Kur’an’a Abdestsiz Dokunmak

el-Hatîb, Mushaf’a abdestsiz dokunmanın caiz olduğu görüşündedir. “Ona

ancak temizlenenler dokunabilir.”85 âyetindeki dokunma ifadesinin, Kur’an’ı karıştırmak ve Kur’an’a müdahale anlamına geldiğini söyler. Yani Kur’an’ı koruyanlar ve ona dokunanlar, o yüce Kitab’a uygun, temiz, saf ve kendilerine emredilenin dışına çıkmayan meleklerdir.

“Âyet-i kerimenin işaret ettiği (ﺲﻣ) ‘dokunma’, -Allah en iyisini bilir-

Allah’ın kelimelerine dokunma, onları kalplere ve akıllara karıştırmadır…

Mushaf’a dokunmada temizlik/abdest, bir edeb kabul edilir, şart değildir.”86

Vakıa sûresi 79. âyete dayanarak Mushaf’a abdestsiz dokunulamayacağı görüşünü savunan din bilginlerinin bu iddialarını te’yid için sünnetten gösterdikleri delil ise, Hz. Peygamber’in (sav) Amr b. Hazm’a “Kur’an’ı temiz olandan başkası tutmasın” diye yazmış olduğu mektuptur. Aynı manada bir hadis de, Muaz b. Cebel ve İbn Ömer tarafından rivayet edilmiştir. Ayrıca bazı sahabilerden de Mushaf’a abdestsiz dokunulmaması gerektiği hususunda görüşler nakledilmiştir. Selmân-ı Farisî, İbn-i Ömer ve Enes b. Mâlik bunlardan bazılarıdır... Bu görüşü savunan bilginler, “Lâ yemessuhû”daki zamirin Kur’an’a râci olduğunu, “Mess” kavramıyla bedensel temasın,

84

Aktaş, Erhan, Kur’an’ı Doğru Okumak-7/E, http://www.iktibasdergisi.com/kurani-dogru-okumak-7e/ (son erişim: 27.11.2014)

Elmalılı Hamdi Yazır, hürün köle karşılığında ve kölenin de hür karşılığında öldürülebileceği konusunda, adı geçen müfessirlerin düşüncelerini ifade eder tarzda şöyle der: “...Bu kayıtlar, âyetin nüzûl sebebi olan olayda olduğu gibi, katilden başkasının öldürülmesinden kaçınılması içindir. Bundan başka bir mefhûm-u muhalifin kastedilmiş olmadığında ittifak vardır... Yaşama hakkı herkes için eşittir. Kısas bu eşitliğe dayanmaktadır.” Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, I-

X, Azim Yay., İstanbul, trs., c. I, s. 495.

85

56/Vakıa, 79.

86

“Mutahharûn” ifadesiyle de büyük, küçük hadesten temizlenmiş olan insanların kastedildiğini söyleyerek Mushaf’a dokunmak için abdestli olmanın şart olduğunu iddia etmişlerdir. Cumhur denebilecek nisbette birçok müfessir ve fakîh, söz konusu âyetlerden bu manayı çıkarmışlardır.87 Bunlar arasında Kurtûbî88, İbn Kesîr89, Cassas90, Âlûsî91, Nesefî92, Ebu’s-Suud93 ve Tabersî (ö. 548/1154)94 vardır.

Bu görüşe karşı çıkan, Mushaf’ın abdestsiz tutulabileceğini söyleyen bilginler, “Kitab-ı Meknûn” kavramını, öncekilerin aksine elimizdeki Mushaf olarak değil Levh-i Mahfûz, “el-Mutahharûn” kavramını melekler, “Mess” kavramını da bedensel bir dokunma değil, meleklere has ma’nevî bir temas olarak anlamaktadırlar.95 Taberî96, Râzî97, Maturidî98, İbn Âşûr99 ve Derveze100 bu görüştedirler.101

el-Hatîb, Mushaf’a dokunmak için temizliği şart koşan Hanefî, Malikî, Şafiî ve Hanbelî fakihlerin büyük bir bölümüne karşı çıkarken, temiz olmayan kimsenin Mushaf’a dokunmasını caiz gören İbn Hazm’ın görüşünü destekler.102 İbn Hazm, Mushaf’ı temiz olanın da olmayanın da tuttuğu, ona dokunmanın bir vakıa olduğuna göre, Allah’ın elimizdeki Mushaf’ı değil başka bir kitabı kastettiğini söyler. Delil olarak da, “Rasûlullah (sav), içinde bu âyetin bulunduğu bir mektubu Hristiyanlara göndermişti. O (sav), hristiyanların bu mektuba dokunacağından emindi” der.103

87

Elik, Hasan, Mushaf’a Abdestsiz Dokunulup Dokunulamayacağı Problemi, Kur’an Mesajı İlmî

Araştırmalar Dergisi, Nisan 1998, sayı: 6, s. 51.

