Libya ve komşu ülkelerde ISO standartları

2.1.15.1. Libya toplumu (Arap ve İslam kültürü)

Libya ve Arap kültürünü tartışmak, KYS'nin açık segment kurumlarda uygulanması üzerine etkisi ışığında, bu araştırmada göz önüne alınması gereken önemli bir faktördür. Sosyal ilişkiler Libya'da aile düşüncesine temelden bağlıdır. Bu da, ailevi taahhütlerinin örneğin iş taahhütlerini gibi diğer her şeyden önce yerine getirilmesi gerektirir İslam dini ve Arapça , Libya boyunca yaygındır ve Libya kültürünün iki baskın öğesini oluşturur. Dolayısıyla, bu iki unsurun Libya'daki bireylerin sosyal homojenliğinin nedeni olarak görülmektedir.

(Farley, 1971). İslam dini, işçileri kendi işlerini becerikli ve tam olarak yapmakla yükümlü kılar. Peygamber Muhammed, "Allah, işini yapanın hakkını vererek yapmalıdır" buyurmuştur. İslam, bireyleri dayanışma içinde çalışmaya ,mücadele ve protestolardan stratejik bir mesafe kalmaya zorlar. İş toplamı, bireyler arasındaki katılım seviyesine dayanır. Libya ekonomisinin son düzenlemelerinin birincil hedefi,

günümüz ve gelecekteki kuruluşlar için yaşam biçimini finanse eden petrol gelirlerini kullanmaktır (Farley, 1971).

2.1.15.2. Libya ekonomi politikası

Petrol Libya'ya, komşusu olan Afrika ve Arap ülkelerine(ki bu ülkeler ihracat elde edebilmek için uzak ticari kullanmak durumundadır) kıyasla önemli iş ve daha hızlı bir şekilde ekonomisini geliştirme fırsatı vermiştir. 1980'de Libya uzmanları özel mülkiyetten uzaklaşmaya ve kapsamlı kontrol düzenlemeleri yapmaya başladılar. 1990 yılından bu yana ise sanayi alanında özellikle gıda sanayilerinde özel organizasyonlar ve kooperatifler için teşvik başlatılmıştır.

Ramadan (2002), Libya'nın yeni alanlardaki para ve toplumsal yapısındaki değişiklikler nedeniyle bazı alanlarda yetenekli ve hazır bireylerin yetersizliği ile mücadele ettiğini belirtmektedir. Birçok konu insan kaynaklarının ilerletilmesine ilişkin mevcut durumun detaylandırılmasında kritik bir rol oynamıştır:

-1980'lerde yürütülen ekonomik iyileştirme programları, gelişmiş yönetim düzenlemeleri eksikliğini gidermesi beklenen nitelikli, hazır ve eğitimli kişilerin sayısını artırmak için idari iyileştirme ve eğitim vakıflarına ağırlık vermeye zorlamıştır.

- Genel nüfus kesiminin doğrudan yasama kontrolü ve mali görevlerin düzenlenmesinde merkezileşme, bu faaliyetlerle uğraşmaya hazır nitelikli yüksek kişilerin gereksinimini ortaya çıkarmıştır.

- Genel nüfus kesimine doğru uzanma yüksek nitelik denetçilerine olan ihtiyacı daha belirginleştirmiştir.

1 Eylül devriminin ardından, Planlama, Libya ekonomisinin inşasında petrolün kullanılması idi. Büyük toprak kesimleri kırsal alana yayılmış ve örneğin kimyasallar kompleksi, çelik kompleksi, kumaşlar, petrokimya endüstrileri ve gıda üreticileri gibi sayısız modern işleme tesisleri inşa edilmiştir. Buna ek olarak, Libya'nın

ekonomideki odak noktası, İK'nın çalışması ve yeni açık girişimlerin denetlenmesi için önemli kılmaktır.

Libya ekonomisinin bir değerlendirmesini Libya politik düşüncesinden izole etmek son derece zordur. Yönetenlerin değişimi, yer veya alan, zorunluluklar veya onaylanmış harcama planları, çalışma koşulları ve idari düzenlemenler de merkezi hükümetin müdahaleleri gibi günlük süreçleri etkilemektedir.

Merkezi hükümetin müdahaleleri, kârlılığın azalması ve eşyanın harcamasının artırılması nedenleriyle istikrarsızlık durumuna yol açmaktadır. Yetkili çerçevenin güvensizliği, organizasyonun, ilkelerin ve yönergelerin düşüklüğünde tutarlı değişikliklerden kaynaklanmaktadır. Libya açık pazarı devleti yönetenlerin müdahaleleri nedeniyle sayısız değişikliklerle karşılaşmıştır. Örneğin, Libya hükümeti 1990larda kurumları çalışanlarını Ulusal Kamu Yönetimi Enstitüsüne hazırlamaları fırsatını sunarken Libya dışındaki bir ülkeye bu ihtimali kapatmıştır.

Bu tarz bir kurum, bu görevi yerine getirme yetkisi veren yükümlülük altındaki varlıkların eksikliğini yaşar. Bu da, çalışma örgütleri olan yetenekli işçilerin erişilebilirliği eksikliği beraberinde getirmiştir.

