GEREÇ VE Y ÖNTEM
ÇOK LU DEĞİŞK EN AN ALİZLERİ:
Uht ho ff feno meni tan ımla manın, so ğu tma iş lemi ö nces i ve so nr as ı NO ve pro inf la matuar sit o k in (TN F- alfa, I FN- gama) dü ze yler i üzer in e ist at ist ikse l anlamlı b ir et k isin in o lmad ığı sa ptand ı.
ON sa y ısı ile so ğ ut ma iş lemi ö ncesi ve so nras ı UG, YG ve RG pu a nlar ınd a değ işim ar as ınd a ist at ist iksel a nlamlı bir ilişk i s apt anmad ı.
So n g eçir ilen ON atağın dan so ğu k u yg u la ma ya k adar g eçen süre ile so ğuk u yg u lama ö ncesi ve so nras ı o rt alama UG , YG, RG pu anlar ınd a meyd ana gelen değ işim ar as ınd a ist at ist iksel o larak an lamlı bir ilişk i sapta nmad ı.
ON sayıs ı ile so ğut ma işle mi ö nces i v e so nrası SLT pu anlar ındak i d eğ işi m arasınd a istat ist iks el anlamlı bir ilişk i sap tan mad ı.
So n g eçir ilen ON atağın dan so ğu k u yg u la ma ya k adar g eçen süre ile so ğuk u yg u lama so nr ası o r talama S LT pua nla r ınd ak i değ iş im ar as ınd a istat ist ik sel anlamlı b ir ilişk i sapt anmad ı (Ta blo 30 ).
Tab lo 30 - ON at ak sa yıs ı ve so n ON- iş lem ara sınd a geçen sür e ile S LT ilişk iler i
ON atak sayıs ı
So n ON ile iş lem aras ınd a g eçe n sür e
r ho p r ho p
S lo a n Lett er Test %100 değiş im - 0,1 33 0, 576 0, 317 0, 194 S lo a n Lett er Test %2, 5 d eğ işim 0, 369 0, 109 0, 199 0, 400 S lo a n Lett er Test %1, 25 değ işim 0, 121 0, 610 - 0,0 77 0, 746
ON sayıs ı ile so ğuk u ygu la ma ö ncesi o rt alama NO, TN F-a lfa ve IFN- gama düze yler i ile so ğuk u ygu lama so nras ı b u düzeylerd e meyd ana gelen d eğ iş im arasınd a istat ist iks el o larak anla mlı bir ili şk i sapt anmad ı.
So n g eçir ilen ON atağın dan so ğu k u yg u la ma ya k adar g eçen süre ile so ğuk u yg u lama so nras ı o rt ala ma NO, TNF- a lf a ve I FN-gama dü zeyler inde meyd ana gelen değ iş im ar asınd a istat ist ik sel o lara k anla mlı bir ilişk i s apt anmad ı (Tab lo 31-A) .
MS hasta lık süre si ve at ak sa yıs ı ile so ğu k u ygu la ma ö nce si ve so nra sı o r talama NO, TNF- alfa ve I FN-g ama d ü zey ler in d e d eğ iş im ara sında istat ist ik se l o lar ak anlamlı b ir ilişk i sapt anmad ı (Ta blo 31 - B).
