Lojistik Süreçler

Đşletmeler açısından lojistik, hammadde, yarı ürün ve hazır parçaların üretim ortamına taşınması (fiziksel tedârik); sonrasında bunların iş istasyonları ve tezgâhlara taşınması yâni kurum içi malzeme akışı ve elleçleme; çıkış ambarından dağıtım kanallarına ve müşterilere kadar uzanan zincir (fiziksel dağıtım) olarak üç aşamalı bir yönetim sürecinden oluşmaktadır (Erdal ve Çancı, 2003). Đşletme lojistiği olarak adlandırılan bu lojistik süreç, Şekil 3.5’de görüldüğü üzere, basit bir tedârik zincirinin temellerini oluşturmaktadır.

Şekil 3.5 : Tedârik zinciri yönetiminin temelleri (Erdal ve Çancı, 2003).

• Tedârik Sistemleri • Hammadde, Yan Ürün,

Hazır Parça Temini • Satınalma Programları • Giriş Ambarı • Depolama • Üretim Sistemleri • Süreç Plânlama • Üretim Programlama • Îmalat

• Kurum Đçi Taşıma

• Dağıtım Sistemleri • Çıkış Ambarı • Depolama • Dağıtım Zinciri • Hedef Pazar • Müşteriye Sunum

DAHĐLÎ ĐŞLEMLER FĐZĐKSEL DAĞITIM Giriş (Inbound)

Lojistik Süreçleri Üretim Süreçleri ve Malzeme Yönetimi Çıkış (Outbound) Lojistik Süreçleri FĐZĐKSEL TEDÂRĐK

3.3.1 Fiziksel tedârik

Müşteri beklentilerinin artması ile birlikte ürün opsiyonlarının ve dolayısıyla bileşenlerinin de sayısı oldukça artmıştır. Örneğin bir otomobil için 1965 tarihi itibariyle ele alınan kalem sayısı 30.000 iken 1994 tarihinde bu sayı 90.000 parçaya ulaşmıştır. Buradan hareketle üretim için aşırı miktarda tedârikçiye gereksinim duyulduğu, bunun ek nakliye ve depolama ücretlerine karşılık geldiği, kontrol işleminin daha zorlaştığı çıkarsaması yapılabilir. Đşletmeler bunun ötesine geçebilmek için modüler sisteme ve bileşen bitirmeye yönelik organize olmaktadırlar. Parça ve malzeme çeşitliliği ile karşılaşılan bu problem, tedârik lojistiğini, uygulamayı gerekli duruma getirmiştir (Yazıcı ve Varan, 2003). Tedârik lojistiği, giriş lojistiği (inbound logistics) veya fiziksel tedârik olarak da adlandırılmaktadır.

Fiziksel tedârik süreci, îmalat konusunda çalışan işletmelerin lojistik etkinlikleri; hammadde, yarı ürün ve hazır parçaların üretim ortamına taşınması işlemlerinin izlendiği bir süreçtir. Kısaca ifâde etmek gerekirse, bu süreç tümüyle üretim öncesi gerçekleştirilen ve kaynakların üretim hattına taşınmasına hizmet eden bir süreçtir. Lojistik süreç içerisinde hammaddelerin firma adına daha ucuz bir şekilde temin edilerek üretim hattına kadar getirilmesini sağlamaktadır (Beşli, 2004). Şekil 3.6’da bu süreç şematik olarak görülmektedir.

