Lojistiğin Destekleyici Faaliyetleri

Üretim planlaması, tesis (yer) seçimi, depolama ve satın almanın yanında diğer destekleyici faaliyetler olarak sınıflandırılmaktadır. Söz konusu faaliyetler aşağıda açıklanmaktadır.

Üretim Planlaması

Üretim planlaması, pazardaki ürün ihtiyacının karşılanabilmesi için eldeki kaynakların etkili bir şekilde kullanılmasını sağlamaktadır. Bu nedenle söz konusu kavram ile yakından ilişkilidir. Burada amaç, belirli bir ürünün tahminleşen talebini veya verilen siparişleri karşılamak için bu ürünün üretimini istenen miktar, zaman ve nitelikte gerçekleştirmektir. Bu noktada üretim planlaması, ürünlerin talep edilen miktar ve istenilen zamanda verimli bir biçimde üretilebilmesi için insan gücü, hammadde ve malzeme, makine ve araçlar gibi üretim girdilerinin etkili ve düzenli bir biçimde örgütlenmesi ve entegrasyonu ile ilgili planlama sürecidir. Lojistik faaliyetlerin bütünsel başarısı, üretim planlaması ve programlamasına büyük oranda bağlıdır.

Depolama

İşletmelerin üretim sürecinde kullanacakları hammadde, yarı mamul, yardımcı malzemeler ile bakım işlemlerinde kullandıkları bakım onarım sarf malzemeleri ve yedek parçalar ile üretim sürecinin çıktıları olan mamullerin stoklanma ve envanterlerin yönetim işlemlerinin bütününe depolama denilmektedir.

Malzeme yönetiminin önemli bir fonksiyonu olan depolama, envanterin bir yerde stoklanmasından öte lojistik sistem için gerekli olan stratejik depolama sisteminin; dağıtım merkezleri, işlem terminalleri, stoklama ve yükleme-indirme, tesislerini de kapsayan birbiri ile ilişkili faaliyetlerini de kapsamaktadır (Acar, 2010: 24).

Lojistik hizmet üretenler açısından depo, iş süreçlerinin hayati bileşenlerinden bir tanesi olup depolama operasyonlarına azami özen gösterilmelidir. Depo hizmeti alan iç ve dış müşteriler için ise depo tam zamanlı ve müşteri odaklı çalışması gereken stratejik destek bir birimdir (Erdal, Görçün ve Saygılı, 2010: 2).

Tesis (Yer) Seçimi

Lojistik fonksiyonlar arasında önemli bir karar noktası da, lojistik faaliyetlerin etkin bir şekilde yerine getirilebilmesi için fabrika, depo gibi mekansal yerlerin belirlenmesidir. Üretimde kullanılacak materyallerin üretim sürecine alınması, üretilen ürünlerin ise tüketicilerin kullanımına sunulması için pazara aktarılmaları çeşitli şekillerdeki taşıma işlemlerini gündeme getirmektedir. Ulaştırma olanaklarına istenilen zamanda, ölçüde, yerde erişilmesi işletmelere ayrı birer avantaj sağlayabilecek nitelikteki konulardır. Ayrıca taşıma maliyetleri de bölgelere göre farklılıklar göstermektedir. Tüm bu durumlar tesis yer seçimi açısından dikkate alınması gereken konular arasında bulunmaktadır (Akdemir, 2003: 100).

Tesis (yer) seçimi ile ilgili karar sürecinde etkili olan konular; müşterilerin, tedarikçilerin, nakliye hizmetlerinin bulundukları yerleşim, nitelikli çalışanların ücretleri ve ulaşılabilirliği, hükümet desteği vb. şeklinde sıralanabilir (Lambert ve diğ., 1998).