Tab lo 31 – O pt ik nö r it sayıs ı, O N ile iş lem ara sınd a geçen sür e, hastalık süre s i
ve atak sayıs ında N O TNF-alfa ve I FN-g ama d eğ işimler i
ON say ıs ı
So n ON ile iş lem aras ınd a g eçe n sür e
A r ho p r ho p
NO düzeyi iş lem ö nces i
( mik ro mo l/L it re ) - 0,1 21 0, 612 0, 270 0, 250
NO değ iş imi 0, 178 0, 452 - 0,2 91 0, 213
TNF-alfa iş lem ö nces i dü zeyi
(p iko gr am/ mililit re) 0, 116 0, 627 0, 098 0, 681
TNF-alfa d eğ işimi - 0,3 46 0, 153 0, 025 0, 917
IFN- gama iş le m ö ncesi d üzey i
(p iko gr am/ mililit re) 0, 231 0, 327 0, 021 0, 929
IFN- gama değ iş imi
- 0,4 04 0, 078 0, 243 0, 301
Hasta lık sür esi ( yıl) At ak sa y ıs ı
B r ho p r ho p
NO düzeyi iş lem ö nces i
( mik ro mo l/Lit re ) - 0,3 62 0, 117 - 0,1 82 0, 444
NO değ iş imi 0, 263 0, 263 0, 110 0, 645
TNF-alfa iş lem ö nces i dü zeyi
(p iko gr am/ mililit re) 0, 040 0, 868 0, 174 0, 463
TNF-alfa d eğ işimi - 0,0 76 0, 751 - 0,2 57 0, 273
IFN- gama iş le m ö ncesi d üzey i
(p iko gr am/ mililit re) 0, 008 0, 973 - 0,0 75 0, 752
NO düz eyler ind e so ğut ma işle mi ile o lu şa n d eğ iş ik liğ in EDS S sko r lar ın da o lu şan değ işik lik üzer ine ist at ist ikse l anlamlı b ir etkisi s apt anmad ı.
NO dü zeyler ind e so ğut ma iş lemi ile o luş an d eğ iş ik liğ in, et k ile nen ve etk ilenme yen gö zde U G, YG, RG ve SLT pu anlar ınd ak i de ğ iş im ü zer in e istat ist ik se l anla mlı b ir etk is i bu lu n mad ı ( Tablo 3 2).
Tab lo 32 - N it r ik o ksid ile E DS S, UG, YG , RG pu anlar ı ve SLT d eğ işimler i
NO değ iş im
r ho p
EDSS d eğ işim - 0,1 80 0, 447
Etkile nen gö zde UG 0, 298 0, 202
Etkile n meye n g ö zde U G - 0,3 26 0, 161
Etkile nen gö zde YG 0, 025 0, 918
Etkile n meye n g ö zde Y G 0, 090 0, 706
Etkile nen gö zde RG - 0,1 45 0, 543
Etkile n meye n g ö zde RG - 0,0 27 0, 911
S lo a n Lett er Test %100 değiş im - 0,1 35 0, 570
S lo a n Lett er Test %2, 5 d eğ işim - 0,4 34 0, 056
S lo a n Lett er Test %1, 25 değ işim - 0,1 53 0, 519
MS hastalık t ip ler i ( RRMS ve S P MS hastalar ı) ile so ğu tma işle mi ö nces i ve so nr as ı NO ve pr o in fla matu ar sito k in düz eyler inde de ğ iş im ara sınd a istat ist ik se l anlamlı b ir fark sapt anmad ı (Tab lo 33) .
Tab lo 3 3- MS t ip ler ind e NO, TNF-a lfa, I FN- g ama değ iş imler i
MS t ip i n= Or t ± SD p
RRMS 16 12 ,01 ± 11, 33
NO işle m ö n ces i düze yi
( mik ro mo l/Lit re) SPMS 4 6, 77 ± 3,6 3
0,3 95
RRMS 16 - 4,9 8 ± 8, 11
NO değ iş imi
SPMS 4 - 3,2 8 ± 4, 02
0,8 50
RRMS 16 6, 01 ± 4,5 6
TNF-alfa iş lem ö nces i dü zeyi
(p iko gr am/ mililit re) SPMS 4 6, 13 ± 4,2 3
0,7 05
RRMS 16 - 0,4 9 ± 2, 50
TNF-alfa d eğ işimi
SPMS 4 - 1,5 7 ± 3, 35
0,2 77
RRMS 16 13 ,36 ± 29, 14
IFN- gama iş le m ö ncesi d üzey i
(p iko gr am/ mililit re) SPMS 4 1, 61 ± 3,0 6
0,3 22
RRMS 16 - 2,2 9 ± 8, 07
IFN- gama değ iş imi
SPMS 4 0, 36 ± 1,0 5
0,6 99
So n geç ir ilen ON at ağında n so ğuk u ygu lama ya kad ar geçen sür enin, etk ile nen ve etk ilenme yen gö zler de G UP o rt alama P 1 00 lata nsı üzer ine an lamlı b ir et k isin in o lma d ığı saptand ı. Bu sür enin işle m ö nces i o r talama P 100 lat ans lar ı ile d e iliş k is i sap tan mad ı.
