Banka Krediler

Banka kredisi kullanımı, öz sermaye kullanımından sonra yoğun olarak tercih edilen finansman sağlama yöntemidir. İşletmeler bu olanaktan, kaynağı sağlayan banka tarafından saptanan belli maliyet ve koşullar altında yararlandırılmaktadır.

Belli maliyeti bulunan kredilerin doğru alanların finansmanında kullanılması gerek- mektedir. Doğru alanda kullanılmayan kredilerin, geri dönüş olanağı kısıtlanmaktadır. Kredi sağlayan banka açısından, kredinin geri ödenmesi büyük önem arz etmektedir.

Kredilerin geri ödeme süresince yaşanabilecek aksaklıklar, bankanın finansal yapısını tehdit etmektedir. Geri ödememe riskinin artması, bankanın kredi kullanım maliyetini arttır- masına ve kullanım koşularını ağırlaştırmasına yol açmaktadır.

Denizcilik sektöründe yer alan kişi ve işletmeler kredilere ihtiyaç duymaktadır. İhtiyaç duyulan kredilerin kullanım koşulları değişkenlik göstermektedir. Sektörün kullandığı kredi- ler nakit ve gayri nakit krediler olarak ikiye ayrılmış olup, nakit krediler kaynağına göre ban- ka kaynaklı krediler ve banka dışı kaynaklı krediler olarak sınıflandırılmıştır (Öztürk, 2006: 81). Bu nedenle, banka kredileri banka kaynaklı nakit krediler ve gayri nakit krediler olarak iki kısım altında incelenmiştir.

2.2.2.1 Banka Kaynaklı Nakit Krediler

Bankalar, ulusal ve uluslararası mevzuatlara uygun olarak faaliyet gösteren tüzel kuru- luşlar olarak ülkelerin ekonomik faaliyetleri açısından önemli roller üstlenmektedir. Ülkelerin gayri safi milli hasılasını ve istihdamı arttırmaları ile birlikte, sistem içerisinde yer alan fonları yüksek katkı potansiyeline sahip olan ve finansman kaynağına ihtiyaç duyulan ekonomik faa- liyetlerin gerçekleştirilmesine yönelik olarak kullanıma sunmaktadır (Arslan ve Yapraklı, 2008: 89).

Nakit krediler, nakit paranın belli süreliğine belirlenen faiz veya komisyon miktarı ile geri ödenmesi karşılığında kullanıcıya kullandırılan kredilerdir (Baltacı, 2012: 5). Belli süre- liğine verilen anapara, kullanım süresine bağlı olarak değişkenlik gösteren faiz miktarı ile birlikte bankaya geri dönmektedir. Nakit kredi kullanımlarında bankalar tarafından belirlenen oranlarda çeşitli adlar altında komisyon da alınabilmektedir.

Bankalar kullandırdıkları krediler ile belli riskleri üstlenmektedir. Ödünç verilen ana- paranın geri dönmemesi, banka kaynaklarının yok olmasına neden olmaktadır. Kaynakların yok olması sonucunda kredi verme olanağı kalmayan bankalar, faaliyetlerini devam ettireme- yerek yatırımları destekleme olanağından mahrum kalmaktadır.

Gemi inşasında kullanılan malzeme ve ekipmanların çoğunluğu tersane dışından temin edilmektedir. Gemi yaşam mahallinde kullanılan dekorasyon malzemesinden makine dairesi ekipmanlarına kadar gemi üzerinde bulunan tüm ürünlerin maliyet üzerinde belli oranda etki- leri bulunmaktadır. Tersane veya armatörün ürünleri uygun maliyet ile sağlaması, gemi inşa maliyetinin de o oranda uygun olmasını sağlamaktadır.

Gemi yatırımlarında kullanılan banka kredileri, gemi inşasının durumuna göre prefi- nansman ve post finansman kredileri olarak iki kısma ayrılmaktadır. İnşa süresince kullanılan krediler prefinansman kredileri olup, inşası gerçekleştirilen gemilerin alınmasına yönelik ola-

rak kullandırılan kredilere post finansman kredileri denmektedir. Prefinasman kredilerinin yapısının ülkemiz şartlarına daha uygun olması nedeniyle, kullanılan kredilerin çoğunluğunu prefinansman kredileri oluşturmaktadır (Öztürk, 2009: 35).

Yurtdışı kaynaklardan sağlanan prefinansman kredilerinde, aracılık işlemlerini gerçek- leştirilen bankaların garanti sağlama zorunluluğu bulunmamaktadır. Gemi işlemlerinde kulla- nılan prefinansman kredileri, yurt dışından sağlanması nedeniyle yurt içi kredilere göre faiz oranı düşük ve KKDF'den muaf olması nedeniyle kullanıcıya maliyeti daha uygun olmaktadır (Milli Eğitim Bakanlığı, 2015: 11).

