Güçlü Ordu İnşa Etmek

1999 yılında NATO’nun Yugoslavya’yı bombalamasından etkilenen Putin, iktidara gelir gelmez her şeyden önce Rus Ordusunu güçlendirme kararı almıştır.

107 Levine, op.cit., s. 112.

108 Leonov, op.cit., ss.19-24.

109 Levine, op.cit., s. 20.

31 Putin, Rus ordusunu güçlendirme kararını şu sözlerle açıklamıştır: ‘‘Halk, zafer kazanma kabiliyetine sahip olan orduya ancak saygı duyar’’.¹¹⁰ Vladimir Putin’in 2000’de Devlet Başkanı görevine gelmesinden yedi yıl sonra, 8 milyar dolar olan savunma bütçesi 32 milyar dolara kadar yükselmiştir.¹¹¹

1993’te ilk RF Devlet Başkanı Boris Yeltsin tarafından kabul edilen Askeri Doktrin’in etkisiz olduğu kanısına varan Putin, 21 Nisan 2000 tarihinde yeni ‘‘Askeri Doktrin’’ ilan etmiştir. Bu doktrin RF’ye, kendisine ve müttefiklerine karşı nükleer veya konvansiyonel silahlarla saldıran tarafa ya da askeri blok’a karşı nükleer silah kullanma hakkını vermektedir. Kısacası bu doktrinle RF, Batı’ya artık istediğin gibi hareket edemezsin mesajını vermiştir.

Bir diğer mesaj da, nükleer silahı olmayıp da Rusya’nın ve onun müttefiklerini tehdit eden ülkeler için verilmiştir. Onlar için şöyle denmektedir:

‘‘Rusya, NPT anlaşmasına üye olan ve nükleer silahı elinde bulundurmayan ülkelerin doğrudan veya dolaylı olarak kendi ve müttefiklerin ulusal güvenliklerine tehdit etmediği sürece bu ülkelere karşı nükleer silah kullanmayacaktır’’.¹¹²

2003 yılında Putin, ülkesinin ve müttefiklerin ulusal güvenliğini güçlendirmek amacıyla RF’nin yakın çevresindeki ülkelerin katılımıyla Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nü (Collective Security Treaty Organisation) kurmuştur.

110 Bushkov, (2008), op.cit., s. 15.

111 Sait Yılmaz, ‘‘Avrasya Araştırma Masaları’’,

http://www.beykent.edu.tr/WebProjects/Web/egitim.php?CategoryId=894&ContentId=554&phpMyA dmin=26b1ab37aa748d52c4747d623bec741b, 27.12.2008, (Erişim tarihi: 10.11.2012).

112 Detaylı bilgi için bkz, Ukaz Prezidenta RF ot 21.04.2000 N 706, ‘‘Ob Utverzhdenii Voennoy Doktrinı Rossiyskoy Federatsii’’, Kremlin, 21 Aprelya 2000, s.8, http://graph.document.kremlin.ru/page.aspx?651518, (Erişim tarihi: 10.11.2012).

32 Putin’in bu kararı, 2010’da kabul edilen yeni askeri doktrinde belirtilmiştir. 2010’da kabul edilen Askeri Doktrinde şöyle denmektedir: ‘‘Eğer her hangi bir güç veya askeri blok KGAÖ üyelerinden her hangi birisine karşı güç kullanmaya kalkışırlarsa RF gereken cevabı verecektir’’.¹¹³

Putin’in Şubat 2007 Münih Konferansı’ndaki Batı dünyasına yönelik eleştirileri ve 12 Aralık 2007 itibarıyla Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Antlaşması’nı (AKKA) askıya alma kararı RF’nin yeniden bir uluslararası kutuplaşma yaratıp yaratmayacağı konusunu gündeme getirmiştir.¹¹⁴

2008’deki Gürcistan-Rusya savaşından sonra, 2000 yılında kabul edilen askeri doktrinin değişmesi gerektiğine karar veren RF Devlet Başkanı Dmitri Medvedev, 5 Şubat 2010 tarihinde yeni askeri doktrini ilan etmiştir. Bu doktrinde, Rusya’nın ulusal güvenliğini tehdit eden faktörler belirtilmiştir. Bunlardan en önemlileri şunlardır: ¹¹⁵ NATO’nun RF sınırına doğru genişleme politikası, RF’ye yakın olan ülkelerin istikrarını bozma teşebbüsü, Yabancı askeri gücün RF’ye ve onun müttefiklerine yakın olan ülkelere konuşlandırılması, RF’nin sınırına yakın olan ülkeleri silahlandırması, Füze Savunma Sisteminin Rus sınırına yakın ülkelere konuşlandırılmasıdır.

