Tunus ve Mısır’dan farklı olarak Libya’da halk ayaklanması hız kazandığı dönemde, RF’nin amacı, iki ülke arasında imzalanan anlaşmaları korumak olmuştur.
Arap Baharı başlamadan önce, Libya’nın SSCB’ye olan 4,5 dolarlık borcunu silinmesi karşılığında, Rus firmaları yaklaşık 10 milyar dolar tutarlığında büyük anlaşmalar imzalamıştır. Anlaşma gereğince, RF’nin Libya’ya yeni nesil silah ihraç etmesi öngörülmüştü. Petrol üretim alanında da büyük anlaşmalar yapılmıştır.308
Libya krizi derinleştikçe RF’nin rolü de değişmiştir. RF, Libya’daki ekonomik çıkarlarını riske atarak Libya’ya silah ihraç edilmesini yasaklayan BMGK’nin 1970 kararını desteklemiştir. RF’nin BM’nin 1970 nolu kararını desteklemesi sonucu, RF’nin silah ihracat eden Rooboronoekspot şirketi yaklaşık 4 milyar dolar zarara uğramıştır.
Libya’da krizin ortaya çıkışından çözülüşüne kadar ki süreçte Moskova Ortadoğu’da önemli ölçüde etkisini kaybetmiştir. İlk başta Libya’daki olaylara çekimser kalan RF, NATO’nun BM’nin kararını ihlal etmesinden sonra, Batı’yı sert eleştirmiştir. Ancak Kaddafi’nin devrilmesinden sonra, Libya’daki Geçiş Hükümetini halkın temsilcisi olarak kabul etmiştir. Libya’daki yeni iktidar RF de dahil tüm ülkeler ile Kaddafi döneminde imzalanan tüm anlaşmalara sadık kalacağını açıklamıştır. 309
308 Cohen, op.cit., p.11.
309 Margarete, op.cit., p.5, http://www.germania-online.ru/uploads/media/swp_arabischer.ru.pdf, (Erişim tarihi: 22.12.2012).
93 Bugün RF’nin Suriye’deki Esad rejimine destek vermesi, onun diğer Ortadoğulu devletlerden uzaklaştırmaktadır. Ayrıca ABD başta olmak üzere Batı dünyasıyla karşı karşıya gelmektedir. Ama bir taraftan İran, Irak gibi ülkelerden destek alarak bölgedeki çıkarlarını korumaktadır. Libya’da Kaddafi rejimini desteklemesi sonucu küresel güç olarak zayıf düşmesini, Suriye’deki rejimi destekleyerek telafi etmeye çalışmaktadır.
94 SONUÇ
Ortadoğu, dünyanın egemen güçlerinin tarihsel süreç içinde hâkimiyet kurmak istediği bir bölgedir. Bu bölge, kültürel, ekonomik ve jeopolitik konumu itibariyle geçmişte birçok mücadele, savaş ve güç oyunlarına tanıklık etmiştir. 19.
Yüzyılın ikinci yarısından itibaren Ortadoğu’yla daha yakından ilgilenmeye başlaya Ruslar, zaman içerisinde Osmanlı İmparatorluğu’nun ardından Avrupa’daki büyük güçlerin ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ABD’nin direnmesiyle karşılaşınca Ortadoğu’da tek başına etkili olamamıştır. SSCB’nin dağılmasıyla uluslararası arenada siyasi ve ekonomik açıdan etkisini kaybeden Moskova, tüm bölgelerden olduğu gibi, Ortadoğu bölgesinden de çekilmek zorunda kalmıştır.
SSCB’nin dağılmasının sonra, küresel anlamda rakipsiz hale gelen ABD, Ortadoğu başta olmak üzere tüm dünyada tek taraflı politikalar izlemeye başlamıştır.
ABD’nin tek taraflı politikası, Yeltsin’in ikinci başkanlık döneminden sonra Moskova’yı rahatsız etmeye başlamıştır. Özellikle, NATO’nun doğuya doğru genişlemesiyle uğraşmak zorunda kalan RF, Ortadoğu’ya da fazla ilgi gösterememiştir. Yeltsin’in ilk başkanlık süreci boyunca RF’nin Batı ile ılımlı ilişkiler yürütülmesi pahasına ABD nüfuzuna bırakılan Ortadoğu, Yeltsin’in ikinci başkanlık döneminde tekrar RF’nin dış politikasında gündeme gelmiştir.