Şekil 3.6 : _{Giriş lojistiği süreci (Beşli, 2004).}

Yük Akışının Birleşmesi BĐLGĐ AKIŞI Küçük Đşlemler Stok Yönetimi Üretim Öncesi Depolama Girdi Hazırlığı Yakın

Depolama _BirimlerininMontaj Beslenmesi

FĐZĐKSEL AKIŞ Hizmet

Sağlayıcının Seçimi

Tüm lojistik etkinliklerde olduğu gibi üretim öncesi lojistik operasyonlar da iki aşamada gerçekleştirilmektedir. Bu aşamalardan ilki, tüm sürecin kontrol altında tutulmasına olanak veren karşılıklı bilgi akışıdır. Hizmet sağlayıcının seçimi, stok yönetimi ve yük akışının bir yerde toplanması bu operasyon içinde yer almaktadır. Diğer bir operasyon ise, malın fiziksel akışını ilgilendirmektedir. Burada hizmet alan firma, hizmeti sağlayacak olan firmadan hammaddeye konu mala ilişkin stok yönetimini gerçekleştirmesini, girdilerin istek üzerine sık ama az veya çok, ama daha az sıklıkla temini, bâzı özellikli ürünlerin üretimi sırasında gereksinim duyulan gerçek zamanlı tedârik gereksinimi dolayısıyla üretim hattına yakın depolama etkinliklerinin yapılması veya doğrudan üretim zincirine dağıtımın yapılması ve son olarak da bâzı durumlarda üretimin hemen öncesinde paketlerin açılması ve ürünlerin hazırlanması gibi işlemlerin gerçekleştirilmesini talep etmektedir. Đşte bu süreç, üretim öncesi lojistik etkinlikleri yansıtmaktadır (Beşli, 2004).

Üretim etkinliğinde bulunan normal bir işletme, 6 gün ya da bir haftalık stoklarla çalışmaktadır. Bir işletme, hizmet sağlayıcısını doğru seçmek, stok yönetimini iyi yapmak ve hammadde sağlayıcılarla sürekli irtibatta bulunmak ve yük akışının kombinasyonunu en uygun hâle getirmek sûretiyle üretim hattını durdurmadan en fazla 1–1,5 günlük stoklarla etkinliklerini sürdürme olanağına kavuşabilmektedir (Denizhan, 2005). Đşletmeler taleplerin karşılanmasını sağlamak, istenilen ürünün istenildiği anda hazır bulundurulmasını ya da en kısa sürede üretilmesini sağlamak için üretimlerinde kullanacakları ürünün yapısına giren hammadde ve yardımcı malzemeleri en uygun mâliyetle en hızlı şekilde ellerinde bulundurabilmek için tedârik sürecinin yönetimine büyük önem vermektedirler (Yazıcı ve Varan, 2003). 3.3.2 Dahilî işlemler

Dahilî işlemler, işletme içi akış etkinliklerinin yönetimini içermektedir. Giriş ambarında bulunan malzemelerin îmalat ortamındaki iş istasyonlarına aktarımı ve bölümler arasında dolaşımının sağlanarak bitmiş ürün hâline dönüştürülmesiyle birlikte çıkış ambarına sevki, bu aşamadaki temel süreçlerdir (Erdal ve Çancı, 2003). Dahilî işlemler bütünü, literatürde ‘üretim lojistiği’ olarak da geçmektedir.

Üretim lojistiği, üretim etkinliklerinin gerçekleşmesi için gerekli olan tüm plânlama, eşgüdüm, hizmet işlevlerini içermektedir. Daha dar ve geleneksel bakış açısına göre; stok, taşıma, işleme ve kazanç sağlamada sözkonusu olan tüm etkinliklerin

plânlanması, programlanması ve kontolünü içermektedir (Denizhan, 2005). Üretim lojistiği, üretim sırasında işletme içinde izlenecek olan yol ve zaman haritasıdır ve malzemelerin üretim yerlerinde hazır tutulmasından sorumludur. Üretim lojistiği, malzeme tedârik lojistiği ve dağıtım lojistiğiyle de ilişkilidir; aralarında sıkı bağlılık ve karşılıklı bağımlılık vardır (Duymaz, 2005).