113 Detaylı bilgi için bkz, Ukaz Prezidenta RF от 05.02.2010 N 146 ‘‘Ob Utverzhdenii Voennoy Doktrinı Rossiyskoy Federatsii’’, Moskva Kremlin, 5 Fevralya 2010, ss. 6-10, http://graph.document.kremlin.ru/page.aspx?1050410, (Erişim tarihi: 10.11.2012).

114 Mitat Çelikpala, ‘‘Rus Enerji Stratejisi’’, Stratejik Analiz, Şubat 2008, s. 56, http://www.turkocagi.org.tr/docs/temp591.pdf, (Erişim tarihi: 20.03.2013).

115 op.cit., http://graph.document.kremlin.ru/page.aspx?1050410, (Erişim tarihi: 10.11.2012).

33 Vladimir Putin, 2011 yılında Devlet Duma’sında halka hitaben yaptığı yıllık konuşmasında ülkesinin silahlanmasını şu sözlerle açıklamıştır: ‘‘Bugünkü dünyada, eğer sen güçsüzsen, neticede birisi gelir sana hangi yolu, hangi politikayı ve ülkenizin gelişmesi için hangi yönü seçmen gerektiğine öğüt verir’’.¹¹⁶ RF’nin da muhtemel tehditlere hazır olması gerektiğini belirten Putin, 2020 yılına kadar askeri harcamaya 770 milyar dolar ayırmayı amaçlamaktadır. 770 milyar dolar kapsamda, RF orduya 400 kıtalararası balistik füze sistemi, (Yars-Topol) 8 nükleer balistik füze sistemine (BULAVA) sahip denizaltı, 20 çok amaçlı deniz altı, 1000’den fazla helikopter (Ka-50,Ka-52), besinci nesil cetler (PAK-FA), S-400 füze savunma sistemleri alması öngörülmektedir. Ayrıca Putin, 2017’ye kadar ordunun %70’inin profesyonellerden oluşmasını amaçlamaktadır.¹¹⁷ Nisan 2012’de Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI) son verilerine göre, RF’nin savunma harcaması 71,9 Milyar Dolara ulaşarak ABD ve Çin’den sonra üçüncü sıraya çıkmıştır.¹¹⁸

RF Devlet Başkanı Vladimir Putin, Temmuz 2012’de Kremlin’de düzenlenen devlet silahlanma programı toplantısının ardından yaptığı konuşmasında, hiç kimsenin RF’nin savunma gücünün etkinliğinden şüphe duymamaları gerektiğini, ülkesinin silahlanmaya gitmesini ise bir silah yarışı olmadığına dikkat çekmiştir.¹¹⁹ Putin’in Rus ordusunu güçlendirme kararında ABD’nin Sırbistan’ı, Afganistan’ı,

116 Ariel Cohen, “How the U.S. Should Respond to Russia’s Unhelful Role in the Middle East”

Heritage Foundation Backgrounder, No. 2662 | March 8, 2012, p. 3.

117 Hasan Selim Özertem, ‘‘ Putin’in Güvenlik Politikalarının Şifreleri’’ Ankara, Analist Dergisi, Sayı:14, Nisan 2012, s. 50.

118 ‘‘17 April 2012: World military spending levels out after 13 years of increases, says SIPRI’’, http://www.sipri.org/media/pressreleases/17-april-2012-world-military-spending-levels-out-after-13-years-of-increases-says-sipri,17.04.2012, (Erişim tarihi: 10.12.2012).

119 ‘‘Putin Pushes Nuclear, Space Defense Reform’’, 26.07.2012, http://rt.com/politics/re-armament-sets-defense-priority-100/, (Erişim tarihi: 20.12. 2012).

34 Irak’ı işgal etmesi yatmaktadır. Ayrıca RF’nin yakın Çevredeki ülkelerin istikrarsız yapıları ve RF’nin siyasi düşüncesinde yer alan ‘‘güçlü ordu’’ imgesi, Rus ordusunun yeniden inşa edilmesi için temel gerekçeler oluşturmaktadır.¹²⁰

4. Enerji Aracılığıyla Eski Gücüne Kavuşmak

Bugün Suudi Arabistan’dan sonra dünyanın ikinci büyük petrol üreticisi ve dünyanın kanıtlanmış en büyük doğalgaz rezervlerine sahip RF’nin enerji ihracatı, bütçe gelirinin % 50’sinden fazlasını oluşturmaktadır.¹²¹ Bugün dünya enerji üretiminin yaklaşık yüzde 12’si RF tarafından karşılanmaktadır. Genel enerji tüketiminde RF, ABD ve Çin’in ardından yüzde 7’lik oran ile üçüncü sırada yer almaktadır. Bu durumda RF dış politikasının enerji temeline dayandırılmaması imkânsızdır.¹²²