2000 yılında Vladimir Putin’in iktidara gelmesiyle siyasi, ekonomik ve askeri reformların hız kazanmasıyla özgüvenini yeniden kazanan RF, eski etki alanlarına geri dönüş yapmıştır. Bu bağlamda RF, bölge ülkeleriyle enerji, askerî ve nükleer
95 alanlarda işbirliğini geliştirmiş ve Ortadoğu gibi sorunlu bir bölgede bütün taraflarla görüşen ve diyalogu devam ettiren yegâne ülke konumuna gelmiştir. Özellikle 2003 Irak krizinden sonra Moskova, enerji kaynaklarından elde ettiği gelirler sayesinde bölgeye yönelik bağımsız bir dış politika izlemeye başlamıştır.
2000’den sonra RF’nin Ortadoğu’da enerji aracılığıyla etkili olduğu ülkelerden biri Türkiye’dir. Bugün, Türkiye’nin kullandığı doğalgazın % 63’ünü, petrolün ise % 29’unu RF temin etmektedir. 2005 yılında Mavi Akım boru hattın yürürlüğe girmesiyle Türkiye’nin Rus gazına olan bağımlığı daha da artmıştır. Şöyle, bugün Türkiye’nin kullandığı doğalgazın % 63’ünü, petrolün ise % 29’unu RF temin etmektedir.
Öte yandan RF, Ortadoğu’daki müttefiklerine silah satarak da etkili olmaya çalışmaktadır. Bu bağlamda, Batı’nın tüm itirazlarına karşı, Suriye ve İran’a büyük ölçüde silah satmaya başlamıştır. Özellikle 2005 yılında İran’a silah satışını durdurmasını öngören ‘‘Gore-Çernomırdin’’ mutabakatını tek taraflı iptal etmesinden sonra, İran RF’den silah satın alan ülkeler sıralamasında üçüncü sıraya yerleşmiştir. Aynı tarihte, RF’nin Suriye’nin SSCB döneminden birikip gelen borcunun silmesinin ardından Şam yönetimi Moskova’dan 3 milyar dolar tutarlığında silah ithal etmiştir. Bugün RF, Irak ve Libya’daki kaybını İran ve Suriye’ye silah satarak telafi etmeye çalışmaktadır.
Dahası RF, ABD ve İsrail’in baskılarına rağmen UAEA ve NPT’ye üye olan İran’ın şimdiye kadar nükleer alandaki çalışmalarının UAEA anlaşmasına aykırı
96 olmadığını ileri sürerek nükleer çalışmalarına devam ederek bölgedeki konumunu güçlendirmektedir.
2000 yılından sonra RF, Ortadoğu gibi sorunlu bir bölgede bütün taraflarla görüşen ve diyalogu devam ettiren yegâne ülke konumuna gelmiştir. Yeltsin döneminde Ortadoğu’nun Barış Sürecinden adeta dışlanmış olan RF, Putin’in iktidara gelmesiyle yeniden etkili olmaya başlamıştır. Bu bağlamda RF, 2002’de oluşturulan Ortadoğu Dörtlüsü aracılığıyla telafi etmeyi amaçlamaktadır. Bugün RF’nin Ortadoğu Dörtlüsü içerisinde diğer üyelerden farkı, onun sadece İsrail, Suriye, İran ile değil, aynı zamanda FKÖ, Hamas, Hizbullah ile iyi ilişkiler içerisinde olmasıdır. Bugün bölge ülkeleriyle iyi ilişkiler içerisinde olması, RF’ye Ortadoğu’nun Barış Süreci’nde daha aktif rol üstlenmesine yol açmaktadır.
2010’da başlayan Arap dünyasındaki halk isyanlarına hazırlıksız yakalanan RF, Ortadoğu’daki halk ayaklanmalarını ülkelerin iç meselesi olarak görmekte ve diyalogdan yana politika izleyerek dış müdahalenin mümkün olduğunca engellemeye çalışmaktadır. İktidar değişimleri ile bölgenin istikrarsızlaşmasını, ABD ve müttefiklerinin bölgede aktif olarak bulunmasını ve NATO’nun bu gelişmeler bahanesiyle bölgeye yeni müdahaleler yapması RF’nin Ortadoğu politikası açısından kabul edilmeyecek bir durum olduğu için, çeşitli yollarla önlemeye çalışmaktadır.
Özellikle BMGK’de Suriye’ye karşı alınan tüm kararları veto ederek, Libya’ya benzer senaryonun yaşanmasını önlemeye çalışmaktadır.