2.2.2.2 Banka Kaynaklı Gayri Nakdi Krediler

Ticari işlemlerde taraflar arasındaki ilişkide güven sağlayan en önemli faktör sunulan teminatların varlığıdır. İşletmelerden, yükümlülüklerine karşılık teminat sunmaları beklen- mektedir. Yükümlülüklerin yerine getirilememesi durumunda karşı tarafın uğrayabileceği zararlar bu teminatlarla karşılanmaktadır. Bu teminatı sağlayan kredilere banka kaynaklı gayri nakdi krediler denmektedir.

Banka kaynaklı gayri nakdi kredilerde, bankanın gelirini komisyonlar oluşturmaktadır. Bu krediler; teminat mektubu, akreditif, harici garanti ve kabul/aval kredileridir.

2.2.2.2.1 Teminat Mektubu

Ticari ilişkilerde, tarafların karşılıklı olarak yerine getirmesi gereken yükümlülükler bulunmaktadır. Taraflardan birinin yükümlülüklerini yerine getirmemesi, karşı tarafı zarara uğratmaktadır. Taraflar alacak ve haklarını garanti altına almak istemektedir.

Teminat mektupları, bankalar tarafından belli bir komisyon karşılığında düzenlenen ve mektubu kullanan tarafın yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda mektubu alan tara- fın uğrayacağı zararın banka tarafından karşılanacağını garanti altına almaktadır. Teminat mektupları, ticari ilişkilere banka garantisi sağlaması nedeniyle sıklıkla kullanılmaktadır. Bankaların teminat mektubu düzenleme sürecinde, işletmelerin mali yapısı, kredibilitesi başta olmak üzere çeşitli faktörler dikkate alınmaktadır. Teminat mektubu kullanımının işletmelere belli maliyeti bulunmaktadır.

2.2.2.2.2 Akreditif

Akreditif, koşulların yerine getirilmesi durumunda ihracat işlemi yapan tarafın alaca- ğına banka tarafından ödeme garantisi sağlamaktadır (Demir, 2010: 20). İhracat yapan işlet- meler açısından akreditifin önemi, işletmenin alacağına garanti sağlamasıdır. İhracatçı, karşı tarafın yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda alacağını tahsil edebilme olanağına

kavuşmaktadır. Akreditif ihracat işlemlerinde ödemeyle ilgili oluşabilecek tereddütlerin orta- dan kalkmasına neden olmaktadır.

İthalatçı açısından da akreditifli ödeme önemlidir. Şartların sağlanması durumunda ödemeyi yapma olanağına kavuşmaktadır. Akreditif, taraflar arasındaki ticari ilişkinin sorun- suz şekilde yürümesine güvence sağlamaktadır.

2.2.2.2.3 Harici Garanti

Sözleşme şartlarının yerine getirilememesi durumunda, yurt dışındaki tarafa belirlenen rakamın banka tarafından ödemesinin yapılacağını garanti altına alan gayri nakdi kredilere harici garanti denmektedir (Burgan Bank, 2015). İşletmelerin yurt dışı ile gerçekleştirdiği ticari işlemlerde kolaylık sağlamaktadır. Yurt dışında bulunan taraf, sözleşmenin yerine geti- rilmemesi durumunda uğrayabileceği zararı bankadan tahsil edebilme olanağına kavuşmakta- dır.

2.2.2.2.4 Kabul/Aval Kredisi

İşletmelerin nakit akışlarında beklenmeyen problemlerin ortaya çıkma ihtimali bulun- maktadır. Kısa dönemli yaşanabilecek nakit sıkışıklıklarının aşılmasında çeşitli finansman kaynakları kullanılmaktadır.

İthalat işlemlerinin bir kısmında, ithalatçı firmalar nakit akışlarında problem yaşama- mak adına satın aldıkları malı iç pazara sunduktan sonra ödeme yapmak istemektedir. Kabul kredisi, ihracat işlemi yapan firma tarafından düzenlenen poliçenin ithalatçı tarafından kabulü ile belirlenen vade bitiminde ödenmesini sağlayan ve isteğe bağlı olarak banka garantisi altına alınabilen kredi olup, hazırlanan poliçelere banka tarafından aval verildikten sonra istenilen bir banka da indirimli olarak ödemenin gerçekleştirilme olanağı bulunmaktadır (VakıfBank, 2015).

Kabul/aval kredilerinin iki taraf açısından da yararları bulunmaktadır. İhracatçı, ka- bul/aval kredileri sayesinde ihraç ettiği mal karşılığında alacağı ödemeyi banka garantisi altı- na alabilmektedir. Vade sonu gelmeden, banka tarafından aval verilmesi durumunda vadeyi beklemeden ödemeyi alma olanağına sahip bulunmaktadır. İthalatçı, malı ithal ettikten sonra ödeme yapma olanağına kavuşmaktadır. Malla ilgili yaşanabilecek sıkıntılarda daha esnek hareket edebilmektedir. Bu krediler, sağladığı olanaklarla ticaret hacmini arttırmaktadır.