolu bölgesinde münhasır bayi olarak atar ise (münhasır bölge tahsisi), dağıtım sistemi içindeki diğer dağıtıcıları ile yaptığı anlaĢmalarda, X1 bayisinin bulunduğu Ġç Anadolu bölgesine aktif satıĢların yapılmasını kısıtlayan hükümler getirebilecek ve ayrıca, kendisi de, tıpkı diğer bayiler gibi, X1’in münhasır bölgesi olan Ġç Anadolu’ya aktif satıĢ yapmamayı taahhüt edecektir.

281 _{Tebliğ’nin münhasır bölge ya da müĢteri grubuna aktif satıĢların yapılmasının kısıtlanmasına}

izin vermesinin nedeni, sağlayıcı tarafından kurulmak istenen dağıtım sistemini korumaktır. Zira, münhasır bir dağıtım sisteminde, tek bir dağıtıcı rol alacağından, buraya aktif satıĢın kısıtlanması halinde marka içi rekabet azalacak, böylece sağlayıcı tarafından kurulmak istenen sistem korunmuĢ olacaktır; Karabulut, s.195, dn.51.

282 _{Bu yükümlülük, baĢkasının fiilini taahhüt (BK m.110) veya üçüncü kiĢi lehine Ģart (BK m.111)}

olarak kabul edilebilir; Topçuoğlu, Ġnhisar (Tekel) Hakkı, s.13.

283 _{Topçuoğlu, a.g.m., s.13.} 284

Bkz. Tebliğ m.4/2. Münhasır bölge ya da müĢteri grubu tahsisi, marka içi rekabeti ciddi miktarda azalttığı için, bu sistemde getirilen %30’luk pazar payı sınırı ile, pazarda önemli bir güce sahip olan sağlayıcının, rekabeti aĢırı derecede sınırlaması engellenmek amaçlanmıĢtır,

111 Burada geçen aktif satıĢ’tan kasıt, müĢterilere doğrudan yapılan satıĢlardır. Kılavuz, aktif satıĢları, “bir dağıtıcının veya yetkili servisin kuruluş

yerindeki müşterilere doğrudan, kişiye yönelik mektup veya ziyaret gibi yollarla ya da o bölgedeki müşterileri hedefleyen reklamlar veya başka promosyonlarla gerçekleştirilen satışlardır. Ayrıca, başka bir kuruluş yerinde depo veya satış ya da teslimat yeri kurulması suretiyle münferit müşterilere ulaşılması da aktif satış anlamına gelmektedir”285_{Ģeklinde açıklamaktadır. Dikkat edilirse, bir satıĢın}

“aktif” olduğunun kabul edilebilmesi için, aktif bir pazarlama stratejisi sonucunda satıcı tarafından özel bir çaba ile “talep” yaratılarak gerçekleĢmiĢ olması gerekmektedir. Dolayısıyla, müĢteriden doğrudan gelebilecek (yani satıcının herhangi bir aktif davranıĢı olmaksızın) talepler sonucunda yapılanlar pasif satıĢ olarak kabul edilecek ve Tebliğ’e göre bunlar kısıtlanamayacaktır.

Gerçekten, hükmün tersinden yorumlanması sonucunda, münhasır bölge ya da müĢteri grubuna “pasif satıĢ”ların kısıtlanamayacağı sonucu çıkmaktadır286

. Kılavuz’da pasif satış, “motorlu taşıtların veya yedek parçaların müşterilere veya

yetkili aracılarına teslimi dahil olmak üzere, doğrudan bu müşterilerden veya aracılardan gelen taleplere cevap verilmesi anlamına gelmektedir. Medya aracılığı ile yapılan genel reklam faaliyetleri veya promosyonlarla, internet aracılığıyla yapılan satışlar da pasif satış yöntemleridir”.287_{Ģeklinde tarif}

edilmektedir. Buna göre, herhangi bir pazarlama çabası olmaksızın münhasır bölgelerdeki müĢterilerden gelen taleplerin karĢılanması “pasif” satıĢtır288

. Ġnternet aracılığıyla yapılan satıĢlar da, pasif satıĢ olarak kabul edilmektedir289

.

285

Bkz. Kılavuz, 9.soruya cevap.

286 _{Kılavuz’un 23.sorusuna verilen cevapta, “sağlayıcının, seçici dağıtım sistemi içindeki}

dağıtıcılara, münhasır dağıtım sistemi içindeki son kullanıcılara veya yetkisiz dağıtıcılara pasif satıĢ yapma imkanı vermelidir” denilmektedir.

287 _{Bkz. Kılavuz, 9.soruya verilen cevap ve ayrıca Gürzumar, Dikey AnlaĢmalar, s.127.} 288

Topçuoğlu, Ġnhisar (Tekel) Kaydı, s.11.

289 _{Mehaz Tüzük’ün dibacesinde de internet üzerinden yapılan satıĢlar “pasif” satıĢ olarak kabul}

112 Dolayısıyla, sağlayıcı, yetkili satıcısının, diğer yetkili satıcısını münhasır bölgesine ya da müĢteri grubuna internet üzerinden satıĢ yapmasını engelleyemeyecektir.