97 ÖZET
2000 YILINDAN SONRA RUSYA’NIN ORTADOĞU POLİTİKASI
Ortadoğu, tarihin hemen hemen her döneminde stratejik konumundan dolayı büyük güçlerin hakim olmaya çalıştığı bir bölge olmuştur. Bu bölge jeopolitik konumu nedeniyle geçmişte birçok mücadelelere, savaşlara ve güç oyunlarına tanık olmuştur. 19.Yüzyılın ortalarından itibaren stratejik önemi artmaya başlayan Ortadoğu, hem Birinci Dünya Savaşı’nda, hem de İkinci Dünya Savaşı sırasında büyük devletlerin birbirlerini dengeledikleri bölge olmuştur. Soğuk Savaşı dönemi boyunca ABD ve SSCB’nin birbirlerini dengeledikleri bölge olmuştur.
SSCB’nin dağılmasının ardından, Yeltsin ilk başkanlığındaki yeni RF’nin iç ve dış politikasındaki sorunlardan dolayı Ortadoğu’da aktif politika izleyememiştir.
O dönem küresel anlamda rakipsiz hale gelen ABD, Ortadoğu başta olmak üzere tüm dünyada tek taraflı politika izlemiştir. Yeltsin’in ikinci başkanlık döneminde siyasi ve ekonomik açıdan kısmen toparlanan RF, Ortadoğu’da yeniden etkili olmaya çalışmıştır. 2000 yılında Vladimir Putin’in başkanlığa gelmesiyle siyasi, ekonomik ve askeri reformların hız kazanmasıyla özgüvenini yeniden kazanan RF, Ortadoğu’da ağırlıklı gördüğü ülkelere yönelik aktif politika izleyerek bölgede yeniden nüfuz sahibi olmaya çalışmaktadır.
Anahtar Sözcükler: Ortadoğu, SSCB, Rusya Federasyonu, Boris Yeltsin, Vladimir Putin
98 ABSTRACT
MIDDLE EAST POLICY OF RUSSIA AFTER 2000
Great powers have always tried to dominate The Middle East almost in every period of the World history due to its strategic position. Because of its geopolitical position, this region witnessed many struggles, wars and power imbalancies.
Moreover, The Middle East has been balanced by great powers during both First World War and Second World War. Its strategic importance began to rise in the middle of 19th century. The US and Soviet Union balanced each other during period of the Cold War.
After the collapse of USSR in his first presidency due to the new RF Yeltsin could not adopt an active policy neither in domestic nor in foreign policy. İn that period USA who was globally unrivalled ,adopted a single-sided policy. Yet in his second presidency RF partially recovering politically and economically tried to prevail Middle East. After Viladimir Putin took the chair in 2000, political, economical and military improvements gained speed and RF has tried to prevail middle east contacting with the countries which have critical importance in the region.
Key Words: Middle East, USSR, Russian Federation, Boris Yeltsin, Vladimir Putin
99 KAYNAKÇA
BELGELER VE RESMİ SİTELER
‘‘Carter Doktrine’’, ˂http://www.presidency.ucsb.edu/ws/index.php?pid=33079˃
‘‘Deklaratsiya o Yevraziyskom Ekonomicheskoy İntegratsii’’, 18 Kasım 2011,
˂http://news.kremlin.ru/ref_notes/1091˃
Federalnıy Zakon ot 02.06.2010 N 114-F3, ‘‘O Ratifikatsii Dogovora o Tamozhennom Kodekse Tamozhennogo Soyuza’’, s.1,
˂http://graph.document.kremlin.ru/page.aspx?1;1284985˃
Federalnıy Zakon ot 25.06.2012 N 92-F3, ‘‘O Ratifikatsii Dogovora ob
Obedinennoy Kollegii Tamozhennıh Sluzhb Gosudarst-Chlenov Tamozhennogo Soyuza’’, s.1, ˂http://graph.document.kremlin.ru/page.aspx?1;1616817˃
‘‘G-8 Zirvesi, 27 Mayıs 2011’’, ˂http://www.kremlin.ru/transcripts/11374˃
‘‘Konceptsiya Veneshney Politiki Rossiyskoy Federatsii’’, 15 İyulya 2008,
˂http://www.kremlin.ru/acts/785˃
100
‘‘Otkritie Gazoprovoda Severnıy Potok’’, 8 Kasım 2011,
˂http://www.kremlin.ru/news/13424˃
‘‘Ob Ustnom Poslanii Ministra İnostrannıh Del Rossii Lovrova Ministru İnostrannıh Del Egipta Abulu Geytu’’, Soobshenie Dlya SMİ, 29.01.2011,
˂http://www.mid.ru/bdomp/Brp_4.nsf/arh/28DA98369E67F581C3257827005664EC
?OpenDocument˃
‘‘O Situatsii v Korolevsktve Bahreyn’’, Soobshenie Dlya SMİ, 15.03.2011,
˂http://www.mid.ru/bdomp/Brp_4.nsf/arh/2DEA84D3485A6A7AC325785400511F 25?OpenDocument˃
‘‘Press- Konferentsiya po İtogom Sammita G-8’’ 27 Maya 2011 goda,
˂http://www.kremlin.ru/transcripts/11374˃
The Security Council, Resolution 678 (1990) of 29 November 1990, s. 27-28,
˂http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/678(1990)˃
United Nations Security Council, Resolution 1559 (2004), Adopted by the Security Council at its 5028th meeting, on 2 September 2004, S/RES/1559 (2004), 2
September 2004, s. 1.