88

Kurtûbî, el-Cami’ li Ahkâmi’l-Kur’an, c. I, s. 254.

89

İbn Kesir, Ebu’l-Fida İsmail bin Ömer bin Kesir el-Kuraşî, Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm, I-VIII, (thk. Sami bin Muhammed Selâme), Dâru Tayyibeti li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, 1999, c. VII, s. 545.

90

el-Cassâs, Ebu Bekir er-Râzî, Ahkâmu’l-Kur’an (thk. Abdusselam Muhammed Ali Şahin), I-III, Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut, 1994, c. III, s. 555.

91

Âlûsî, Ruhu’l-Maanî fi Tefsiri’l-Kur’ani’l-Azim ve’s-Sebu’l-Mesanî, c. XIV, s. 154.

92

Nesefî, Medâriku’t-Tenzîl, c. III, 429.

93

Ebu’s-Suûd, İrşâdu Akli’s-Selîm, c. VI, s. 268.

94

Tabersî, Ebu’l-Fazl bin Hasan, Mecmeu’l-Beyan fi Tefsiri’l-Kur’an, I-X, Daru’l-Murtaza, Beyrut, 2006, c. IX, s. 290.

95

Elik, Hasan, a.g.m., s. 54.

96

Taberî, Câmiu’l-Beyân, c. XXII, s. 365-366.

97

er-Râzî, Ebu Abdullah Muhammed Fahruddin, Mefâtîhu’l-Ğayb, I-XXXII, Dâru İhyai’t-Türâsi’l- Arabî, 3. baskı, 1420, Beyrut, c. 29, s. 428.

98

Maturidî, Te’vilât, c. IX, s. 506.

99

İbn Aşûr, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, c. XXVII, s. 334.

100

Derveze, et-Tefsiru’l-Hadîs, c. III, s. 237.

101

Her iki görüşü savunanların delilleri hakkında daha fazla bilgi için bkz. Akpınar, Ali, Mushafa Abdestsiz Dokunma Meselesi, CÜİFD, c. 5, sayı: 1, Sivas, 2001, s. 81-109.

102

İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali bin Ahmed bin Said bin Hazm el-Endelûsî, el-Muhalla bi’l-Âsâr, I- XII, Dâru’l-Fikr, Beyrut, trs., c. I, s. 97; el-Kasânî, Alauddin Ebi Bekr bin Mes’ud el-Hanefî, el-

Bedâîu’s-Sanâî fî Tertibi’ş-Şerâî, I-X, Daru’l-Kütübü’l-Arabî, Beyrut, trs., c. I, s. 23.

103

Konu hakkında el-Hatîb’in görüşü, İbn Hazm ile aynıdır. Ancak onun bu hükme ulaşmasına neden olan delil, İbn Hazm’ın delilinden farklıdır. İbn Hazm, bu sonuca, Rasûlullah’ın (sav), Herakliyus’a gönderdiği ve içinde “De ki: Ey ehl-i kitap! Sizinle

bizim aramızda müşterek olan bir söze geliniz...”104 âyetinin bulunduğu mektubu105 delil olarak gösterir. Sonuç olarak Abdulkerim el-Hatîb, her iki görüşü savunanların delillerini aktarmadan, Mushaf’a dokunmada temizliği/abdesti, bir edeb kabul eder, şart görmez.

Biz, bu konuda şu görüşleri taşıyoruz: Mezhep taassubunu bir kenara bırakarak meseleyi rivayet ve dirayet ilimleri yönünden ele aldığımızda, Kur’an’a abdestsiz dokunmanın en azından haram olmadığını söyleyebiliriz. Çünkü Kur’an’a abdestli dokunmanın gerekli olduğuna dair delil olarak öne sürülen rivayetler zayıf ve illetlidir. Bunun yanısısıra mezkûr rivayetlerin metninden hüküm çıkarılmakta olan ibarelerin delâletleri de kat’î değildir. O halde sünnetten de, “Kur’an’a mutlaka abdestli dokunmak şarttır, abdestsiz dokunmak haramdır” şeklinde bir hüküm istinbat etmek isabetli değildir.106