MS ha sta lık sür esi art tıkça, etk ilenen gö zde so ğut ma işle mi so nras ı 6. saat te eld e ed ilen GUP o r tala ma P100 lat ansın ın da an la mlı o lar ak ar tt ığı sap tand ı
(p=0 .04 1, r=0. 47) . Ha st alık süre sin in et k ilene n gö zde iş lem ö nces i, iş le md en
so nr a 1 ve 24. saat lerde k i GUP o r talama P100 latans far k ı üzer ine anla mlı bir etk is in in o lmad ığı sap tand ı. MS hast alık süresin in et k ilen meyen g ö zde iş le m ö nce si ve iş lem so nr ası P1 00 lat anslar ı üzer in e ist at ist ik sel anlamlı b ir et k is i sap tan mad ı (T ablo 3 4).
Tab lo 34- Mu lt ip l sk ler o z hast alık sür esi ve so n ge çir ilen O N at ağı ile iş le m
arasınd a geç en sür ede p1 00 lat ans d eğer le r i
Hasta lık sür esi ( yıl)
So n ON ile iş lem ar as ınd a g eçen sür e
r ho p r ho p
P10 0 işlem ö nce si lata ns 0 ,07 9 0, 740 0, 021 0, 931 P10 0 işlem so nr ası 1.saat - 0, 125 0, 599 - 0,0 88 0, 712 P10 0 işlem so nr as ı 6.saat 0 ,47 2 0, 041 * - 0,2 50 0, 303 Etkile nen
gö z
P10 0 işlem so nr ası 24. saat 0 ,27 7 0, 439 - 0,3 36 0, 342 P 100 iş le m ö nces i lat ans 0 ,28 4 0, 226 - 0,1 99 0, 400 P10 0 işlem so nr ası 1.saat - 0, 080 0, 737 - 0,3 27 0, 159 P10 0 işlem so nr ası 6.saat 0 ,09 8 0, 688 - 0,2 19 0, 369 Etkile n meye n
gö z
P10 0 işlem so nr as ı 24. saat 0 ,06 9 0, 850 0, 268 0, 454
Yo rgu nlu k şiddet puan la r ın da so ğuk u ygu lama so nra sın d a o lu şa n fark ile etk ilenen ve et k ilen me yen gö zde so ğu t ma iş lemi so nr as ı 1, 6 ve 24. saat te eld e ed ilen GUP o rt ala ma P100 latans değ iş imler i ar as ınd a a nla mlı bir iliş k i o lmad ığ ı sap tand ı.
Yo rgu nlu k et k i t o plam pu anınd a so ğuk u ygu lama so nr as ında o luşan far k ın, etk ilenen gö zde so ğut ma iş lemi so nr as ı 1. sa att e elde ed ilen GUP o rt alama p10 0 lat ans d eğ iş imi ile a nla mlı bir şek ild e ko r ele o ldu ğ u s apt and ı (p=0. 016 , r=0. 53) . Yo rgu nlu k et k i f iz ik sel (p =0 .03 5, r=0. 47) ve so sya l ( p=0. 038, r=0 .47 ) alt puan lar ın d a so ğuk u yg u lama so nr as ı o luşa n fark ın et k ile nen g ö zde so ğ utma iş lemi so nras ı 1 . s aat te elde ed ilen G UP o rt alama P1 00 lata ns d eğ işimi ile anlamlı b ir şek ilde k o re le o ldu ğu an cak b iliş sel alt pu anlard ak i değ iş imin anlamlı bir ilişk i o lu ştur mad ığ ı sapt and ı. Bir ba şka ifade ile yo rg u n luk et k i puan lar ın d a so ğu t ma ile o lu şan azalma n ın , so ğu tma so nras ı ilk saatt e e ld e ed ile n o rt alama p 100 latan sınd ak i k ıs alma ile k o rele o ld uğu ve bu iliş k in in yo r gu n luk etk i fiz iksel v e so sya l p u anlar ıyla d aha be lirg in o ld uğu sap tand ı.
