Kurumsal Yönetim ve Etik Kurallar

Ekonomi, yönetim, muhasebe, hukuk ve finans alanlarında disiplinler arası bir nitelikte bulunan kurumsal yönetim kavramı, hükümetlerin Ģehirleri, ulusları ve devletleri yönetmesi ile iĢletmelerin yönetimi arasındaki benzerlikten türemiĢ olup kavramın alt yapısı temsili yönetim ifadesi ile geliĢmiĢtir. Kurumsal yönetim kavramı iĢletme bilimi literatüründe ilk olarak Richard Eells tarafından 1960’da kullanılmıĢtır. Eells, büyük iĢletmelerin yapısını ve modern anlamdaki iĢleyiĢini açıklarken kurumsal yönetim kavramını, kurum politikalarının yapılandırılması ve fonksiyonu için dile getirmiĢtir. Fama ve Jensen (1983)’e göre kurumsal yönetim, iĢletme ortaklarının menfaatlerini koruyan ve yükselten kontrol faaliyetleri dizisidir. GeniĢ anlamda kurumsal yönetim, modern yaĢamda insanların bir amaca ulaĢmak için oluĢturduğu herhangi bir kurumun yönetiminin düzenlenmesidir. Dar anlamda kurumsal yönetim ise, bir kurumun mali ve entelektüel sermayeyi çekmesine, etkin çalıĢmasına ve böylece ait olduğu toplumun değerlerine saygı gösterirken uzun dönemde ortaklarına ekonomik değer oluĢturmasına imkân sağlayan her türlü yasa, yönetmelik, yönerge ve uygulamaları ifade eder (Yayla, 2006, s. 125).

99

Millstein (1998)’e göre kurumsal yönetim, iĢletme yönetiminde ―kâr elde etme‖ ve ―pay sahiplerine dağıtma‖ geleneksel amaçları ile birlikte, hissedarların, yöneticilerin ve çalıĢanlar, müĢteriler, alacaklılar, fon sağlayanlar ve devlet gibi diğer paydaĢların haklarına önem verildiği bir düĢüncedir.

Kurumsal yönetim örgüt içerisinde görev ve sorumlulukların açıkça ifade edilmesi ile baĢlar. Denetim firması açısından bakılacak olursa, firmada görev ve sorumlulukların tanımlanmıĢ olmasının denetim kalitesi üzerinde önemli bir etkisi bulunmaktadır. Örgütsel yapısı tanımlanmıĢ bir firmada çalıĢanlar görev ve sorumlulukları hakkında bilgi sahibi olacağı için, görev ve sorumluluklar konusunda karıĢıklık yaĢanmayacaktır (Göğer, 2006, s. 21).

Denetim firmasında kurulan denetim sisteminin düzgün çalıĢabilmesi için hukuk kurallarının yanında, denetçilerin bazı ahlaki özelliklere haiz olması önemlidir. Ancak, ahlak kavramı genellikle sınırlı bir kültüre özgü değerler içerdiğinden ve içinde bulunulan ortama ve döneme göre farklılık gösterdiğinden, denetim mesleği için etik kurallar düzenlenmiĢtir. Meslek etiği kuralları, uluslararası kuruluĢlar ve meslek örgütleri tarafından belirlenen ilkeler çerçevesinde Ģekillenmektedir. Bu bağlamda; denetçiler için uluslararası denetim kurumlarının düzenlediği denetim mesleği etik kuralların uygulanması büyük önem arz etmektedir (Koçberber, 2008 s.65).

Etik, insanların kurduğu kiĢisel ve toplumsal iliĢkilerin temelini oluĢturan değerleri ve kuralları, doğru-yanlıĢ, ya da iyi-kötü gibi ahlaki açıdan araĢtıran bir felsefe disiplini olarak tanımlanabilir (ġimĢek, Akgemci, & Çelik, 2003, s. 395). En genel tanımıyla, halkın kendi kendine oluĢturduğu, hiçbir yazılı metine dayanmayan kurallara etik kurallar denir.

Kurumsal yönetim; etik kurallar, sosyal sorumluluk bilinci, kanunlara uyum gösterme ve çevrenin korunması gibi bir dizi alanla örtüĢen genel bir yaklaĢımdır. Bir kurumun en üstün performansa ulaĢarak baĢarılı olmasını amaçlayan kurumsal yönetim birleĢtirici bir çatı fonksiyonu görmektedir. Daha fazla sorumluluk sorusuna verilen bir cevap niteliğinde olan kurumsal yönetim, etik anlayıĢla son derece iliĢkilidir (Abdioğlu, 2007, s. 194). Etik davranıĢ ilkeleri ile varılmak veya elde edilmek istenen amaç, devlette ve

100

toplumda yolsuzluğu ve genel olarak yozlaĢmayı önlemek ve dürüstlüğü hâkim kılmaktır.