˂http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1559(2004)˃
101 Ukaz Prezidenta RF ot 21.04.2000 N 706 ‘‘Ob Utverzhdenii Voennoy Doktrinı Rossiyskoy Federatsii’’, Moskva Kremlin, 21 Aprelya 2000, s.8,
˂http://graph.document.kremlin.ru/page.aspx?651518˃
Ukaz Prezidenta RF оt 05.02.2010 N 146 ‘‘Ob Utverzhdenii Voennoy Doktrinı Rossiyskoy Federatsii’’, Moskva Kremlin, 5 Fevralya 2010, ss. 6-10,
˂http://graph.document.kremlin.ru/page.aspx?1050410˃
United Nations Security Council, Resolution 1973 (2011) Adopted by the Security Council at its 6498th meeting, on 17 March 2011, S/RES/1973 (2011), 17 March,
ss. 3-4,
˂http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N11/268/39/PDF/N1126839.pdf?OpenElement˃
‘‘Vıstuplenie na Sovmestnoy Press-Konferentsii s Glavoy Palestinskoy Nacionalno Administracii Mahmudom Abbasom’’, 18 Yanvarya 2011 goda,
˂http://www.kremlin.ru/video/682˃
‘‘Yuzhnıy Potok Sozdast Uslovya dlya Nadezhnogo Snabzheniya Rossiyskim Gazom Osnovnıh Potribiteley v Evrope’’, 7 Aralık 2012,
˂http://www.kremlin.ru/news/1708˃
102 KİTAPLAR
Akbaş, Zafer, Irak, Ankara, Barış Kitap, 2010.
Arı, Tayyar, 2000’li Yıllarda Basra körfezinde Güç Dengesi, 4. Baskı, İstanbul, Alfa Yayınevi, 1999.
Arı, Tayyar, Geçmişten Günümüze Ortadoğu: Siyaset, Savaş ve Diplomasi, 3.
Baskı, İstanbul, Alfa Yayınları, 2007.
Aydın, Mustafa, ‘‘İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye 1939-1945’’ Baskın Oran (ed.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, cilt I, 16. Baskı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2011.
Aydın, Mustafa, Rusya’nın Çeçenya Müdahaleleri, Baskın Oran (ed.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, cilt II, 12.
Baskı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2010, s.425.
Buşkov, Aleksandır, Vladimir Putin: Polkovnik Stavshiy Kapitanom, Moskva, Olma Media Grupp, 2008.
Brzezinski, Zbigniew Büyük Satranç Tahtası, çev: Yelda Türedi, 10. Baskı, İstanbul, İnkilap Kitabevi, 2005.
103 Davutoğlu, Ahmet, Stratejik Derinlik: Türkiye’nin Uluslararası Konumu, 61.
Baskı, İstanbul, Küre Yayınları, 2011.
Erhan, Çağrı, Türk Dış Politikası’nın Güncel Sorunları, Ankara, İmaj Yayınevi, 2010.
Erhan, Çağrı, Bizim Kırmızı Çizgimiz Vardı, Ankara, Siyasal Kitabevi, 2006.
Erhan, Çağrı ve Kürkçüoğlu Ömer, ‘‘Ortadoğu’yla İlişkiler’’ Baskın Oran (ed), Türk Dış politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, cilt II, 12 Baskı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2010, ss.124-158.