Yo rgu nlu k et k i t o plam pu anınd a so ğuk u ygu lama so nr as ında o luşan far k ın, etk ilenen gö zde so ğut ma iş lemi so nr as ı 6. sa att e elde ed ilen GUP o rt alama p10 0 lat ans değ iş imi ile d e anlamlı bir ş ek ild e ko r ele o lduğ u sapta nd ı (p=0 .03 8,
r=0. 21) . Yo rg un luk etk i f iz ik sel alt pu a nınd ak i a zalman ın d a so ğu t ma so nr as ı 6.
saate eld e ed ilen o r talama P10 0 lat ansınd ak i k ısalma ile ko rele o ld uğu sap tand ı
(p=0 .03 1, r=0 .49 ).
PAS AT p ua nlar ınd a so ğu k u ygu lama so nra sınd a o lu şan far k ile etk ilenen ve etk ilenme yen g ö zde so ğut ma işle mi so nr as ı 1, 6 ve 24 . saatte elde ed ilen GUP o rt alama p10 0 latans değ iş imler i ar as ınd a a nla mlı bir ilişk i o lmad ığı sapta nd ı. 9-HPT sür eler inde do minant ve no ndo min ant elde so ğu k u ygu lama so nr asınd a o lu şan o rt alamalar ın far k ı ile etk ilenen ve et k ilenme yen gö zd e so ğut ma işle m i so nr as ı 1 , 6 ve 24. saatt e eld e ed ile n GUP o rt ala ma P1 00 lata ns değ iş imler i arasınd a anla mlı b ir ilişk i o lmad ığı sapt and ı.
8 met re yü rü me test i sür eler ind e so ğ uk u ygu lama so nras ın d a o lu şan o rt alamalar ın far k ı ile etk ilenen ve et k ilenme yen gö zde so ğut ma işle mi so nras ı 1, 6 ve 24 . saat te elde ed ilen GUP o r tala ma P10 0 lata ns değ iş imler i aras ında anlamlı b ir ilişk i o lmad ığı s apt and ı (Tab lo 35) .
Tab lo 35 – Et k ilenen g ö zde P10 0 lat ans değ er ler i ile yo rgu nlu k ö lçek pu anlar ı,
PAS AT d eğer i, 9-HPT ve 8 metr e yür ü me sür eler in in ilişk is i
Et ki le nen gö z iş lem son ras ı 1 .sa at P100
Et kilen en gö z iş lem s onras ı 6 .sa att e P10 0 Etk ilenen gö z de iş le m s onras ı 24 .sa att e P1 0 0 rho p rh o p rho p Yorg un luk şiddet puanı Yo rgu n lu k ş id det değ işi mi 0 ,09 3 0 ,6 96 0 ,421 0 ,07 3 0 ,524 0 ,120 Yo rgu n lu k top lam
değ işi m 0 ,53 0 0 ,0 16* 0 ,212 0 ,38 4 -0 ,16 5 0 ,649 Yo rgu n lu k b iliş s e l değ işi mi 0 ,40 2 0 ,0 79 0 ,199 0 ,41 4 -0 ,09 5 0 ,794 Yo rgu n lu k fizik s el değ işi mi 0 ,47 3 0 ,0 35* 0 ,495 0 ,03 1* -0 ,14 1 0 ,698 Yorg un luk et ki p ua nı
Yo rgu n lu k sos yal
değ işi mi 0 ,46 6 0 ,0 38* -0 ,0 42 0 ,86 5 -0 ,31 6 0 ,374 PASAT değ eri PAS AT d eğiş i mi 0 ,20 4 0 ,3 89 -0 ,0 42 0 ,86 3 -0 ,48 9 0 ,151 Domin ant e l 9 -HP T
9 -HPT ort değ iş im
-0 ,147 0 ,5 37 -0 ,2 40 0 ,32 3 -0 ,32 8 0 ,354 Nondo min an
el 9 -HPT
9 -HPT ort değ iş im
-0 ,040 0 ,8 70 0 ,089 0 ,72 6 0 ,452 0 ,222 O rt alama
9 -HP T
9 -HPT ort değ iş im
0 ,02 2 0 ,9 29 0 ,140 0 ,57 8 0 ,435 0 ,242 O rt alama
8 m yü rü me
8 met re o rt d eğ iş i m
-0 ,098 0 ,6 81 -0 ,2 27 0 .35 0 0 .274 0 ,444
Etkile nen g ö zde so ğu k u yg u la ma so nr as ı 1, 6 ve 2 4.saat teki P 100 lata ns değer ler i ile NO, T NF-alfa, I FN- gama işle m ö nces i ve iş le m so nr as ı düze yler inde o lu şa n d eğ işim ar asınd a bir iliş k i saptanmad ı ( Tablo 36) .
