Kur’an-ı Kerim Ezberlemede Yöntemler

Bilindiği üzere Kur’ân’ı Kerim, Hz. Peygamber’e inmeye başladığı andan itibaren, ezberlenmeye başlanmıştır. Kur’ân’ı Kerim’i baştan sona ezberleyen yani ilk hafız, Peygamberimiz’dir.(s.a.v) Kur’ân’ın ezberlenerek korunmaya alınmasının sebebi, onu yaşam biçimi haline getirip, hayatın merkezine koymaktır. Hz. Peygamber ve güzîde ashabının Kur’ân’la olan münâsebetlerinin çok farklı ve kaydadeğer anlamı vardır. Sahabe Kur’ân’ı Kerim’in lafzını ezberlemekle kalmamış, manâsını gönüllerine ilmek ilmek nakşetmişlerdir. Başlarına gelen olumsuz bir olayla karşılaştıkları zaman, müracaat ettikleri tek rehber Kur’ân’ı Kerim ve yaşayan Kur’ân olan, Peygamberimiz (s.a.v) olmuştur. Peygamberimiz (s.a.v) döneminde, Kur’ân’ı Kerim’in ezberlenmesinin nedeni hiç şüphesiz bu Yüce Kitabı öğrenmek, yaşamak ve öğretip yaşatmaktır. Çalışmamızın başında da belirttiğimiz üzere Peygamberimiz, (s.a.v) Kur’ân’ı Kerim’i ezberleyen mahir sahabeleri, farklı beldelere Kur’ân muallimi olarak tayin etmiştir. Dünya ve ahirette sonsuz nimet ve mutluluk müjdeleyen bu Yüce Kitabı, küçüğünden büyüğüne varıncaya kadar sayılamayacak kadar insan, bunu bir şeref kabül ederek ezberlemiştir. Tarihte hiçbir kitaba nasip olmayan kolay ezberlenme özelliğiyle Kur’ân’ı Kerim, kadın-erkek sayısız Müslüman topluluğu tarafından ezberlenmiş ve tek harfi dahi değiştirilmeden günümüze kadar ulaşmıştır.317 _{Kıyamete kadar da hiçbir değişikliğe uğramayacaktır.}

Kur’ân’ı Kerim öğretiminde uygulanan ilk yöntem, onun en küçük bölümü olan âyetlerinin ezberlenmesidir. İndirilen Kur’ân’ı Kerim âyetlerini ilk önce Peygamberimiz (s.a.v) ezberlemiş, daha sonra da sahabiler ezberlemişlerdir. Peygamberimiz, (s.a.v) Kur’ân’ı Kerim’i ezberleyip, öğrenen sahabeleri farklı kavimlere öğretmen olarak tayin etmiştir. Sahabenin Kur’ân’ı Kerim’i öğrenme ve öğretmedeki metotları onu kısa fasılalar şeklinde özümseyerek ezberlemektir.

316 _{Pakdil Ramazan, a.g.e., s. 112.}

317 _{Kurt Yaşar, ‘‘Kur’ân’ın Korunmasında Hâfızlık Müessesesi,’’(Makâle) Hitit Üniversitesi İlahiyat}

Bizimde bu çalışmadaki gayemiz, Peygamberimiz, (s.a.v) sahabeleri ve alıntılarına başvurduğumuz bu işin duâyenlerinden örnek alarak Kur’ân’ı Kerim öğretiminde uygulanması gereken yegâne metodun, onu okumak, anlamak ve hayata aktarmak olduğunu anlamaktayız.

Bu açıklamalardan sonra Kur’ân-ı Kerim ezberlemede yöntem ve teknikleri maddeler halinde şöyle sıralayabiliriz:

1. Ezber yaparken öğrencinin çok ama zayıf ezber yapması yerine, az ama sağlam ezber yapmasına dikkat edilmelidir. Ezberlerin, namazda okunabilecek şekilde sağlam ve yanlışsız olması esas alınmalıdır. Bilhassa, yüzünden okumada belirli bir mesafe alınmadan ezber yaptırılmamalıdır.

2. En az bir gün önceden, ezber yeri, öğretmen tarafından ezbere okunmalı, telâffuzu zor olan yerlere ve yapılması muhtemel hatalara dikkat çekilmelidir. Ayrıca secâvendlerin izahı da yapılmalı, vakf ve ibtidâ yerleri gösterilmelidir. Daha sonra burası, iyi okuyanlardan başlanmak üzere, birkaç öğrenciye daha okutulmalıdır.