Bugün RF, SSCB’nin dağılması sonucu kaybettiği süper gücünü enerji aracılığıyla geri kazanmayı amaçlamaktadır. Yeltsin döneminde başlayan bu politika Putin döneminde hız kazanmıştır. Putin döneminde enerji hammaddelerindeki yüksek fiyat artışı, öncelikle ekonomisini güçlendirmeye ve daha sonra aktif bir dış politika izlemeye mecbur kılmıştır. Özellikle Irak krizi, RF’ye birtakım yararlar sağlamıştır. Ülke gelirinin enerjiye dayalı olan RF için varil başına petrol fiyatının ilk etapta 25 dolardan 38 dolara ve daha sonra 60 dolara kadar yükselmesi RF’ye fazladan gelir sağlamıştır. Sadece 2000’de petrol ve doğalgazdan edinen gelir 50

120 Özertem, op.cit., s. 51.

121 RF’nin kanıtlanmış doğalgaz rezervleri 2.000–2.300 trilyon metreküp civarındadır. Primakov, (2010), op.cit., s.126.

122 Çelikpala, op.cit., ss. 56-57.

35 milyar dolarken, 2003’de bu rakam 100 milyara, 2005’te 150 milyara,¹²³ 2006’da 200 milyar, 2011’de petrol ve doğalgazdan edinen gelir 290 milyarı aşmıştır. 2012 yılında petrol fiyatının 120-125 dolar seviyesine çıktığı sıralarda Rus bütçesi fazladan gelir sağlamıştır.¹²⁴ Görüldüğü gibi, Putin döneminde başlayan enerji fiyatındaki yükseliş ilk önce RF’nin ekonomisini ayağa kaldırmış, devamında da etki ve ilgi alanlarına geri dönmesinde katkı sağlamıştır.

RF’nin enerji vasıtasıyla eski gücünü kazanmayı amaçlarken, eski SSCB ülkeleri buna engel olmaktadır. Özellikle Ukrayna ve Beyaz Rusya’nın RF’ye Avrupa’daki müşterilerine petrol sevkiyatı konusunda sürekli sıkıntılar yaşatmaları, Putin’i harekete geçirmiştir. Bu bağlamda Putin, Mavi Akım, Kuzey Akım ve Güney Akım projelerini geliştirmiştir. 2005’te yürürlüğe giren ‘‘Mavi Akım’’ doğalgaz boru hattı, Gürcistan’ı devre dışı bırakarak Rus gazını Karadeniz’in altından Türkiye’ye ulaştırmaktadır. 2011’de yürürlüğe giren ‘‘Kuzey Akım’’ doğalgaz boru hattı, Beyaz Rusya’yı devre dışı bırakarak Rus doğalgazını Baltık Denizi altından Almanya’ya, oradan da ona komşu olan ülkelere ulaştırmaktadır.¹²⁵ 7 Aralık 2012 tarihinde inşası başlayan ‘‘Güney Akım’’ boru hattı ise, Ukrayna’yı devre dışı bırakarak Rus gazını Karadeniz’in altından Bulgaristan’a, oradan da iç Avrupa’ya kadar ulaştırılması planlanmaktadır.¹²⁶

123 Roy Medvedev, Dmitri Medvedev Preziden Rossiyskoy Federatsii, Moskva, Vremya, 2008, s.104.

124 Faruk Akkan, ‘‘Rusya 2012’de Petrol ve Doğalgazdan 400 Milyar Dolar Gelir Bekliyor’’, 19 Ocak 2012, http://haberrus.com/economics/2012/01/19/rusya-2012de-petrol-ve-dogalgazdan-400-milyar-dolar-gelir-bekliyor.html, (Erişim tarihi: 31.08.2012).

125 ‘‘Otkritie Gazoprovoda Severnıy Potok’’, 8 Kasım 2011, http://www.kremlin.ru/news/13424, (Erişim tarihi: 22.11.2012).

126 ‘‘Yuzhnıy Potok Sozdast Uslovya dlya Nadezhnogo Snabzheniya Rossiyskim Gazom Osnovnıh Potribiteley v Evrope’’, 7 Aralık 2012, http://www.kremlin.ru/news/17086, (Erişim tarihi:

22.11.2012).