Tab lo 36 – Et k ilen en gö z P100 lata nslar ı ile NO, TNF- a lfa, I FN g a ma d ü zey ler i
arasınd ak i iliş k i
E tkile nen gö zde İS 1.saat P100
Et kilen en gö zd e İS 6.saat P100
Etk ilene n g ö zde İS 24.saat P100
r ho p r ho p rho p
NO düzeyi iş lem ö nces i 0 ,31 2 0, 181 - 0,0 25 0,9 18 0, 274 0 ,44 4
NO değ iş imi - 0, 242 0, 303 0, 338 0,1 57 -0 ,24 3 0 ,49 8
TNF-alfa iş lem ö nces i 0 ,34 5 0, 136 0, 216 0,3 75 0, 116 0 ,75 1
TNF-alfa d eğ işimi 0 ,16 7 0, 481 0, 263 0,2 78 0, 164 0 ,65 0
IFN- gama iş le m ö ncesi - 0, 120 0, 615 - 0,1 77 0,4 68 -0 ,19 5 0 ,59 0
IFN- gama değ iş imi 0 ,28 5 0, 223 - 0,0 10 0,9 68 -0 ,08 4 0 ,81 7
Etkile n meye n gö zde so ğu k u yg u la ma iş le m so nras ı 1 , 6 ve 2 4.s aat tek i P100 lat ans değ er ler i ile NO, TN F- alfa, IF N gama iş lem ö nce si dü ze yler i ve iş le m so nr as ınd a o luşan d eğ iş im aras ınd a bir ili şk i sapt anma d ı (Ta blo 37 ).
Tab lo 37- Etk ile n meye n gö z P100 lat ans lar ı ile NO, TN F- alfa, I FN- gama
düze yler i ar as ınd ak i ilişk i
Etkile n meye n g ö z İS 1.saat P100
Et kilen me yen gö z İS 6.saat P100
Etk ilen meyen gö z İS 24.saat P100
rho p r ho p rho p
NO düzeyi iş lem ö nces i 0,1 56 0, 512 - 0,3 28 0,1 71 -0 ,56 4 0 ,09 0
NO değ iş imi -0, 160 0, 500 0, 134 0,5 85 0, 273 0 ,44 6
TNF-alfa iş lem ö nces i 0,1 75 0, 461 0, 137 0,5 76 0, 055 0 ,88 1
TNF-alfa d eğ işimi -0, 018 0, 940 - 0,0 62 0,8 02 -0 ,39 4 0 ,26 0
IFN- gama iş le m ö ncesi -0, 300 0, 199 - 0,2 23 0,3 60 -0 ,60 1 0 ,06 6
MS hastalık sür esin in o r tala ma EDSS sk o rlar ınd a so ğutma iş le mi ile o lu şan değ işim ü zer ine ist at ist iksel a nla mlı b ir etkisin in o lmad ığı sap tand ı (p=0 .86 5,
r:0.0 41). Bu d uru m EDSS fo n ksiyo ne l sko r lar ı için d e geçer li o larak s apt and ı. MS atak sa yıs ın ın d a so ğut ma iş le mi ile o rt alama EDSS sko r lar ınd a o lu şan
değ işim ü zer ine ist at ist iksel a nla mlı b ir etkisin in o lmad ığı sap tand ı (p=0 .80 1, r=- 0.6 0). Bu dur u m, EDSS fo nks iyo nel sk o rlar ı için d e etk isiz b u lu ndu (Tab lo 38).