Etkin bir şekilde gerçekleştirilen tesis (yer) seçimi sayesinde, ürünlerin bir noktadan diğerine daha düşük maliyetle ulaştırılması sağlanarak verimlilik artışı elde edilecektir. Böylece, dağıtım sistemi içinde hareket eden malzemelerin kontrolü daha etkin bir şekilde yapılacaktır. Açıklamalardan da anlaşılacağı gibi tesis (yer) seçimi önemli karar noktalarından birisidir ve söz konusu fonksiyon lojistik sürecin etkinliğini ve verimliliğini büyük ölçüde etkilemektedir. Tesis (yer) seçimi fonksiyonu değiştirilmesi zor sistem ve yapıların oluşturulmasına neden olabilecek nitelik taşımakta ve alınan kararların en rasyonel biçimde alınması hususunda işletmeleri zorlamaktadır.

Satın Alma

Satın alma, neyin, ne zaman, ne kadar, satın alınacağına karar verme, satın alma işlemini gerçekleştirme ve ihtiyaç duyulan malzemenin öngörülen zamanda ve uygun kalitede olmasını temin ve takip etme sürecinin bir sistem içinde yürütülmesi işlemidir.

Satın alma kararları ihtiyaç duyulan ürünlerin nereden, ne miktarda ve hangi işletmelerden alınacağının belirlenmesi kararlarıdır. Ürünlerin alınacağı yer, teslimatın satıcıya ait olup olmaması, taşıma sistemi, satın alınan büyük miktardaki ürünlerin depolanması ile ilgili kararlar lojistik maliyetleri etkileyecektir. Satın almada doğrudan maliyetlere odaklanmak da doğru değildir. Satın alınan ürünün kalitesi önemli bir unsurdur. Ayrıca satıcının güvenilirliği, teslimat hızı göz önünde bulundurulması gereken önemli faktörlerdir (Sakallı, 2007: 13).

Satın alma günümüzde önemli bir lojistik hizmetin verildiği alanlardan birisi olmaktadır. Ulaştırma masrafı ve hammaddenin bulunduğu yer ile işletme için gerekli ürünlerin satın alınması arasında kuvvetli bir bağ mevcuttur. Bu bağlamda sağlam bir planlama ile birden fazla tedarikçinin bir arada kullanılması, işletmeler için daha kaliteli malzeme temin etme, tek bir tedarikçi ile çalışmanın riskini en aza indirmiş olma ve de ulaştırma ve depolama faaliyetlerini azaltma imkanı sağlar.

Etkili bir satın alma ile karlılığı arttırma yolları şöyle sıralanabilir (Scheuing, 1989, aktaran; Kobu, 1998: 208):

 Satıcı işletmelerle uygun fiyat anlaşmaları yapmak  Düşük fiyat veren işletmeleri araştırmak

 İkame malzemeler kullanmak

 Mamulün kalite ve performansını etkileyen dizayn değişiklikleri yapmak  Standart malzeme ve parçaları tercih etmek

 Fiyat değişmelerini ve satıcı işletmeler arasındaki rekabet durumlarını yakından takip etmek

 Ülkedeki enflasyon ve yabancı döviz kurlarındaki değişmeleri yakından izleyerek fiyat avantajları sağlamak

 İndirim sağlayacak sipariş miktarları ile ekonomik sipariş miktarı (ESM) arasındaki maliyet farklarını kontrol etmek

 Elde stok bulundurma maliyetlerini minimum düzeyde tutacak yöntemler uygulamak  Stok bulundurma yükünü özel anlaşmalar yaparak satıcı işletmelere aktarmak

 Diğer işletmelerle anlaşmalar yaparak satın alma pazarlık gücünü arttırmak  Satıcı işletmeler arasındaki rekabetten yararlanma yollarını araştırmak  En uygun taşıma yollarını araştırmak.

Diğer Faaliyetler

Lojistik faaliyetler içerisinde servis desteği, geri dönen ürünlerin değerlendirilmeleri, ürün kurtarma, hurda, tamir, bakım, servis, ürün dizaynı, montaj, etiketleme, kalite kontrol, test etme, tamir, sigorta gibi faaliyetler de ulaştırma ve depolamayı etkilediği için lojistikle ilgilidir ve lojistik faaliyetlerin başarısında büyük önem taşımaktadır (Orhan, 2003).