Kullanılabilir Öz Kaynaklar

642. madden n b r nc fıkrasının (a) bend ne göre, ş rket kullanılab l r öz kaynakları üzer nde tasarruf edeb l yorsa, ayrılma akçes ayrılma anında muaccel hale gel r. Ş rket, kullanılab l r öz kaynaklar le ayrılma akçes n ödeyerek ayrılan ortağın sah p olduğu payları 612. madde esaslarına göre kt sap etm ş olacaktır. Kanun koyucunun 642. maddede, 612. madden n b r nc fıkrasındak “serbestçe kullanabilir öz kaynak” fades nden farklı olarak “kullanılabilir öz kaynak” fades n kullanması eks kl k değ ld r¹¹⁷.

113 Poroy/Tek nalp/Çamoğlu, N.1680k.

114 Poroy/Tek nalp/Çamoğlu, N.1680k.

115 Cenkç , s. 16.

116 Baştuğ, s. 92-93; Taşdelen, s. 200; D r kkan, s. 155-158.

117 Mehaz İsvBK. m. 825a hükmü de aynı şek lde düzenlenm şt r. Handsch n/Trun ger, s. 254.

Kullanılab l r öz kaynak, esas sermaye, genel kanun yedek akçen n kısıtlı kısmı¹¹⁸ ve ortaklığın kt sap ett ğ paylar karşılığı ayırdığı yedek akçeler har ç öz sermayen n tamamıdır¹¹⁹. Burada kanun koyucu, b r yandan ş rket n esas sermayes n d ğer yandan ayrılan ortağın alacak hakkını koruma amacına uygun olarak b r düzenleme gerçekleşt rm şt r. Z ra kanun koyucu, ortakların ht yar şek lde ayırdıkları yedek akçelerle ayrılma akçes n n ödenmes n engellemeler yolunu kapatmaktadır¹²⁰.

Ş rket bünyes nde kullanılab l r öz kaynakların mevcut olup olmadığı k m tarafından bel rlenecekt r? 6335 s. Kanun le yapılan değ ş kl kten önce, kullanılab l r öz kaynağın şlem denetç ler tarafından bel rlenmes gerekt ğ düzenlenm şt . 2012 yılı değ ş kl ğ yle lg l fıkra kaldırıldığından şu an bu bel rlemen n müdürler tarafından yapılması gerekmekted r (m. 623). Ancak bu durum, ayrılan ortak açısında güvens zl k oluşturacak n tel kted r. Bu nedenle, ayrılma, haklı sebeple çıkma veya çıkarma davasına dayanıyorsa, mahkeme, b l rk ş mar fet yle, ayrılma akçes n n gerçek değer yle b rl kte ortaklığın kullanılab l r öz kaynağının mevcut olup olmadığını tesp t ett rmel d r¹²¹. Sözleşmeden doğan çıkma veya çıkarma hakkı kullanılıyor olsa b le, tarafl arın ayrılma akçes n n gerçek değer konusunda anlaşamaması veya anlaşması hal nde dah öz kaynakların tesp t ne l şk n olarak mahkeme yoluna g tmeler söz konusu olmalıdır¹²². Mahkeme b l rk ş mar fet yle kullanılab l r öz kaynağın mevcud yet ne hükmederse, ayrılma akçes ayrılma le muaccel hale gelecekt r. Aks halde, Kanunda sayılan d ğer kaynaklara başvurulacaktır.

Kullanılab l r öz kaynaklar le ayrılma akçes n n ödenmes hal nde, ayrılan ortağın paylarının ş rket tarafından 612. madde esaslarına göre kt sap ed lmes gerekmekted r. Ş rket ancak kt sap edeceğ payların t bar değerler n n toplamı esas sermayen n yüzde onunu aşmıyorsa söz konusu payları kt sap edeb l r (m. 612/1). Bununla b rl kte, 612. madden n k nc fıkrası ayrılma hal nde doğan kt sap haller n b r nc fıkra hükümler nden st sna tutmuştur. Buna göre, kt sap ed lecek payların t bar değer n n toplamı esas sermayen n yüzde y rm s ne kadar çıkab l r. Yüzde onu aşan kısım se k yıl çer s nde devred lmel veya sermayen n azaltılması yoluyla

118 TTK m. 519. Altaş, s. 365-381.

119 S ff ers/F scher/Petr n, s. 342.

120 Şener, s. 930.

121 Şener, s. 930; Mehmet Baht yar, Ortaklıklar Hukuku, 13. Bası, Beta Yayınları, 2019, s. 466.

122 Şener, s. 930; Yıldırım, s. 321.

tfa ed lmel d r (m. 612/2). Ayrılan ortağın payları sermayen n yüzde y rm s n aşıyorsa, artan paylar ş rket tarafından kt sap ed lemeyeceğ ç n ödenmeyen ayrılma akçes değer borç olarak kayded lecek veya d ğer kaynaklarla fası gerçekleşt r lecekt r. Benzer durum, ş rket n hal hazırda pay sah b olması hal nde de görüleb l r. Bu halde ş rket, yüzde y rm ye gelen kısım kadar ayrılan ortağın paylarını kt sap edeb lecekt r¹²³.