Tab lo 3 8- EDSS ve fo nk siyo ne l sko r lar da iş lem ile o luş an değ iş imin, MS
hastalık süres i ve at ak sa yıs ı ile o la n ilişk is i
Hast alık sür esi ( yıl) Atak sa yısı
r ho p rho p
EDSS değ iş im 0 ,04 1 0 ,86 5 -0, 060 0, 801
P ira mid a l değ iş im - 0, 022 0 ,92 7 -0, 285 0, 224
Serebellar de ğ işim - 0, 007 0 ,97 6 0,0 00 0, 998
Be yin sap ı d eğ iş im - 0, 303 0 ,19 4 0,2 51 0, 286
Du ysal d eğ iş im - 0, 089 0 ,71 0 -0, 090 0, 705
Mesane- bar d eğ iş im 0 ,04 0 0 ,86 6 -0, 230 0, 330
Gö r sel değ işim 0 ,11 9 0 ,61 6 0,0 67 0, 780
EDSS Fo nk s iyo nel sko r lar ı
Ment al d eğ iş im 0 ,04 0 0 ,86 6 -0, 230 0, 330
MS at ak sayıs ı fazla o lan lar da so ğ uk u ygu lama so nr as ı MUSI QOL pu a nlar ınd a me ydan a gelen dü şme miktar ın ın da ha az o ld uğu saptand ı ( p =0. 014, r=-0 .54 ). Bu iliş k i d ış ınd a at ak say ısın ın, yo r gu nlu k etk i ve yo r gu nluk şidd et pu anlar ı ile MS FC üz er ine istat ist iks el an lamlı bir etk is in in o lma d ığı sapt and ı.
So ğuk u ygu la ma sür esin in, yo rg u nluk et ki ve yo rg u n lu k şiddet pu an lar ı ile MS FC ve MUSIQO L üzer ine istat ist ik se l anlamlı bir etk isin in o lmad ığı sapt and ı.
Rekt al ıs ıd a d üşme mikt ar ı art tıkça, 9- HP T no ndo minant e l o rt alama sür esind ek i k ısalma n ın da art tığı sapt and ı ( p =0. 01, r=0 .57 ). Bu nu n d ış ınd a r ekt al ıs ıd a düşme mikt ar ının yo rgu nlu k et k i ve yo r g un luk ş idd et puan lar ı ile MS FC’n in d iğ er p ara metr eler i ve MUSIQO L ü zer ine istat ist ikse l a n la mlı bir et k isin in o lma d ığı sapt and ı.
Oral ıs ıd a dü şme miktar ının yo r gu nluk etk i ve yo r gu n luk şid det pu anlar ı ile MS FC ve MUS IQO L ü zer ine ist at ist ik sel a nla mlı b ir et k is in in o lmad ığ ı sap tan d ı (Tab lo 39) .
