TTK, ayrılma akçes ne l şk n düzenlemeler nde ayrılan ortak le ortaklık ve ortaklık alacaklıları arasında menfaat denges sağlamayı hedefl emekle b rl kte, ayrılma akçes n n kısmî fası hal nde, ödenmeyen kısmın muaccel hale gelmes n müdürlerce tutulacak ve gerçeğ yansıtacak yıllık raporun varlığına bağlamaktadır. Ayrılma akçes n n kalan kısmının ödenmes ne l şk n
150 Tek nalp, Anon m ve L m ted Ortaklıklar, s. 389.
151 Şener, s. 934; Yıldırım, Haklı Nedenle Fes h, s. 336; Şah n, Yen Türk T caret Kanunu, s.
207; Trüeb s, 242; S ff ers/F scher/Petr n, s. 343.
152 S ff ers/F scher/Petr n, s. 343; Şener, s. 932.
153 Kostkıewıcz/Wolf/Amstutz/Fankhauser, s. 2183; Cenkç , s. 33.
154 Erdoğan Moroğlu, 6102 s. Türk T caret Kanunu Değerlend rme Ve Öner ler, 8. Bası, On İk Levha Yayıncılık, 2016, s. 395-396; Yıldırım, Haklı Nedenle Fes h, s. 339-340; Şah n, Yen Türk T caret Kanunu, s. 206; Şener, s. 932; Kend gelen, s. 558.
bu durumun, ayrılan ortak açısından olumsuz b r sonuç doğurmasını önlemek adına, TTK’da herhang b r hüküm yer almazken, mehaz İsvBK’nın 825a maddes n n dördüncü fıkrası ayrılan ortağa b r takım yetk ler tanımıştır. İlg l maddeye göre, ayrılma akçes n n tamamen ödenmemes hal nde, ayrılan ortak, denetç tay n ed lmes n ve yıllık b lançonun denetlenmes n talep edeb l r155. Ayrıca, öğret de ayrılan ortağın, b lg alma ve nceleme hakkı olduğu görüşü ağırlıklı olarak kabul ed lm şt r156. Ayrılan ortağa ver len bu hak, ortaklığa tanınan n s yat f ve yılsonuna kadar ver len vadey dengeleme aracı olarak n telend r leb l r157. Böylece, ayrılan ortak, hem ş rket n mal durumu hakkında b lg alma hem de öz kaynağın artışına rağmen ayrılma akçes n n ödenmes nden kaçınılmasına engel olma mkânına sah p olacaktır158.
TTK’nın lg l maddeler arasında İsvBK m. 825a/4 hükmüne benzer b r düzenleme yer almamaktadır. Böylece, ayrılan ortak ne ş rket n g d şatıyla lg l b lg talep edeb l r ne de ş rket n denetç tay n etmes n sağlayab l r.
Bu halde, ş rket, yıllık raporda mevcut kullanılab l r öz kaynakları g zleme ve ayrılma akçes n n kalan kısmını ödemekten kaçınma fırsatına sah p olab lecekt r159. İsvBK’nın 825a/4 maddes ne benzer b r düzenlemen n TTK’da yer almamasından dolayı, yıllık raporda bel rt lmeyen öz kaynak artışının, denet me tab l m ted ş rketlerde, denetç raporunda tesp t yle b rl kte ayrılma akçes muaccel hale gelecekt r160. Bununla b rl kte, bağımsız denet me tab olmayan l m ted ortaklıklarda se durumun tesp t neredeyse mkânsızdır161. Z ra bağımsız denet me tab olmayan l m ted ortaklıklarda, ortaklık rad olarak denetç tay n ed lmes ne karar verm yorsa, denet m m. 614 kapmasında
155 Trüeb, s. 242; Handsch n/Trun ger, s. 255; Kostk ew cz/Wolf/Amstutz/Fankhauser, s. 2183;
S ff ers/F scher/Petr n, s. 343; Şah n, Yen Türk T caret Kanunu, s. 207.
156 Trüeb, s. 242, 243; S ff ers/F sher/Petr n s. 344; Handsch n/Trun ger, s. 255; Kostk ewıcz/
Wolf/Amstutz/Fankhauser, s. 2183.
157 Şah n, Yen Türk T caret Kanunu, s. 207.
158 Şah n, Yen Türk T caret Kanunu, s. 207.
159 Ş rket malvarlığını azaltıcı şlemler, dev rler ve borçlanmalar gerçekleşt reb l r. Bkz. Poroy/
Tek nalp/Çamoğlu, N.1680l.
160 TTK m. 635; 397/1, 398/1. Tek nalp, Çıkmaya Katılma, s. 3
161 TTK’nın 635. maddes ne göre, Kanunun anon m ş rketlerde denet m düzenleyen 397. maddes n n beş nc ve altıncı fıkraları dışında kalan, anon m ş rket n denetç ye denet me ve özel denet me l şk n hükümler l m ted ş rketlere de uygulanır. Bu madde değerlend r ld ğ nde ortaya çıkan sonuç şudur: Bağımsız denet me tab l m ted ş rketler, anon m ş rket esaslarına göre denet me tab tutulurken; bağımsız denet me tab olmayan l m ted ş rketler özel denet m ve 614. maddede bel rt len nceleme ve b lg alma çerçeves dışında denet me tab değ ld r. Bkz. Ayhan/Çağlar/Özdamar, s. 537; Şener, s. 812.
ortakların b lg alma ve nceleme hakkıyla ve pay sah pler n n veya azınlığın özel denet m taleb yle sınırlıdır. Dolayısıyla bağımsız denet me tab olmayan l m ted ş rketlerde ayrılan ortağın alacak hakkını koruyacak b r araç mevcut değ ld r.