Gali, İgor vb., Sovyetler Birliği Neden ve Nasıl Yıkıldı?, çev: Arif Berberoğlu, Ankara, Phoenix Yayınevi, 2008.
Goldschmidt, Arthur JR ve Davidson, Lawrence, Kısa Ortadoğu Tarihi, çev:
Aydemir Güler, İstanbul, Doruk Yayımcılık, 2008.
Hakkı, Mesut Caşın, Novgorod Knezliğinden XXI. Yüzyıla Rus İmparatorluk Stratejisi, İstanbul, Okumuş Adam Yayınları, 2006.
Hmılyov, V.L, Sovremennıe Mecdunarodnıe Otnoshenie, Tomsk, İzdatelstvo TPTU, 2010.
104 İvanov, İgır, Novaya Rossiyskaya Diplomatiya: Desyat Let Vneshney Politiki Stranı, Moskva, Olma Pres, 2002.
Jafarzadeh, Alireza, The Iran Threat : President Ahmadinejad and the Coming nuclear crisis , First edition, New York, Palgrave Macmillan, 2007.
Kagarlitskiy, Boris, Russia Under Yeltsin and Putin Firs Published, London, Pluto Press, 2002.
Karaganov, Sergey, Mir Vokrug Rossii: 2017, Sovet po Vnewney i Oboronnoy Politike, Moskva, 2007.
Kojokin, E.M., ‘‘Osnovnıye Prioritetı Vneshney Politiki Rossii (1992-1999)’’, Torkunov (ed.), Vneshnyaya Politika Rossiyskoy Federascı, Moskva, MGİMO, 2000.
Kissinger, Henry, Diplomasi, çev: İbrahim Kurt, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 10. Baskı, 2011.
Kreutz, Andrey, Russia in the Middle East: friend or foe? London: Greenwood Publishing Group, 2007.
Leonov, Nikolay Sergeeviç, Zakat ili Rassvet? Rossiya: 2000-2008, Moskva, Russkiy Dom, 2008.
105 Levine, Steve, Putin’in Labirenti: Casuslar, Cinayetler ve Yeni Rusya’nın Karanlık Yüzü, çev: Mert Akcanbaş, 1. Baskı, İstanbul, Destek Yayınevi, 2010.
Lewis, Bernard, Ortadoğu, çev: Selen Y. Kolay, 3- Baskı, Ankara, Arkadaş Yayınevi, 2006.
Lo, Bobo, Russian Foreign Policy in the Post-Soviet Era: realty, illusion and mythmaking, First Published, New York, Palgrave Macmillan, 2002.
Lucas, Edward, The New Cold War: Putin’s Russia and The Threat to The West, First published, New York, Palgrave Macmillan, 2008.
Luzyanin, S.G., Vostochnaya Politika Vladimira Putina: Vozvrashenie Rossii na
‘‘Bolshoy Vostok’’, Maskva, Vostok-Zapad, 2007.
Medvedev, Roy, Dmitri Medvedev Preziden Rossiyskoy Federatsii, Moskva, Vremya, 2008.
Medvedev, Roy, Vladimir Putin: Chetıre Goda v Kremle, Moskva, İzdatelstvo Vremya, 2004.
Medvedev, Roy, Vladimir Putin Deystvuyushiy Prezident, Maskva, Vremya, 2002.
106 Memiş, Ekrem, Kaynayan Kazan: Ortadoğu, 1. Baskı, Konya, Çizgi Kitabevi Yayınları, 2002.
Mlechin, Leonid, Vneshnyaya Politika Rossii: ot Lenina i Trockova-do Putina i Medvedeva, 2. İzdanie, Moskava, İzdatelstvo Tsentropoligraf, 2011.
Mleçin, Leonid, Putin, Bush i Voyna v İrake, Maskva, Eksmo, Yauza, 2005.
Morozov, Oleg, Pochemu on Vıbral Putina?, Moskva, İzdatelstvo Rus Olimp, 2009.
Oliker, Olga, Russian Foreign Policy: Sources and İmplications, Santa Monica, CA, RAND Corporation, 2009.
Onay, Yaşar, Rusya ve Değişim, 1. Baskı, Ankara, Nobel Yayın Dağıtımı, 2002.
Oran, Baskın, ‘‘Dönemin Bilançosu’’, Baskın Oran (ed.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, cilt II, 12. Baskı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2010, ss.203-243.