Tab lo 3 9- Yo rgu nlu k, MS FC ve MUSI QO L ile işle m süre si, rek tal ıs ı, o r al ıs ı ve
atak sayılar ı ilişk iler i
İşlem süresi / da kika
rekt al ıs ı iş l em ö n ces i ve s onrası fark ı
oral ıs ı iş lem ö n ces i ve
s onrası fark ı a tak s ayıs ı
rho p rho p rho p rho p
Yorg un luk ş iddet
değ işi mi -0 ,296 0 ,20 5 0 ,26 6 0 ,25 8 -0 ,385 0 ,09 3 -0 ,366 0 ,112 YE b il iş sel değ işi mi -0 ,216 0 ,36 1 -0 ,122 0 ,60 8 -0 ,223 0 ,34 5 -0 ,221 0 ,348 YE f iz ik sel değ işi mi -0 ,115 0 ,63 0 -0 ,116 0 ,62 8 -0 ,098 0 ,68 2 -0 ,325 0 ,161 YE s os ya l değ işi mi -0 ,438 0 ,05 3 -0 ,222 0 ,34 7 -0 ,033 0 ,89 1 -0 ,195 0 ,410 Yorg un luk et k i top la m de ğiş i m -0 ,280 0 ,23 3 -0 ,174 0 ,46 4 -0 ,057 0 ,81 0 -0 ,250 0 ,287 PASAT değ işi mi -0 ,331 0 ,15 4 0 ,05 9 0 ,80 6 0 ,00 0 1 ,00 0 0 ,21 4 0 ,365 9 HPT dominan t el d eğ işim 0 ,00 6 0 ,97 9 -0 ,332 0 ,15 3 0 ,27 5 0 ,24 1 -0 ,167 0 ,481 9 HPT non dom el d eğ işi m 0 ,24 5 0 ,31 2 0 ,57 4 0 ,01 0* 0 ,06 6 0 ,78 7 0 ,09 6 0 ,696 9 HPT ortalama değ işi m 0 ,16 1 0 ,51 1 0 ,28 8 0 ,23 1 0 ,22 0 0 ,36 5 -0 ,035 0 ,887 8 m yü rü me O rt değ işi m 0 ,12 3 0 ,60 6 0 ,37 1 0 ,10 7 -0 ,383 0 ,09 5 -0 ,328 0 ,159 MUS IQ O L değ işi m -0 ,412 0 ,07 1 0 ,12 2 0 ,60 8 -0 ,410 0 ,07 2 -0 ,539 0 ,014*
So ğuk u ygu lama so nr ası yo rg u nlu k etk i ve yo rgu nlu k ş idd et pua nlar ı , MS FC ve MUSI QO L’de meyd ana g elen değ işim ile cinsiyet aras ınd a ist at ist ik sel an la ml ı bir ilişk in in o lmad ığı sapt and ı.
MS hasta lık süres i ile so ğuk u ygu la ma so nra sı yo rgu n lu k şidd et, yo rgu nlu k etk i, MS FC ve MUS IQ OL pu anlar ınd a me yd ana g elen değ iş imler aras ınd a bir iliş k i sap tan mad ı.
So n ON atağ ı ile so ğ uk u ygu la ma ar asınd a geçen sür e ile so ğuk u yg u lama so nr as ı yo rgu n lu k şid det , yo rg unlu k et k i, MS FC ve MUS IQO L pu a nlar ınd a me ydan a gelen d eğ işimle r ara sın da bir ilişk i sap tan mad ı ( Tablo 4 0).
Tab lo 40- Yo r gunluk, MS FC ve MUSI QOL ile hast alık sür esi ve so n ON ile
iş lem sür esinde ge çen s üre ar asındak i iliş k i
Hasta lık sür esi ( yıl)
So n ON ile iş lem arasınd a geç en sür e
r ho p rho p
Yo rgu nlu k ş id det değ iş im 0, 048 0, 841 0,2 42 0,3 03
YE bilişs el d eğ iş im - 0,0 23 0, 923 -0, 111 0,6 42
YE f izik sel değ iş im 0, 136 0, 567 -0, 046 0,8 46
YE so sya l d eğ iş im - 0,2 48 0, 293 -0, 042 0,8 61
Yo rgu nlu k etk i to p lam değ iş im - 0,031 0, 895 -0, 106 0,6 57
PAS AT d eğ işimi - 0,2 83 0, 227 -0, 082 0,7 32
9HPT do min ant o r t değ iş im - 0,1 88 0, 428 0,2 57 0,2 74
9HPT no ndo m o r t değ işim 0, 378 0, 111 -0, 313 0,1 91
9HPT do m+no ndo m o rt değişim 0, 286 0, 236 -0, 241 0,3 20
8 m yür ü me o rt değişim - 0,1 19 0, 616 0,0 99 0,6 77
TARTI ŞM A