IFAC Etik Komitesi tarafından, bağımsız denetçiler ve muhasebeciler için hazırlanan (IFAC Code of Ethics for Professional Accountants) üye kuruluĢlarca benimsenen dürüstlük, objektiflik, profesyonel davranıĢ ve mesleki yeterlik ile mesleki özen kavramlarıyla desteklenen etik standartlara tüm meslek mensuplarının uyması zorunlu tutulmaktadır (https://www.ifac.org/sites/default/files/publications/files/2014-IESBA-Handbook.pdf ).

Bağımsız denetim kuruluĢları ve bağımsız denetçilerin uyacakları etik ilkeler Ģunlardır (SPK, seri X, No:22):

 Mesleki Ģüphecilik: Bağımsız denetçi, finansal tablo ve diğer finansal bilgilerin önemli bir yanlıĢlık içerebileceğini dikkate alarak, bağımsız denetimi, mesleki Ģüphecilik anlayıĢıyla planlayarak yürütür,

 Bağımsızlık: Bağımsız denetçilerin dürüst ve tarafsız olmaları yanında, bağımsızlıklarını ortadan kaldırabilecek özel durumlarının da bulunmaması gerekir,

 Mesleki özen ve titizlik: Bağımsız denetçiler, bağımsız denetimin planlanması, yürütülüp sonuçlandırılması ve bağımsız denetim raporunun hazırlanması safhalarında gerekli mesleki özen ve titizliği göstermek zorundadırlar,

 Ticaret ve mesleğe aykırı faaliyet yasağı: Denetçiler mesleki faaliyetler dıĢında ticari, sınai ve zirai hiçbir iĢle uğraĢamazlar, baĢka bir denetim firmasında herhangi bir görev alamazlar ve meslek onuru ile bağdaĢmayan faaliyetlerde ve davranıĢlarda bulunamazlar,

 Reklam yasağı: Bağımsız denetçiler ve bağımsız denetim kuruluĢları, iĢ elde etmek için dolaylı ve dolaysız reklam yapamazlar, reklam sayılabilecek faaliyetlerde bulunamazlar ve iĢ öneremezler,

 Sır saklama yükümlülüğü: Bağımsız denetim kuruluĢlarının yöneticileri, bağımsız denetçileri ve bütün çalıĢanları ile bağımsız denetim kuruluĢlarına dıĢarıdan hizmet verenler, iĢleri dolayısıyla sahip oldukları sırları

101

açıklayamazlar, bu sırları kendilerinin veya üçüncü kiĢilerin menfaatlerine kullanamazlar,

 Bağımsız denetim kuruluĢları ile karĢılıklı iliĢkiler ve haksız rekabet yasağı: Bağımsız denetim kuruluĢları ile bağımsız denetçiler, bağımsız denetim faaliyetinin niteliğini herhangi bir suretle olumsuz yönde etkileyebilecek veya meslektaĢlarına zarar verebilecek tarzda ve ölçüde rekabete giremezler. Özellikle bağımsız denetim ücreti, personel ve iĢ alma gibi konulardaki mesleki kurallar, teamül ve bağımsız denetim standart, ilke ve kurallarına aykırı davranıĢlarda bulunamazlar.

Kurumsal yönetim açısından etik kurallar, yönetim faaliyetinin vazgeçilmez bir unsurudur. Etik kurallar yalnız müĢterinin değil, çıkarı ve ilgisi olan tüm tarafların Ģirketin faaliyetlerinden memnun olmasının amaçlanmasıdır.

Etik kavramının yerleĢmediği bir kurumda, kurumsal yönetim kendi içerisinde çeliĢkiyi ifade edeceğinden, kurumsal yönetim anlayıĢının baĢarı göstermesi beklenemez. Kurumsal yönetim anlayıĢının, iĢletme içerisinde en asttan en üste kadar tüm seviyelerde ahlaki davranıĢ ve etik ilkelerle beslenmesi halinde kurum çok daha etkili olacaktır. Yönetim sistemin uygun olmayıĢı, gerekli kuralların oluĢturulmamıĢ olması, denetim mekanizmalarının kurulmamıĢ olması ve gerekli yaptırımları uygulayamayan yönetim ile etik değerlere ulaĢmak mümkün değildir. Etik davranıĢlar örgütsel standartların oluĢturulması ve kontrolü ile teĢvik edilebilir (Özkalp ve Kırel, 2004, s.240).