3. Ezber yerinin tecvîd tahlilleri yaptırılmalı, bilhassa tutulması veya çekilmesi gereken yerlere ayrıca işaret edilmeli, varsa (teshîl, imâle, işmâm, sekte vb.) özelliği olan kelimelerin uygulaması gösterilmelidir.

4. Öğrenciye ezber tekniğini de önceden anlatmak gerekir. Ezberleme usûllerinden birisi de şöyledir: Ezberlenecek yer, önce yüzünden birkaç defa düzgünce okunarak, iyice işlek hâle getirilir. (Öğrencinin seviyesi müsaitse, âyetlerin mânâlarına da dikkat etmesi tavsiye edilir). Sonra baştan bir bölüm (bir âyet veya bir iki satır) ezberlenir, sonra ikinci bölüme (âyete veya satırlara) geçilerek, ezberlenir. Bundan sonra birinci ve ikinci ezberlenen yerler, birlikte ezberden okunur. Buna, üçüncü bir kısım ezberlenerek ilâve edilir. Ve birinci, ikinci ve üçüncü olarak ezberlenen yerlerin tamamı ezbere okunur. Bu şekilde ilâvelerle (ama hep başa dönerek) ezberlenecek yer bitirilir.

Ezberlerin, en az bir gün önceden yapılıp, ertesi gün tekrar edilmesi daha faydalı olur; günübirlik yapılan ezberler kalıcı olmamakta, tekrar edilmezse çabuk unutulmaktadır. 318

5. Ezber yapılacak yerin metin ve meâli, bir deftere, ev ödevi olarak önceden yazdırılmalıdır. Bu sayede öğrencilerin yazısı ilerler, Kur’ân-ı Kerim’in kendine mahsus yazı şekli (Resmü'l-Mushaf) öğrenilmiş olur. Ezberlenen yerlerin mânâlarına vâkıf olunur ve en önemlisi de, öğrenciden ezberlerken, yaptığı hatalar, öğretmen tarafından (kelimenin altı veya üstü çizilerek) deftere işaretlenir. Böylece öğrenci hatasını görür ve düzeltme imkânını bulur.

Ancak, ezberlenecek yerin Mushaf’tan ezberlemesi tavsiye edilmelidir. Bu şekilde ezber yerinin Mushaf’taki yeri ve resmi de, öğrencinin hafızasına yerleşmiş olur. (Defterden ezberlenmesi durumunda, öğrenci bazı yerleri yanlış yazabilmekte ve haliyle yanlış ezberlemektedir).

6. Mümkünse bütün ezberler, her öğrenciden teker teker dinlenmelidir. Gerektiğinde, öğretmen fedâkârlık yaparak, ders dışında da bu konuya zaman ayırabilmelidir.

7. Dinlemede zaman kazanmak ve kolaylık sağlamak için ezberler, hadr (hızlı okuyuş) tarzıyla alınabilir. Ancak bu tarz okuyuşta, tecvîd kurallarından tâviz verilmemelidir.

8. Öğrencilerin, öğretmene dinletmeden önce, sınıf içinde iyi okuyanlara ve birbirlerine ezberlerini dinletmeleri de tavsiye edilmelidir.

9. Sıhhatli bir değerlendirme için, not defterinden ayrı olarak, düzenlenecek bir sınıf listesinde, her ezberin puanlamasını yapmak uygun olur. Bu konuda, her ezber için belli işaretler koymak yerine, tam puan üzerinden her ezber için bir not (puan) takdir etmek, bizce daha sağlıklı bir değerlendirme tarzıdır.

10. Eski ezberlerin, yeni ezberlerin arasına serpiştirilerek tekrar ettirilmesi faydalı olur. Öğretim yılı başında veya sonunda tekrarlatmak da düşünülebilir.

11. Bunların dışında modern araç ve gereçlerden istifade edilmelidir. Özellikle iyi bir planlama yapılmalıdır. Seçmeli Kur’ân dersleri takip edilerek sene içinde de Kur’ân ile alaka devam ettirilerek yaz tatilinde öğrenip kışın okul döneminde unutma sıkıntısından kurtulmalıdır. Hafıza ve ezberleme tekniklerinden faydalanmak da daha çabuk ezber yapmak için ileri düzeyde fayda sağlayabilir.319

3.6. Yeni Eğitim Sisteminde ve Günümüz Dini Eğitim Kurumlarında