Ayrılan ortağa TTK’nın lg l hükümler nce b lg alma ve denet m yetk s n n ver lmemes , öğret de, TTK m. 638/2’n n benzer amaçla kullanılması gerekt ğ görüşünün ler sürülmes ne neden olmuştur162. Öğret n n çabası yer nde olmakla b rl kte, bu çaba, başka b r dey şle m.
638/2’n n uygulanması, İsvBK’nın 825a/4 maddes n n ayrılan ortağa sağladığı güvence ve gücü sağlamaktan uzaktır. Bunun sebeb b rkaç gerekçeyle ler sürüleb l r. Öncel kle TTK’nın 638. madden n k nc fıkrası, ortak tarafından haklı nedenle çıkma davası açılması hal nde, talep üzer ne, mahkemen n, dava süres nce, davacının ortaklıktan doğan hak ve borçlarından bazılarının veya tümünün dondurulmasına veya ortağın durumunu tem nat altına alınması ç n gerekl önlemlere ( ht yat tedb r) karar vereb leceğ n düzenlemekted r163. Dolayısıyla bu maddeye göre, ht yat tedb rler ancak mahkeme kararı net ces nde alınab l r164; ayrıca, tedb rler en fazla mahkeme kararı kes nleşene kadar uygulanab l r165. Buna ek olarak, 638. madden n amacı, ayrılma henüz gerçekleşmem şken ortaklık sıfatının devam etmes neden yle doğab lecek zararların önüne geçmekt r. Oysa ayrılma akçes n n ödenmeyen kısmının muaccel yet ne l şk n durum, mahkeme kararı olsun ya da olmasın, ayrılmanın sonucu olarak ortaya çıkan b r durumdur. Sonuç olarak, 638. madden n k nc fıkrası, ne mahkeme kararına dayanan ne de mahkeme kararı olmaksızın ortaya çıkan ayrılma haller nde, ödenmeyen ayrılma akçes kısmı ç n koruma aracı olma özell ğ ne sah pt r.
Öğret , ayrıca, ayrılan ortağın b lg alma hakkının söz konusu olacağını ler sürmekted r166. Bu görüş TTK’nın 263. maddes ne dayandırılmaktadır.
İlg l madden n k nc fıkrasının k nc cümles ne göre, kollekt f ş rketten
162 Cenkç , s. 42.
163 Öğret bu hükmün haklı nedenle çıkarma ve hatta fes h davalarında dah uygulanması görüşünded r. Z ra hükmün mehazı olan İsvBK m. 824 daha kapsayıcı b r şek lde gerekl önlemler n hem haklı nedenle çıkma hem de çıkarma davalarında uygulanacağını düzenlemekted r. Bkz Şener, s. 912; Çamoğlu, L m ted Ortaklıkta Çıkarılma, s. 20.
164 Ceng z Serhan Konuralp, “6100 Sayılı Hukuk Muhakemeler Kanunu’na Göre İht yat Tedb rler”, 2013, LXXI (2), İÜHFM, s. 228.
165 Konuralp, s. 252.
166 Tek nalp, Anon m ve L m ted Ortaklıklar, s. 389; Yıldırım, Haklı Nedenle Fes h, s. 342.
çıkan ya da çıkarılan ortak, her faal yet dönem sonunda, o yıl ç nde b t r len şler n hesaplarını ve devam etmekte olan şler n o tar htek durumu hakkında b lg ver lmes n steyeb l r167. Bahs geçen madde hükmü gereğ nce, l m ted ş rketlerde de çıkan veya çıkarılan ortak, ayrılma akçes nden doğan kısmî alacak hakkını koruma altına alab lmek ç n, ayrılma gerçekleşt kten sonra ortaklığın şler hakkında b lg alab lmel d r. TTK’nın 263. maddes temel nde, ayrılan ortağın b lg ed nmes olanağı bulunmakla b rl kte, ayrılan ortağın ayrılma akçes nden doğan alacak hakkının daha kapsamlı b r şek lde korunmasını sağlayacak olan denet m hakkı kend s ne ver lmem ş olacaktır.
Öğret de, TTK’nın yukarıda bahs geçen hükümler n n, ayrılma akçes n n ödenmeyen kısmına l şk n olarak, ayrılan ortağa b r takım koruyucu tedb rler sağlamak amacıyla kullanılab leceğ fade ed lse b le; ayrılan ortağın ortaklık karşısında korunmasını sağlayacak en etk l yöntem n, dava yoluna g d lmeks z n doğrudan ş rketten b lg almasını, denetç tay n ed lmes n ve denet m yapılmasını sağlayacak mekan zmaların kend s ne sunulması olduğu unutulmamalıdır. Bu anlamda, TTK’nın k m hükümler n n kıyas yoluyla uygulanması yer ne ayrılan ortağın ayrılma akçes tamamen fa ed l nceye kadar, ş rket n yıllık faal yet raporunun denetlenmes n sağlamak adına, ş rket bağımsız denet me tab olsun ya da olmasın, b lg alma ve denetç tay n ed lmes n talep etme hakkı kanun kapsamı çer s nde düzenlenmel d r.