36 Batı’dakiler, RF’nin Mavi Akım, Kuzey Akım ve Güney Akım boru hatların siyasi amaç taşıdığını iddia etmektedir. İddiaya göre, RF’nin bu boru hatlar aracılığıyla AB’nin kendine olan bağımlılığını artırmayı amaçlamaktadır. Özellikle RF’nin OPEC benzeri gaz örgütünü kurma girişimlerine Batı’dakiler şimdiden tedirginlikle karşılamaktadır. Böylece OPEC benzeri gaz örgütün sayesinde RF dünyanın gaz fiyatını kontrol etmesi mümkün olacaktır. Uluslararası Enerji Ajansına göre, Avrupa’nın Rus doğal gazına olan talebinin 2030’lara doğru iki katından fazla artacağını tahmin etmektedir.¹²⁷

Yukarıda bahsettiğimiz boru hatların dışında Putin’in, Gazprom eliyle ya da onun arkasında bulunduğu şirketler vasıtasıyla eski gücüne kavuşmayı amaçlamaktadır.¹²⁸ Bugün Türkmenistan’ın, Özbekistan’ın ve Kazakistan’ın değişik hacimlerindeki gazlarını RF’ye devretmiş durumda olmaları Kremline enerji aracılığıyla eski gücüne kavuşmasını kolaylaştırmaktadır.¹²⁹

RF’nin enerji aracılığıyla etkili olmasını istemeyen Batı’dakiler, RF’yi devre dışı bırakacak boru hatlar geliştirmektedir. Bu doğrultuda, Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hat yürürlüğe girmiştir. Bu boru hattı, RF’yi devre dışı bırakarak Azerbaycan petrolünü Gürcistan sınırından geçirerek Türkiye’ye ulaştırmaktadır.¹³⁰ RF’yi devre dışı bırakmayı planlanan bir diğer boru hat ise, ekonomik nedenlerden dolayı inşası

127 Çelikpala, op.cit., s.57.

128 Primakov, (2010), op.cit., s.141.

129 Mustafa Doğan, ‘‘SSCB ve Rusya Federasyonu Dış Politikasında Enerji ve Güvenlik’’, Akademik Perspektif, http://akademikperspektif.com/2012/08/28/sscb-ve-rusya-federasyonu-dis-politikasinda-enerji-ve-guvenlik/, (Erişim tarihi: 30.01.2013).

130 Kemp, Geoffrey and Saunders, Paul, op.cit., s. 5.

37 henüz başlanmamış Nabucco boru hattı projesidir.¹³¹ 3300 km uzunluğunda olması planlanan bu boru hattı devreye girdiği takdirde RF’yi devre dışı bırakarak yine Azerbaycan’dan başlayıp Gürcistan, Türkiye, Bulgaristan, Romanya ve Macaristan istikametlerinden geçerek Avusturya’da son bulacaktır.¹³²

5. Putin’in ‘‘Avrasya Birliği’’ Projesi

2015’te kurulması beklenen ‘‘Avrasya Birliği’’ bugün Putin’in gündeminde en önemli ve öncelikli konulardan biri olduğu artık herkes tarafından bilinmektedir.

Avrasya Birliği projesinin temeli 1 Ocak 2010 tarihinde Gümrük Birliği’nin yürürlüğe girmesiyle¹³³ ve 2011 yılında RF, Beyaz Rusya ve Kazakistan devlet başkanları tarafından malların, hizmetlerin, sermayenin, işgücünün serbest dolaşımını öngören Avrasya Ekonomik Entegrasyon Deklarasyon’un imzalanmasıyla atılmıştır.¹³⁴ 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren ise söz ettiğimiz ülkeler arasında Gümrük Birliği’nin Tek Ekonomik bölge haline gelmesine dair anlaşma yürürlüğe girmiştir.¹³⁵

Sovyetler Birliği’nin dağılışını, 20. Yüzyılın büyük jeopolitik felaketi olarak tanımlayan Vladimir Putin, Avrasya Birliği’ni kurarak Sovyetler Birliğini

131 Sergey Karaganov, Mir Vokrug Rossii: 2017, Moskva, Sovet po Vnewney i Oboronnoy Politike, 2007, s.138.

132 Primakov, (2010), op.cit., s.58.

133 Federalnıy Zakon ot 02.06.2010 N 114-F3, ‘‘O Ratifikatsii Dogovora o Tamozhennom Kodekse Tamozhennogo Soyuza’’, s.1, http://graph.document.kremlin.ru/page.aspx?1;1284985, (Erişim tarihi:

10.06.2013).

134 ‘‘Deklaratsiya o Yevraziyskom Ekonomicheskoy İntegratsii’’, 18 Kasım 2011, http://news.kremlin.ru/ref_notes/1091, (Erişim tarihi: 19.11.2012).

135 Federalnıy Zakon ot 25.06.2012 N 92-F3, ‘‘O Ratifikatsii Dogovora ob Obedinennoy Kollegii Tamozhennıh Sluzhb Gosudarst-Chlenov Tamojennogo Soyuza’’, s.1,

http://graph.document.kremlin.ru/page.aspx?1;1616817, (Erişim tarihi: 10.06.2013).