Primakov, Yevgeni, Rusyasız Dünya, çev: Aijan Esenkanova, 1. Baskı, İstanbul, Timaş Yayınları, 2010.
107 Primakov, Yevgeni, Rusların Gözüyle Ortadoğu, çev: Olga Tezcan, 2. Baskı, İstanbul, Timaş Yayınları, 2009.
Protopopova, A.S, İstorya Mezhdunarodnıh Otnosheniy i Vneshney Politiki Rossii 1648-2005, 2.İzdanye, Moskva, İzdatelstvo Aspekt Press, 2008.
Prussakov, Valentin, Tak Govoril Saddam, Moskva, İzdatelstvo Ultro-Kultura, 2004.
Sander, Oral, Siyasi Tarih: İlkçağlardan 1918’e, 12. Baskı, Ankara, İmge Kitabevi Yayınları, 2010.
Satanovskiy, Yevgeni, Rossiya i Blizhniy Vostok: Kotel s Nepriyatnostyami, Moskva, İzdatelstvo Eskmo, 2012.
Saruhanyan, Sevak, Rossiya i İran 10 Let Yadernogo Sotrudnichestva, Moskva, Nora Bank, 2006.
Tellal, Erel, ‘‘Rusya’yla İlişkiler’’ Baskın Oran (ed.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, cilt II, 12. Baskı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2010, ss.540-551.
108 Tellal, Erel, ‘‘Sovyetlerle İlişkiler’’ Baskın Oran (ed.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, cilt I, 16. Baskı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2011.
Tellal, Erell, Mavi Akım kutusu, Baskın Oran (ed.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, cilt. II, 12. Baskı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2010, s.548.
Tellal, Erel, Rusya Federasyonda Siyasal Gelişmeler, Baskın Oran (ed.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, cilt II, 12.
Baskı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2010, s.541.
Tsigankov, A.P., Vneshnyaya Politika Rossii ot Gorbacheva do Putina:
Formirovanie Natsionalnogo İnteresa, Moskva, Nauchnaya Kniga, 2008.
Uzgel, İlhan, ‘‘ABD ve NATO’yla İlişkiler’’ Baskın Oran (ed.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, cilt II, 12.
Baskı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2010, ss.34-82.
Uzgel, İlhan, Çevik Kuvvet Kutusu, Baskın oran (ed.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, cilt II, 12. Baskı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2010, s.46.
109 V.İ. Korotkevich, İstorya Sovremennoy Rossi 1991-2003, S-Peterburg, İzdatelstvo S-Peterburskogo Universiteta, 2004.
Zinn, Howard, Amerika Birleşik Devletleri Halklarının Tarihi, 1. Baskı, Ankara, çev: Sevinç Sayan Özer, İmge Kitabevi, 2005.
MAKALELER
Acar, Sadık, ‘‘Orta Doğu’nun Dünya Ticareti bakımından Önemi ve Körfez Bunalımı Sonrası Beklentiler’’, D.E.Ü, İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 1, 1992, ss.
147-154.
Aras, Bülent, ‘‘Türkiye ve Rusya Federasyonu: Çok Boyutlu Ortaklık’’, Seta Analiz, Sayı: 10, Ağustos 2009, ss. 3-15.
Aris, Stefan, ‘‘Rossiysko-Kitayskie Otnosheniya Cherez Prizmu SHOS’’, Russie.
Nei. Visions n 34, İFRİ, Paris, Sentyabır 2008, ss. 1-23.
Bennett, Richard, ‘‘İran Gotovitsya Vstretit Bolshogo Shaytana’’, Moskva, Centır Strategicheskih Ocenok i Prognozov, 2010, ss. 121-123.
Belova, Mariya, ‘‘İran Esli Zavtra Voyna’’, Moskva, Energeticheskiy Tsentır Moskovskoy Shkolı Upravlenya Skolkovo, İyul 2012, ss. 1-33.
110 Cohen, Ariel, “How the U.S. Should Respond to Russia’s Unhelful Role in the Middle East”, Heritage Foundation Backgrounder, No. 2662, March 8, 2012, pp.
1-17.
Çelikpala, Mitat, ‘‘Rus Enerji Stratejisi’’, Stratejik Analiz, Şubat 2008, ss. 55-62,
˂http://www.turkocagi.org.tr/docs/temp591.pdf˃
Deniz, Şadiye, ‘‘Ortadoğu’nun Yeniden İnşasının Yapı Bozumu: Büyük Ortadoğu Projesi Üzerine Bir Analiz’’ Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:5, Sayı:20, Kış 2012, ss.169-183.
