Lojistikte yeni eğilimler

LODER’in tanımına göre dış kaynak kullanımı “tedârik zinciri içindeki temel lojistik faaliyetlerden birkaçının (ardışık olarak en az üç farklı faaliyet) konusunda uzman lojistik şirketleri tarafından üstlenilmesidir (Url-1). Dış kaynak kullanımı, günümüzde stratejik yönetim alanında üzerinde en fazla konuşulan ve en yaygın kullanılan yöntemlerdendir. 3PL (Üçüncü Parti Lojistik) ve 4PL (Dördüncü Parti Lojistik) bu kavramın içerisinde değerlendirilmektedir.

Dış kaynak kullanımı, işletmelerin kendilerine rekabet üstünlüğü sağlayan faaliyetlere odaklanmalarını ve asıl faaliyet alanlarına girmeyen konularda ise o konuda uzmanlaşmış firmalardan yararlanmak yolu ile faaliyet göstermelerini öngören bir yönetim stratejisidir (Gilley ve Rasheed, 2000). Lojistik ve dış kaynak kullanımındaki gelişim Tanyaş (2007) tarafından Şekil 2.17’de görülmektedir.

Şekil 2.17:Lojistik ve dış kaynak kullanımındaki gelişim (Tanyaş, 2007).

Şekil 2.18’de görüldüğü gibi, çeşitli coğrafî bölgelerde bulunan firmalar, diğer bölgelerdeki firmalara hizmet sağlamakta, müşterilerin de bu hizmetlere olan talebi gün geçtikçe artmaktadır. Bir lojistik stratejisinin oluşturulmasında, lojistik yöneticileri üç temel amaç olan sermaye küçülmesi, mâliyet küçülmesi ve hizmet düzeyinin iyileştirilmesi arasında en uygun uzlaşmayı sağlayacak hedefler belirlemeye çalışır (Aytulun, 2006).

Şekil 2.18: Dış kaynak kullanımı (Aytulun,2006).

2.1.7.2Üçüncü parti lojistik (3PL)

Lojistik yönetimi son yıllarda “Tedârik zinciri yönetimi”, üçüncü parti lojistik (3PL) ve dördüncü parti lojistik (4PL) yaklaşımlarıyla yeni bir boyuta dönüşmüştür. Eğer firmalar salt bulundukları yerde alım ve satım faaliyetlerini yürütüyorlar ise bu durumda bu firmalar 1PL aşamasında sayılmaktadır. Yapılan iş coğrafî olarak genişledikçe, îmalatçıların lojistik sınırları da gelişme gösterir. 2PL sağlayıcıları genellikle taşıma ve depolama konusunda kapasite sağlayıcıları kimliğindedir. 2PL sağlayıcıları, tedârik zincirinde bir veya birkaç hizmeti üstlenmişlerdir (Aytulun, 2006).

Đşletmelerin lojistik faaliyetlerinde dış kaynak kullanmak suretiyle gerçekleştirdikleri faaliyetler 3. parti lojistik olarak tanımlanmaktadır. Tanım içerisinde yer alan “üçüncü” kavramının daha iyi anlaşılabilmesi için birinci ve ikinci parti kavramlarının açıklanması yerinde olur (Çancı ve Erdal, 2003a) :

Birinci Parti : Üretici, toptancı, perakendeci veya göndericiler.

Đkinci Parti: Birinci partinin doğrudan müşterisi (tedârikçi) konumundaki işletmeler. Üçüncü Parti: Lojistik aracılar, taşıma işleri organizatörleri, hizmet sağlayıcı, taşıyıcı, antrepo işletmecisi.

Dördüncü Parti: Lojistik ürün ve bilgi akış süreçlerini eşgüdümleyen ve bütünleştiren işletme.

Günümüzde yeni bir boyut olarak 5. parti lojistik kavramı da ortaya çıkmıştır. Beşinci parti, tedârik zincirinin tüm halkalarının e-ticaret ile yönetimini ifâde eder (Şekil 2.19).

Şekil 2.19 : 1PL’den 5PL’ye lojistik aşamaları(Aytulun, 2006).

2. parti lojistik hizmet sağlayıcı işletmelerle işbirliği yapma nedenlerini aşağıdaki gibi sıralamak olanaklıdır (Çancı, Erdal, 2003a):

• Lojistik mâliyetlerini azaltmak

• Lojistik yeteneklerini eniyilemek

• Müşteri hoşnutluğunu arttırmak için müşteri isteklerine karşı daha esnek ve bu beklentilere yanıt verecek kapasiteye sahip olmak

• Elde bulunmayan yetenekler için uzmanlık ve kaynak sağlamak

• Đşgören sorunlarından kaçınmak ve müşteri hizmetlerini geliştirmek

• Müşterilerine daha iyi hizmet için katma değer yeteneklerini geliştirmek

• Operasyonları geliştirmek

• Sermaye bağlamaktan kaçınmak

• Piyasada esneklik ve piyasanın değişen beklentilerine karşı çeviklik kazanmak

• Talep dalgalanmalarını karşılamak

• Yeterli düzeyde bilgi ve iletişim teknolojisine sahip olmak

Standart 3PL sağlayıcılar; depolama, dağıtım, toplama ve paketleme gibi standart 3PL hizmetleri sunan firmalar olarak nitelendirilebilir. Bu firmalar, sözkonusu hizmetleri genelde esas işlerine ek olarak yâni yan iş olarak sunarlar. Hizmet

