Esas Sermayenin Azaltılması

TTK m. 642/1, a ve b bentler nde sayılan d ğer kaynakların mevcut olmaması hal nde ortaklığın son terc h olarak başvurab leceğ yöntem, sermayen n azaltılması yöntem d r¹³⁴. Kanun hükümlere uygun olarak yapılan sermayen n azaltılması¹³⁵ net ces nde, ayrılan ortağın payları tfa ed lm ş olacak¹³⁶ ve bu sayede elde ed len kaynak, ayrılma akçes n n ödenmes nde kullanılacaktır.

L m ted ortaklıklarda sermayen n azaltılmasına l şk n hükümler, l m ted ortaklığı düzenleyen altıncı kısmın k nc bölümünde ‘ş rket sözleşmes n n değ şt r lmes ’ başlığı altında yer almaktadır. TTK’nın 592. maddes ne göre, anon m ş rketler n esas sermayen n azaltılmasına l şk n hükümler l m ted ş rketlere kıyas yoluyla uygulanır. Anon m ş rketlerde sermayen n azaltılmasına l şk n hükümler se 473 la 475. maddeler arasında yer almaktadır.

İlg l Kanun hükümler nce, ayrılma akçes n n ödenmes amacıyla yapılacak olan sermayen n azaltılmasına yönel k şlemler, müdür veya müdürler n bu yönde atacağı adımla başlayacaktır. Müdür ya da müdürler, sermaye azaltılmasına g d lmes n n sebepler le azaltmanın amacı ve azaltmanın ne şek lde yapılacağına l şk n b r rapor hazırlayıp genel kurula sunar (TTK m. 473/1). Ayrıca, sermayen n azaltılab lmes ç n azaltmaya rağmen ş rket alacaklılarının haklarını tamamen karşılayacak m ktarda akt f n bulunduğu bel rlenm ş olmalıdır (TTK. 473/2). Bu bel rleme, TSY’n n 96.

133 Baştuğ, s. 266; Erd l, s. 103; S fter/F scher/Petr n, s. 338.

134 Üçışık, s. 205.

135 Hayrett n Çağlar, Anon m Ş rketlerde Esas Sermayen n Azaltılması, Turhan K tabev , 2010, s. 37.

136 L m ted ortaklıklarda sermayen n azaltılması, esas sermaye paylarının t bar değerler n n nd r lmes , esas sermaye paylarının ortadan kaldırılması veya payların b rleşt r lmes şekl nde gerçekleşt r leb l r. Şener, s. 240; Anon m ortaklıklar ç n bkz. Rıza Ayhan / Hayrett n Çağlar / Mehmet Özdamar, Ş rketler Hukuku Genel Esasları, Yetk n K tabev , 2019, s. 404-406.

maddes n n b r nc fıkrasının c bend uyarınca, yem nl mal müşav r veya serbest muhasebec mal müşav r ya da denet me tab ş rketlerde denetç tarafından oluşturulacak b r rapor le ortaya konulmalıdır¹³⁷. Söz konusu rapor olmaksızın, genel kurul tarafından sermayen n azaltılmasına l şk n karar alınamayacaktır.

Sermayen n azaltılması ş rket sözleşmes değ ş kl ğ olarak n telend r ld ğ nden bu konuya l şk n genel kurul kararı alınması gerek r.

Genel kurul kararı ç n aranan çoğunluk 589. maddeye göre bel rleneceğ nden, esas sermayen n üçte k s n tems l eden ortakların oylarıyla sermayen n azaltılmasına karar ver leb l r¹³⁸. Bununla b rl kte, ortağın ortaklıktan ayrılması mahkeme kararına dayanıyorsa, başka b r dey şle haklı nedenle çıkma veya çıkarma davası net ces nde ayrılma gerçekleş yorsa, öğret , genel kurul kararına ht yaç duyulmayacağını, mahkeme kararının genel kurul kararı yer ne geçeceğ n bel rtmekted r¹³⁹. Bu görüş, haklı nedenle fes h davası açılması hal nde hâk me ver len takd r yetk s net ces nde mahkemen n fes h yer ne davacı ortağın ortaklıktan çıkarılması ve gerçek değere uygun ayrılma akçes ödenmes kararı temel nde oluşturulmuş b r görüştür¹⁴⁰. L m ted ortağın ortaklıktan mahkeme kararı sonucu ayrılması hal nde benzer şek lde mahkeme, hem ortağın çıkma veya çıkarılmasına hem de ayrılma akçes n n ödenmes ne hükmedecekt r. Böylece, ayrılma, mahkeme kararı le gerçekleşm ş se azaltmaya l şk n şlemlere b r st sna get r lmek suret yle genel kurul kararı olmaksızın sermayen n azaltılması yoluna g d leb lecekt r. Ancak bu st sna sözleşmeden doğan çıkma veya çıkarma hakkının kullanılması hal nde uygulama alanı bulmamalıdır¹⁴¹. Aks halde, genel kurulun devred lmez

137 Burada bahs geçen yetk l s mler ortaklık tarafından tay n ed lmekted r. Bu durum tarafsızlığı ortadan kaldırma ht mal bulunması sebeb yle Şener tarafından eleşt r lm şt r.