Ermolov, Arseni, ‘‘Vneshnyaya Politika Sovremennoy Rossii 1992-2007’’, Moskva, Uchebnaya İzdaniya, Mart 2007, ss.9-27.
Erenler, Muharrem,‘‘Russia’s Arab Spring Policy’’, Bilgesam, İstanbul, Cilt 4, Sayı 6, Bahar 2012, ss. 167- 193.
Erhan, Çağrı, “ABD’nin Orta Asya Politikaları ve 11 Eylül Sonrası Açılımları”, Mustafa Aydın (der.), Ankara, Küresel Politikada Orta Asya, Nobel Yayın Dağıtım, 2005, ss.13-42.
Freedman, Robert O., ‘‘Russian Policy Toward the Middle East Under Putin: The Impact of 9/11 and The War in Iraq’’, Alternatives: Turkish Journal of İnternational Relations, Volume 2, Number 2, Summer 2003, pp. 66-97.
111 Işık, Hüseyin, ‘‘Rusya-Ortadoğu İlişkileri’’, Ankara, Stratejik Düşünce Enstitüsü, Mayıs 2010, ss. 93-97.
Has, Kerim, ‘‘Türkiye Rusya İlişkileri Ekseninde Suriye Krizi’’, Ankara, Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu, Analiz No: 20, Temmuz 2012 ss. 4-5.
Karabulut, Bilal, ‘‘Karadeniz’den Ortadoğu’ya Uzanan Bir Dış Politika: Geçmişten Günümüze Suriye-Rusya İlişkileri’’, Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 15, Güz 2007, ss. 83-105.
Karts, Mark, ‘‘Rossiyskaya Politika na Bolshom Blijnem Vostoke ili İskustvo Drujit so Vsemi’’ Institut Français Des Relations İnternationales, Russie. Nei. Visions, n 49, Nisan 2010, ss. 1-27.
Kamalov, İlyas, ‘‘Rusya’nın Ortadoğu Politikası, ORSAM, Rapor No: 125, Temmuz 2012, ss. 1-22.
Kamalov, İlyas, ‘‘Komşuluktan Stratejik İşbirliğine: Türk-Rus İlişkileri’’, ORSAM, Rapor No 18, Mayıs 2010, ss. 5-15.
112 Kolobov, A.O., ‘‘Politika Rossiyskoy Federacii po Otnosheniyu k İzrailyu i Arabskim Stranam na Sovremennom Etape Blijnevostochnogo Uregulirovaniya’’
Vestnik Nizhegorodskogo Universiteta Lobochevskovo, N 2, 2009, ss. 212-216.
Kemp, Geoffrey, and Saunders, Paul, U.S., Russia, and the Greater Middle East:
Challenges and Opportunities, The Nixon Center Washington, DC November 2003, ss. 1-58.
Mamaev, Shamsudin, ‘‘Bitvı za Bagdat i Vashington’’, Moskva, Tsentır Strategicheskih Ocenok i Prognozov, 2010, ss. 131-140,
Malashenko, Aleksandır, ‘‘Rossiya i Musulmanskiy Mir’’ Moskva, Moskovskiy Tsentır Karnegi, Rabochie Materialı N3, Mart 2008, ss. 3-27.
Nosetti, Jülen, ‘‘Kremlevskiy Put v Mekku: Saudovskaya Araviya v Rossiyskoy Diplomatii’’, Institut Français Des Relations Internationales, Russie. Nei. Visions N 52, İyun 2010, ss. 1-28.
Stanislav, Kulik, ‘‘Blizhnevostochnaya Politika Rossii: İstoricheskiy Opıt 1996-1999’’, Nauchnıy Jurnal Kub GAU, N 1 (07), 2012, ss. 1-11.
Svistunova, İrina, ‘‘XXI. Yüzyılda Rusya ve Türkiye’nin İran politikaları’’ Ankara, Orsam Avrasya Stratejileri, Rapor No: 10, Eylül 2011, ss. 7-19.
113 Özbay, Fatih, ‘‘Soğuk Savaş Sonrası Türkiye-Rusya İlişkileri: 1992-2010’’, Bilge Strateji, Cilt 3, Sayı 4, Bahar 2011, ss. 37-83.
Özertem, Hasan Selim, ‘‘ Putin’in Güvenlik Politikalarının Şifreleri’’ Ankara, Analist Dergisi, Sayı:14, Nisan 2012, ss. 48-51.