geliştirici olarak 3PL sağlayıcılar; ileri derecede katma değer yaratan hizmetler sunan firmalar olarak tanımlanmaktadır. Bu farklı müşteriler için farklılaştırılmış hizmetlerin (müşteriye özel paketleme, çapraz sevkiyat (cross-docking), özel güvenlik sistemleri, izleme ve kaydetme) sunulmasını gerektirir. Müşteri uyumlaştırıcı; müşterinin varolan faaliyetlerini üstlenen ve verimliliğini geliştiren ancak hizmetleri büyük ölçüde geliştirmeyen 3PL hizmet sağlayıcısı olarak tanımlanmaktadır. Bu tip bir hizmet sağlayıcı, müşterisinin lojistik faaliyetlerinin tümünü üstlenir ve birkaç müşteri ile ilişki içindedir (Hertz ve Alfredson, 2003).

2.1.7.3Dördüncü parti lojistik (4PL)

1990’lı yılların sonlarında lojistikte yeni bir kavram olan 4. Parti Lojistik ortaya çıkmıştır. Bu kavramın özünde üçüncü parti lojistik anlayışında hakim olan dış kaynaktan yararlanma (Outsourcing) kavramından farklı olarak işletme süreçlerinin de dış kaynak yardımıyla organize edilmesidir. Geleneksel dış kaynaktan yararlanmada iş, görev ve sorumluluklar uzman bir kuruma sevk edilerek firmanın esas katma değer yaratan faaliyetlerine odaklanması hedeftir. Dördüncü parti lojistik yaklaşımında ise, dışarıdaki uzman firmanın bilgi, deneyim ve teknolojisi de alınarak işletme süreçleri yeniden tasarlanıp geliştirilir (Şekil 2.20) (Çancı, Erdal, 2003a).

Şekil 2.20 : 4PL nasıl çalışır? (Tanyaş, 2007).

4PL şirketler farklı müşterilerin tedârik zinciri faaliyetlerini yürütmektedirler. Lojistik faaliyetlerini gerçekleştirmede optimizasyonu sağlayacak en başarılı 3PL şirketleri seçilmekte ve 4PL şirketi bunlar arasındaki eşgüdümü sağlamaktadır. Eşgüdüm sırasında bilgi teknolojileri oldukça önemli bir yere sahiptir. Tedârik zinciri

yönetimindeki (Supply Chain Management: SCM) başarı ile 3PL işletmeleri arasındaki eşgüdüm ve uyumun sağlanması, bilgi teknolojisine dayanmaktadır (Çancı, Erdal, 2003a).

4PL şirketleri, müşterilerine kapsamlı tedârik zinciri çözümleri sunmak için kendi organizasyonunun kaynaklarını, yeteneklerini ve teknolojisini, üçüncü parti lojistik şirketiyle biraraya getiren ve tüm zincirin tasarımını ve yönetimini üstlenen şirketlerdir. Tüm tedârik zinciri boyunca değer katabilme uzmanlığına ve yeteneğine sahip olmak zorundadırlar. 4PL; bilişim teknolojileri, 3PL hizmet sağlayıcıları ve yönetim danışmanlığı yeteneklerini bütünleştiren geniş kapsamlı bir tedârik zinciri çözümü olarak düşünülebilir (Baki, 2004).

2.1.7.4E-lojistik

E-lojistik taşıma, depolama gibi bilgilerin olanaklı en kısa sürede ve güvenilir bir biçimde müşteriye çeşitli vasıtalar aracılığıyla elektronik ortamdan yararlanılarak iletilmesi işidir (Url-8).

E-ticaret hem tüketici için hem de üretici için büyük kolaylık sağlamaktadır. Tüm işlerin doğru bir şekilde yerine getirilmesi, iyi bir bilgi paylaşımı yönetim sisteminin oluşturulmasından geçmektedir. Günümüzde sipâriş işlemlerinden satın almaya, stok yönetiminden üretim faaliyetlerine, dağıtımdan müşteri hizmetlerine kadar çeşitli konular tedârik zinciri içerisinde teknolojik olanaklar yardımıyla yönetilmektedir. Tüm bu süreç, internetin sağladığı olanaklar kullanılarak hammadde tedârikçileri, yedek parça üreticileri, nihaî üreticiler, toptancılar, perakendeciler ve nihaî tüketiciler arasında sağlıklı bir bilgi paylaşımı ortamının oluşturulmasıyla sağlanmaktadır. Elektronik ticaret, hem tüketici için hem de üretici için büyük kolaylık sağlamaktadır. Lojistik, bilgi teknolojilerinin en fazla kullanıldığı sektörlerden biridir. Dünya üzerinde internetin ticarî amaçla kullanılması öncelikle ürün ve hizmet tanıtımı ile başlamış, daha sonra sipâriş bilgilerinin aktarılması olarak gelişmiş, ödeme operasyonlarının devreye girmesi ile yaygınlaşmıştır.

2.1.7.5Çevik (Agile) lojistik

Çevik lojistiğin amacı, rakiplerden her zaman önde olma felsefesine dayanarak belirlenmektedir. Çevik lojistikte hedef; insan, teknoloji ve örgütü uyumlu duruma getirerek bir bütüne eşgüdümlemektir. Pazardaki değişimlere karşı hızlı bir şekilde

uyum göstermek gerekir ve bunun temel kaynakları; yaratıcılık, yenilik ve bilgi yönetimidir (Çancı, Erdal, 2003a).

2.2 Kentsel Lojistik