Uht ho ff feno men i ilk o lar ak A lman nö ro - o ft almo lo g W ilhelm U ht ho ff (18 90) tar afınd an tan ımlanmışt ır. U htho ff’ u n o r ijina l tan ımla masında eg zer siz süre since gö rmede kö tü leş me bild ir ilmiş, ancak bu feno mende sıcak lığ ın r o lü gö zde n kaçmışt ır (1 17) . S o nr ak i yıllarda U F b ir ço k çalış macı taraf ın d an b ild ir ilmişt ir (4, 118- 122 ,17 0,1 71). Ar tan sıcak lık la bir likt e g ö r me kesk in liğ i yan ında d iğ er sempt o mlarda d a k ö tü leş me o ldu ğu belir le n miş (1 70), sıc ak banyo yla ted avi o lan hastalar da gö zle mlenen k ö tü leş me da ha so nr ak i yıllard a tanısal ‘s ıc ak ba n yo testi’ o lar ak k u llan ılmışt ır (171 ). Kesin MS ’i o lan ha sta lar ın her hang i bir sempt o mu nu n, %37, 5’ind e eg zer siz le, %3 3,5 ’inde emo s yo ne l str es le ve %1 3,5 ’ind e ıs ıyla kö tü le şt iğ i ar ta n sayıd a gö zlem ve çalış may la do ğr u lanmışt ır (118 ,12 3). U F’ n in , hast alar ın %8 0’ in den fazlas ınd a varo lan k lin ik belir t i ve bu lg u larda bo zu lma ya e şlik ett iğ i ve % 60’ ınd a ayr ıca yeni bu lgu lar ın o rt aya çık t ığı gö ster ilmişt ir ( 2, 7). Hasta lar ın r a slant ısa l o lar ak fark ett ik ler i so ğu k ile iyile şme ( Ant i- U htho ff etk i) is e daha so nr ak i ça lış malar a k o nu o lmu şt ur.
Bu g ö zlemler e rağ men, ö ncek i çalış ma lar ın ko ntr o llü o lma yan tasar ımlar ı, kö r o lmayan değ er lend ir me ler, su b jekt if so nla nım ö lçüt ler in e g ü ven me ve kü çük ö rnek bo yut lar ı ned eniyle, MS ’li h ast alard a so ğuğ u n t er apö t ik et k is i belir siz liğ in i ko r u makt ad ır. Ö nc ek i ça lışmalar teme ld e, tek so ğut ma dö nemin in akut etkiler ine o dak lan mışt ır . Bu çalış malar d a etk i bu lu nsa bile tedav in in u zu n sür eli yarar lar ı ele a lın ma mışt ır. ‘ N AS A/MS Co o ling Stud y Gr o up’ taraf ın d an yap ıla n b ir ça lış mad a; bu k ısıt lılık lar ı aşmak için MS ’li hasta larda sıv ı so ğut ucu g iys iler ku llanar ak akt if so ğut manın ak ut ve kro nik et k iler i, ço k mer kez li, çift kö r, ko nt ro llü bir çalış ma yla değer lend ir ilmişt ir . Vücu du o rt alama 0. 5 °C so ğu tman ın o lu mlu et k iler i o ld uğu, 1 °C so ğu t ma ile yar ar lı et k iler in belir g in leşt iğ i be lirt ilmişt ir ( 25) .
Ant i- U ht ho ff etk i yar at ma çaba lar ınd a çeşit li so ğut ma met o d ve tek nik ler i ku llan ılmış o lup S yndu lko ve ark ada şlar ı ( 1996) t ar afınd a n ayr ınt ılı b ir şek ild e
tartışılmışt ır (7 ). Vü cu t ısıs ı so ğuk içece k ler içir iler ek d üşür ü le n 1 8 ak ut o pt ik nö r it li hast anın 14 ’ü nd e, 30 ˚ g ö r me a la n ın ın d ü zeld iğ i g ö zlenmişt ir ( 178) . T icar i o larak u yg u n so ğuk şapk a, yelek ve bo yu n p ed ler in in ku llan ımı yo r gu n luğu a zalt ab ilir ve fo nk siyo n lar ı dü zelte b ilir . Egzer siz in 4 0 dak ika ö nce sinde ve 15 dak ika sür es inc e so ğut ucu şap ka- yelek arac ılığ ıyla so ğut ma,