Sadece temel mallara gelen kısıtlamaların yönetim stratejisi, ithal ürünlerin maliyetlerinde bir artış ve niceliğinde azalma sağlamıştır. Buna ek olarak, 1992 yılında Birleşmiş Milletler tarafından koyulan yasak ithal hammadde giderlerini genişletmiştir. Bu durum da ithal ürün ve daha az kalitedeki ürünlerin maliyetindeki artışa neden olmuş, böylece daha az kaliteli ithal hammadde elde edilmiştir. Yasak ayrıca, Libya'daki organizasyonlara, özellikle gelişmiş ülkelerden gelen yedek parça ve yüksek teknoloji ekipmanlarını almamaya yönlendirmiştir (Agnia, 1997).

2.1.15.3. Libya üretim sektörü

Endüstri Sekreteryası 2000 yılında iptal edildi ve Başbakana bağlı Sanayi Bakanlığı bunun yerini aldı. Endüstri Bakanlığı, yalnızca popüler ürünler üreten (Ağır ve Ara sanayi) kuruluşları düzenlemek için kurulmuştur.

(GIC, 2002) tarafından belirtildiği gibi, bazı girişimleri şu şekildedir:

- Libya’daki üretim kalitesinin artırılması.

- Libya ürün ihracatının artırılması

- Kurumları LNCSM'nin yardımıyla yerel işletmeler için önlemlerin oluşturulmasına yönlendirmek.

Daha önce bahsedilen Libya kültüründeki toplumun özellikleri göz önüne alındığında, yönetimin kamuoyunun niteliklerini, standartlarını ve davranışlarını yansıtıyor denebilir. Kurumsal metot veya yeniliğe bakılmaksızın, kamu kurumu oluşturmak son derece merkezi bir konumdadır. Yaratıcılık ve eleştirel düşünce gruplar ve aile tanımaları tarafından etkilenmektedir. İdari hedefleri gerçekleştirmek için denetçiler arasındaki işbirliği ve ortaklık genellikle yoktur. Tatmin edici nitelikler, standartlar ve tavırları kabul etmeyen idari yöntemler, kurumun istikrarı ve egemenliği için bir tehdit olarak değerlendirilir.

2.1.15.4. Libya Metroloji ve Ulusal Standartlar Merkezi

Libya hükümeti standartlaştırma ve kalite meselesinin jenerik olarak önemini 1991 yılında, Libya hükümeti Genel Halk Kongresinin metroloji ve standardizasyon ile ilgili LNCSM'nin uygulanması amacıyla 1991 yılının 5 No.lu Yasasını yayınlamasıyla öğrenmiştir. 5/1991 sayılı kanun uyarınca, ulusal ölçekte standardizasyon ile birlikte etkin bir kalite projesini geliştirmek LNCSM'nin sorumluluğuna girmiştir. Libya organizasyonlarına kalite ilerlemesini uygulamakta yardımcı olmalı, geliştirmeli, desteklemeli ve teşvik etmelidir (LNCSM, 1999). Libya'daki sanayi kesimleri, kalite ve standardizasyon konusunda etkin bir şekilde ilerleme kaydedemiştir.

Ürünlerin ya da yönetimlerin inovasyonun değerini geliştirmeye yönelik girişimlerde ve varlıkların bu amaç doğrultusunda bir araya getirilmesinde başarısız olunmuştur. Bununla birlikte, günümüzde, ISO 22000'in kaliteli ürün ve yönetim oluşturarak

küresel pazarda rekabet etmesi gerekliliğini kabul etmek için girişimde bulunulması büyük önem taşıyan kritik bir gerekliliktir.

2.1.15.5. Libya’da ISO 22000

Libya'daki gıda fabrikaları, 2007 yılı başında ISO 22000 kalite yönetim sistemini benimsemeye başlamışlardır. ISO 22000 belgesine sahip fabrikaların çoğu, ülkenin batısında olmak üzere sayı olarak üç fabrikayı geçmiştir.

Sadece bir yılda, ISO 22000 olan gıda fabrikalarının sayısı Libya'da 10'dan fazla artmıştır. ISO 22000 elde eden fabrika sayısı, birçok komşu ülkede olduğu gibi sertifikalı fabrika sayısı 30'u aşaak Libya devletinin tarihinde en yüksek rakam olmuştur. 2011 yılında Muammer Kaddafi rejimine karşı yapılan halk devrimi ve ülkedeki sürmekte olan savaş ve istikrarsızlık nedeniyle ISO 22000 belgesine sahip fabrikaların sayısı hızla düşmüştür. Bununla birlikte, devrim sonrası savaşın sona ermesi ve ülkedeki geçici istikrar ile birlikte ISO belgesini alan fabrikaların oranı 2014 yılına kadar kademeli olarak yükselmeye başlamıştır. Aynı yıldaki, özellikle de batıda iç savaş patlamasıyla birlikte ülkedeki fabrika sayısı düşmüştür (bknz. tablo 2.1.3). Şekil 2.1 ve Şekil 2.2, sırasıyla Libya ve Türkiye'de ISO 22000 belgesinin evrimini göstermektedir.

Tablo 2. 4. Libya ve bazı komşu ülkelerde ISO 22000 verileri

ISO 22000 – Libya ve Komşuları

Yıl 7002 7002 7002 7000 7000 7007 7002 7002 Cezayir 0 0 0 00 02 Mısır 2 82 82 728 028 722 728 722 Libya 7 02 01 22 2 1 8 8 Fas 72 22 22 17 28 20 17 20 Sudan 7 0 0 2 8 2 Tunus 28 22 81 21 007 20 22 002 Türkiye 87 193 262 337 386 396 354 472

Şekil 2.1, Libya'da ISO 22000 belgelerinin gelişimi

Şekil 2.2. Türkiye’de ISO 22000 belgelerinin gelişimi

Kaynak: ISO 2014 Araştırması