Bkz. Şener, s. 237.

138 L m ted ş rketlerde genel kurul kararları ç n aranan çoğunluk 620. maddede düzenlenm şt r.

621. madde se öneml kararlarda aranan ağırlaştırılmış n sabı düzenler. Bahs geçen maddeler dışında 589. madde ş rket sözleşmes değ ş kl kler nde aranması gereken çoğunluğu düzenlemekted r. Esas sermayen n azaltılması hükümler ş rket sözleşmes n n değ şt r lmes ne l şk n hükümler arasında yer aldığından, 592. madde anon m ş rket hükümler ne atıf yapsa b le, esas sermayen n azaltılması hal nde alınması gereken genel kurul kararı ç n aranan çoğunluk 589. maddeye göre bel rlenmel d r. Z ra bahs geçen atıf n saplar açısından değ l uygulanacak şlemler açısından d kkate alınmalıdır. Bkz. Pulaşlı, s.

2077.

139 Üçışık, s. 204; Cenkç , s. 27.

140 Oruç, s. 230; Ayan, s. 2256; Yıldırım, Haklı Nedenle Fes h, s. 332.

141 Aks görüş ç n bkz. Cenkç , s. 27-28; 6762 s. Kanun dönem ne l şk n aks görüş ç n bkz.

yetk ler arasında sayılan ş rket sözleşmes n n değ şt r lmes yetk s müdürlere devred lm ş olacaktır (m. 616/1). Öğret de genel kurul kararının alınmaması gerekt ğ görüşü, gerekl sermaye çoğunluğunun sağlanamaması end şes nden kaynaklanmaktadır. Ancak, yukarıda zah ed ld ğ üzere, ayrılan ortağın payları mevk olarak varlığını korumakla b rl kte paylara bağlı bulunan ortaklık hakları donmaktadır. Dolayısıyla ayrılan ortağın payları genel kurul kararlarında d kkate alınmaksızın n sap hesaplaması yapılmalıdır¹⁴². Böylece, ayrılan ortağın ortaklık payı stenen n sabın oluşturulmasında b r engel doğurmayacak ve ayrılan ortak dışındak d ğer ortakların katılımı le sermayen n azaltılmasına l şk n genel kurul kararı alınmış olacaktır.

Ayrılma akçes n n ödenmes amacıyla yapılan sermayen n azaltılmasında kr t k noktalardan b r d ğer se azaltma oranının ş rket tarafından bel rlenmes d r. Bu hususa, yan hang oranda sermayen n azaltılması gerekt ğ ne l şk n olarak k ht mal üzer nde durulab l r. İlk ht mal, ayrılma akçes n n d ğer k yönteme başvurulmaksızın doğrudan sermayen n azaltılması yoluyla ödenmes hal d r. Bu halde, ayrılan ortağın esas sermayeye karşılık gelen sermaye payı oranında azaltma gerçekleşt r lmel d r. İk nc ht mal se, ayrılma akçes n n b r kısmının d ğer kaynaklardan ödenm ş olması hal d r. Bu durumda, ödenmeyen kısma karşılık gelecek kadar sermayen n azaltılması gerekmekted r. 6335 s. Kanun le yapılan değ ş kl kten önce, m. 642/2’ye göre, sermayen n hang oranda azaltılması gerekt ğ şlem denetç ler tarafından hesaplanıyordu. 642. madden n k nc fıkrasının lga ed lmes yle b rl kte bu görev n müdürlere bırakıldığını söylemek mümkündür.

Ancak müdürler n tarafsız ve güven l r b r şek lde sermaye azaltma oranı bel rleyeceğ tartışmaya açıktır. Cenkç ’ye göre bu durumun daha şeff af b r yöntemle çözüme kavuşturulab lmes ç n burada da TSY’n n 96. maddes n n b r nc fıkrasının c bend ne başvurulab l r. Buna göre, sermayen n hang oranda azaltılacağına yem nl mal müşav r veya serbest muhasebec mal

Arslanlı/Doman ç, s. 771.