Özdal, Habibe, ‘‘ Yeni Putin Döneminin Dış Politika Öncelikleri’’, Ankara, Analist Dergisi, Sayı:14, Nisan 2012, ss. 52-53.
Oğuzlu, Tarık, ‘‘Büyük Güçlerin Ortadoğu’ya ilişkin politikaları ve Türkiye’’, Cilt 2, Sayı 14, Ortadoğu Analiz, Şubat 2010, ss. 59-65.
Stepanova, Ekaterina, ‘‘Russia’s Middle East Policy:Old Divisions or New?’’
PONARS Policy Memo, No. 429, Moscow, Institute of World Economy and International Relations, December 2006, pp.1-5.
Tarasov, Stanislav, ‘‘Blizhniy Vostok Pered Licaom Sunitsko-Shitskoy Voynı’’, M.
Kolerova (ed), Tochka Vzırva: Rossiya, Kavkaz i Blizhniy Vostok, Moskva, İzdatelskiy Dom Regnum, Sentyabır 2012, ss. 5-20.
Tellal, Erel, ‘‘Zumrudiyanka: Ruysa Federasyonu’nun Dış Politikası’’, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C:65, S:3, ss. 206-208.
114 Trenin, Dmitri, ‘‘Povestka Dnya Novogo Prezidenstva’’, Mari Lipman (ed), Moskva, Рossiyskaya Politicheskaa Enciklopediya, Mayıs 2012, ss. 9-19.
Turan, İlter, ‘‘Türk-Rus İlişkileri: Sorunlar ve Fırsatlar’’, İstanbul, Bilgesam, Rapor No:5, Şubat 2009, ss. 2-24.
WEB SİTELERİ
‘‘ABD ve Rusya’nın Ortadoğu’da Dış Politika Mücadelesi’’,
˂http://www.taqrib.info/turkish/index.php?option=com_content&view=article&id=7
53:abd-ve-rusyann-ortadouda-d-politika-muecadelesi-&catid=9:akhbare-jahan&Itemid=14˃
Akkan, Faruk, ‘‘Rusya 2012’de Petrol ve Doğalgazdan 400 Milyar Dolar Gelir Bekliyor’’, 19 Ocak 2012, ˂http://haberrus.com/economics/2012/01/19/rusya-2012de-petrol-ve-dogalgazdan-400-milyar-dolar-gelir-bekliyor.html˃
Borovskiy, Yuri ‘‘Soblazn, Neftyanogo Oruzhiya’’,
˂http://www.intertrends.ru/sixth/010.htm#note14˃
Bhattacharji, Preeti, ''Chechen Terrorism (Russia, Chechnya, Separatist)'', April 8, 2010,
˂http://www.cfr.org/publication/9181/chechen_terrorism_russia_chechnya_separatist .html˃
115 Doğan, Murat, ‘‘SSCB ve Rusya Federasyonu Dış Politikasında Enerji ve
Güvenlik’’, Akademik Perspektif,
˂http://akademikperspektif.com/2012/08/28/sscb-ve-rusya-federasyonu-dis-politikasinda-enerji-ve-guvenlik/˃
Erhan, Çağrı, ‘‘Rusya, Suriye Konusunda Neden bu Kadar Direniyor?’’, 03
Temmuz 2012,
˂http://www.turkiyegazetesi.com/makaledetay.aspx?ID=541021#.UOiZ9OQbefk˃
Erhan, Çağrı, ‘‘Bu Silahlar Ne İşe Yarayacak?’’, 04 Eylül 2012,
˂http://www.turkiyegazetesi.com.tr/haberdetay.aspx?NewsID=21944#.UOibr-Qbefk˃
Erhan, Çağrı, ‘‘60 yıl Önce NATO’ya Neden Üye Olmuştuk?’’, 10 Ocak 2012,
˂http://www.turkiyegazetesi.com.tr/makaledetay.aspx?id=520362#.UOivIuQbefk˃
Erhan, Çağrı, ‘‘Suriye Krizinde Rusya Çok Önemli’’,
˂http://www.turkiyegazetesi.com.tr/makaledetay.aspx?ID=551545#.UHami28xpWE
˃
Freedman, Robert, ‘‘Russian Policy Toward The Middle East Under Yeltsin and Putin’’, Jerusalem Center for Public Affairs, NO:461, September 2001,
˂http://jcpa.org/jl/vp461.htm˃