Ayrılan ortağın paylarının ortaklıkça kt sabına l şk n olarak k konunun açıklığa kavuşturulması gerekmekted r. B r nc konu, kt sap şlemler le lg l d r. TTK’nın 379. maddes anon m ş rketler n, kend paylarını kt sabını düzenlemekted r. Bu hükme göre, b r ş rket kend paylarını esas veya çıkarılmış sermayen n onda b r n aşan m ktarda vazlı olarak kt sap edemez (m. 379/1). Payların kt sabı ç n genel kurulun yönet m kurulunu yetk lend rmes şarttır (m. 379/2). Ayrıca, sadece bedeller n n tümü ödenm ş bulunan paylar kt sap ed leb l r (m. 379/4). 382. madde se, 379. maddeye st sna get rmekted r. Buna göre, kt sap, kanun satın alma yükümünden doğuyorsa 379. madde uygulanmaz (m. 382/1,c). Başka b r dey şle, kanundan doğan kt sap haller nde, genel kurulun yönet m kurulunu yetk lend rmes ve pay bedeller n n ödenm ş olması şartları aranmayacaktır.

Bunlara lave olarak, “ş rket n kend paylarını kt sabı hal nde paylar ç n kt sap değer n karşılayan tutarda yedek akçe ayrılması gerek r (m. 520/1)”

hükmü, kanundan doğan kt sap haller nde uygulanmayacaktır. Buradan yola çıkarak, l m ted ortaklıklarda ayrılma akçes , kullanılab l r öz kaynaklar le ödenecek ve buna bağlı olarak da paylar ortaklık tarafından kt sap ed lecekse, 612. maddede sayılan yükümlülükler ortadan kalkacak den leb l r. Böylece, kt sap ç n genel kurul kararı alınması ve pay karşılığı yedek akçe ayrılması gerekl l ğ söz konusu olmayacaktır (m. 616/1,ı). Ayrıca, 379/4’te bel rt len ş rketçe kt sap ed lecek payların bedeller n n ödenm ş olması koşulu burada uygulanmayacaktır¹²⁴.

Açıklığa kavuşturulması gereken k nc konu se, payların ş rketçe kt sabı şlemler n n pay dev rler ne l şk n aranan şartlardan st sna tutulmuş olmasıdır. Pay devr ne l şk n kuralları düzenleyen TTK m. 593/1’e göre, ‘esas

123 Ahmet Türk, Yen Türk T caret Kanunu Ve Sermaye P yasası Mevzuatına Göre Anon m Ortaklığın Kend Paylarını Ed nmes , Adalet Yayınev , 2016, s. 270-271; Yıldırım, Haklı Nedenle Fes h, s. 322-324.

124 Cenkç , s. 20; Şener, s. 152; Mehmet Sadık Çapa, Anon m ve L m ted Ş rketler n Kend Paylarını İkt sabı, On İk Levha Yayıncılık, 2013, s. 124-125; Fat h B lg l / Ertan Dem rkapı,

“L m ted Ş rket Genel Kurulunda Pay Sah b n n Oy Hakkından Yoksunluğu”, 2017, 16(1), GÜHFD, s. 494.

sermaye payının şirketçe iktisabına ilişkin 612. maddenin ikinci fıkrasında öngörülen haller dışında, esas sermaye payı, ortaklar arasındaki devirler de dâhil olmak üzere sadece aşağıdaki hükümler uyarınca devredilebilir ve miras yoluyla geçer.’ Madden n lafzından anlaşılacağı üzere, ayrılan ortağın paylarının ortaklıkça kt sap ed lmes haller nde, 595. maddede sayılan şek l şartları aranmamaktadır¹²⁵. Burada üzer nde durulması gereken d ğer b r nokta, ortaklığın kt sap ett ğ ve fakat %10’luk sınırı aşan payların k yıl çer s nde devred lmes gerekt ğ durumdur. 593. madden n fades , 612. madden n k nc fıkrasının tamamını st sna kapsamı çer s ne alıyor g b anlaşılab l r. Ancak, üst sınırı aşan payların k yıl çer s nde elden çıkarılmasını sağlayacak dev r

şlemler pek tab 595. maddede sayılan koşullara tab olacaktır.

Kanunda bahs geçen k yıllık süre, payların kt sap tar h le başlar. Bu k yıllık süre çer s nde müdürler ş rket açısından en uygun zamanda Kanunda bel rt len sınırı aşan payların devr n veya tfasını gerçekleşt rmel d r (TTK m.

592)¹²⁶. İşlemler n müdürlerce yürütülmemes hal nde müdürler n sorumluğu doğacaktır (TTK m. 644; 553).