142 Benzer b r durum, TTK’nın 389 ve 612/4 maddeler ne göre, anon m ve l m ted ş rketler n kend paylarını kt sap etmes hal nde de ortaya çıkmaktadır. Bu paylara l şk n katılım hakları kullanılamadığından, ş rket n kt sap ett ğ kend payları genel kurulun toplantı n sabında d kkate alınmamaktadır. Çapa, s. 106; Türk, s. 291-294; Mehmet Özdamar, Anon m Ortaklıkların Kend Paylarını İkt sap Etmes , Yetk n Yayınları, 2005, s. 217;

Hayrett n Çağlar, “Türk T caret Kanunu Tasarısına göre Anon m Ş rket n Kend Paylarını İkt sap Etmes ”, 2010, S. 75-76, Bahçeşeh r Ün vers tes Kazancı Hakeml Hukuk Derg s , s. 94; İlyas Çel ktaş, Anon m Ortaklığın Kend Paylarını İkt sabı, Arıkan, 2006, s. 207-220;

Oğuz İmregün, Anon m Ortaklıklar, Yasa Yayıncılık, 1989, s. 279.

müşav r ya da denet me tab ş rketlerde denetç tarafından karar ver lmel d r¹⁴³. Böylece ş rket n ve ayrılan ortağın menfaatler n dengeleyeb lecek üçüncü b r k ş tarafından sermayen n azaltılma oranı bel rlenecekt r. Kanaat mce, hem sermayen n azaltılması oranının hem de alacaklıların menfaat n koruyacak akt f n bulunduğunun ş rket n merkez n n bulunduğu yerdek asl ye t caret mahkemes tarafından görevlend r lecek b r yem nl mal müşav r veya serbest muhasebec mal müşav r tarafından bel rlenmes objekt f b r yöntem olarak ben mseneb l r. Böylece, müdürlerce görevlend r lecek b r yem nl mal müşav r veya serbest muhasebec mal müşav r yer ne mahkeme tarafından görevlend r lecek b r mal müşav r n bel rleme yapması net ces nde tarafl arın güven korunmuş olacaktır.

Ayrılma akçes n n sermayen n azaltılması yöntem yle elde ed lecek kaynaktan ödeneb lmes ç n l m ted ş rket n sermayes n n kanun alt l m t olan 10.000 TL sınırında olmaması gerek r. TTK’nın 580. maddes n n b r nc fıkrası uyarınca 10.000 TL altı sermayen n altında l m ted ortaklıkların kurulması söz konusu olamayacaktır¹⁴⁴. Bu hüküm kapsamında l m ted ortaklıklarda sermaye, yasal sınırın altında kalacak şek lde azaltılamaz. Böyle b r halde, sermayen n azaltılması yoluyla ayrılma akçes ç n kaynak yaratılması söz konusu olamayacaktır.

Genel kurulca sermayen n azaltılması kararı ver ld kten sonra, karar, müdürlerce nternet s tes ne konulmalı ve Türk ye T caret S c l Gazetes nde ayrıca ş rket sözleşmes nde öngörüldüğü şek lde yed şer gün arayla üç defa lan ed lmel d r. İlanda alacaklılara, Türk ye T caret S c l Gazetes ndek son landan t baren k ay çer s nde alacaklılarını b ld rerek, bunların ödenmes n veya tem nat altına alınmasını steyeb lecekler bel rt l r. Ayrıca ş rketçe b l nen alacaklılara çağrı mektubu gönder l r (TTK m 474). Sermayen n azaltılmasının tesc l ve lanı ancak k aylık süren n dolması, borçların ödenmes veya alacaklılara tem nat ver lmes nden sonra gerçekleşt r leb l r.

T caret s c l ne tesc l ve lan le b rl kte sermaye azaltılmış olur. Tesc l ve lan le b rl kte ayrılma akçes de muaccel hale gelecekt r.

Bu aşamada sermayen n ne zaman azaltılması gerekt ğ gündeme gelmekted r. L m ted ş rketlere l şk n olarak bu konuda b r hüküm yer almadığından, kollekt f ş rketlere özgü 262. madden n b r nc fıkrasına göre, sermayen n ş rket sözleşmes nde göster len tar hte, böyle b r sözleşme hükmü

143 Cenkç , s. 27.

144 Poroy/Tek nalp/Çamoğlu, N. 1442, 1442a.

yoksa ayrılmadan sonra çıkarılacak lk b lanço tar h nde azaltılması gerekt ğ ler sürüleb l r¹⁴⁵.