Îmalat etkinlikleri içindeki mal ve malzeme akışını kontrol etmek, işletmeler açısından fiziksel dağıtım ve fiziksel tedârik etkinliklerini kontrol etmekten daha kolaydır. Çünkü üretim sırasındaki hareketleri etkileyecek etmenler, işletmenin büyük oranda tanıdığı etmenlerdir. Örneğin işletme taleplerdeki değişmelerin tam olarak ne zaman gerçekleşeceğini, halkın hangi mallara arzu duyacağını bilemez. Oysa makinaların ne zaman bakımının yapılması gerektiği, makina arıza olasılıkları işletmeler tarafından büyük oranda bilinen etmenlerdir (Yazıcı ve Varan, 2003). 3.3.3 Fiziksel dağıtım

Çok sayıda ve çok farklı yerleşimlerde yer alan üreticiler, çok sayıdaki yerleşimde bulunan müşterilerinin gereksinimlerini karşılamak için, tek kademeli ve tek mal ile aracısız bir dağıtım yolu izlemekte ya da çok kademeli, çok mallı ve aracılı (üretici firmadan mal sevki – merkez depo – depolar – toptancı – perakendeci) bir dağıtım şebekesi kurmaktadırlar (Duymaz, 2005). Bu şebeke içerisinde elemanlar arasında gerçekleşen lojistik etkinlikler bütünü, fiziksel dağıtım olarak adlandırılmaktadır. Erdal ve Çancı (2003), çıkış lojistiği olarak da adlandırılan fiziksel dağıtımı, çıktı hareketinden sorumlu olup bitmiş ürünlerin dağıtım zinciri (toptancı, aracı, bayi, perakendeci vb.) içerisinde hızlı ve ekonomik bir biçimde gönderilmesini sağlayarak alıcılara ulaşmasını sağlayan bir süreç olarak tanımlamıştır.

Çıkış lojistiği süreci, giriş lojistiğinde de olduğu gibi iki temel operasyon çevresinde gerçekleşmektedir. Stok yönetiminden malın müşteriye ulaşmasına kadar olan etkinliklerin çift taraflı bilgilendirilme yolu ile kontrol altında tutulmasına, böylece de müşteriye en uygun koşullar altında ulaştırılmasına olanak tanımaktadır. Bu etkinlikler, birinci operasyon olan bilgi akışı ile ilgilidir. Operasyonun tüm aşamaları taraflar arasında sağlanan bilgi akışı ile kontrol altında tutulmaktadır. Diğeri ise fiziksel akışı sağlayan operasyondur. Bu operasyonla üretim hattının hemen bitiminde ürünün paketlenmesi ve etiketlenmesi ile başlayan, ardından depolanması ile süren, ardından verilen sipârişlerin hazırlanmasını sağlayan, müşteri isteklerine

yönelik bâzı hizmetlerin yapılması ve bâzı durumlarda müşterilere yönelik paketlerin açılması ve malların raflara yerleştirilmesi gibi dağıtım sonrası bâzı hizmetlerin de verilmesi amaçlanmaktadır (Beşli, 2004). Üretim operasyonlarının bitişinden müşteri kapısına ve hattâ müşterinin raflarına kadar uzanan bu süreç ve sürecin bileşenleri arasında gerçekleşen bilgi akışı ve fiziksel akış Şekil 3.7’de şematik olarak görülmektedir.

Şekil 3.7 : Çıkış lojistiği süreci (Beşli, 2004).

Fiziksel dağıtımda etkinlikleri plânlamak diğer evrelere göre daha zordur. Bunun nedeni de müşteri sipârişlerinin zaman ve yerinin saptanmasındaki belirsizliklerdir. (Yazıcı ve Varan, 2003). Dolayısıyla, fiziksel dağıtım bu açıdan ve ayrıca müşteriye yakın etkinlikler dizisi olduğundan, lojistik süreçler içerisinde en önemli olan aşamadır.

3.4 _{Temel Lojistik Etkinlikler ve Lojistik Mâliyetler}