Gemi Yatırımında Kullanılan Finansmandan Kaynaklanan Riskler

Gemi yatırımına finansman sağlanması nedeniyle oluşan riskler bulunmaktadır. Yatı- rımın finansmanı iç veya dış kaynaklardan sağlanmaktadır. Kullanılan kaynağın yatırımcıya belli maliyeti bulunmaktadır. Maliyeti belirleyen çeşitli faktörler bulunmaktadır.

Finansmanın maliyeti piyasalarda yaşanan değişimlerden etkilenmektedir. Maliyet ar- tışı kar olanağını azaltmaktadır. Olanağın azalması neticesinde yatırımın karlı olmaktan çıkma ihtimali bulunmaktadır. Karlı olmayan yatırımda kullanılan kaynak, yatırımcının faaliyetleri açısından tehlike oluşturmaktadır.

Yatırımcının maliyete katlanmasının altında yatan temel neden; gemiden elde edilebi- lecek gelirdir. Gelirin azalmasına yol açan faktörler, kullanılan finansmanın karşılığının yok olmasına neden olmaktadır. Karşılığı bulunmayan yatırımda kullanılan finansman azalmakta, ilerleyen süreçte katlanılan zarar nedeniyle yok olmaktadır.

Yatırımın finansman tercihine bağlı olarak ortaya çıkan riskler; borçlanma riski, finan- sal risk, faiz oranı, navlun ve gemi değeri olmak üzere beş grup altında incelenebilir.

2.1.1.1.1 Borçlanma Riski

Günümüz koşullarında gemi yatırımlarının sadece öz sermayeden finanse edilebilmesi çoğu yatırımcı açısından mümkün değildir. Yatırımcı yeterli öz sermayeye sahip olsa bile, vergi uygulamaları, öz sermayeyi koruma isteği vb. nedenlerle borçlanma yoluyla finansman sağlamak istemektedir. Avantajlarına rağmen yatırım finansmanının borçlanma yoluyla sağ- lanmasından kaynaklanan riskler bulunmaktadır.

Borçlanma yoluyla elde edilen kaynaklar, geminin satın alınma ve işletilme süreçle- rinde kullanılmaktadır. Finansman sağlayan kuruluşlar tarafından belirlenen maliyet ve kulla- nım koşulları altında erişilebilen borç fonları, yatırımcıyı belli yükümlülükler altına sokmak- tadır. Yatırımcının yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekmektedir.

Yatırımcıların mali yapısı değerlendirilirken göz önüne alınan faktörlerden biri de; borç/öz sermaye oranıdır. Borç kısmında yaşanan artıştan; mali yapı olumsuz etkilenmektedir. Yatırımcı, borç artışından oluşan riski üstlenerek yatırıma finansman sağlamaktadır. Borç/öz sermaye oranının yüksek seviyelere ulaşması, ilerleyen süreçte elde edilebilecek dış kaynaklı finansmanının maliyetinin de yükselmesine yol açmaktadır. Oluşabilecek maliyet artışı da yatırımcı tarafından karşılanmaktadır.

Yatırımdan kaynaklanan borçlanma riski, yatırımcının karar verme sürecinde rol oy- namaktadır. Yatırımcı, elde edilebilecek gelir ile borçlanma miktarını karşılaştırarak yatırım ilgili karar almaktadır. Yatırım ne kadar karlı olursa olsun, borçlanma ile finansman elde edilmesi yatırımcı açısından risk yaratmaktadır.

2.1.1.1.2 Finansal Risk

Finansal riskler finansal piyasalarda yaşanan değişimlerden kaynaklanmaktadır. Fi- nansal piyasalarda yaşanan değişimler yatırımcılar açısından riskler ve fırsatlar barındırmak- tadır. Oluşan risklerin içerisinde yatırımcının faaliyetlerini sürdürmesini imkansız hale getire- cek olanlar da yer almaktadır.

Günümüz piyasalarında rezerv para birimi olarak yoğunlukla Amerikan doları kulla- nılmaktadır. Amerikan doları ile diğer para birimlerinin değerleri arasında yaşanan değişimler finansal piyasalarda risk yaratmaktadır (Schinas ve Kewitsch, 2015: 44). Değişimlerden Dün- ya ticaret hacmi de etkilenmektedir.

Deniz ticaret hacminin büyüklüğünü belirleyen Dünya ticaret hacmidir. Ticaret hac- minde yaşanan düşüşten deniz ticaret hacmi de etkilenmektedir. Deniz ticaretine olan talepte yaşanan azalma gemi yatırımları üzerinde etkili olmaktadır. Gemi yatırımlarının gerçekleşti- rilmesi talebe bağlı bulunmaktadır.

Gemi yatırımlarının geleceği deniz ticaret hacminde yaşanan değişimlere bağlı bulun- maktadır. Arz edilen gemilere yeterli talep olmaması, yatırımlardan beklenen gelirin elde edi- lebilme ihtimalinin kısıtlanmasına yol açmaktadır. Gelir imkanı kısıtlı yatırım yatırımcı açı- sından, yatırımda kullanılan finansman nedeniyle riske neden olmaktadır.

2.1.1.1.3 Faiz Oranı

Dış kaynaklardan elde edilen finansman, belirlenen faiz miktarı ile birlikte geri öden- mektedir. Ödenen faiz miktarı, elde edilen kaynağın miktarı, vade ve faiz oranına bağlı olarak değişmektedir. Faiz oranları sabit ya da değişken tutulabilmektedir. Faiz oranının değişken tutulması risk yaratan faktörler içerisinde yer almaktadır. Değişken faiz oranına kıyasla daha düşük olmakla birlikte sabit faiz oranı da risk yaratmaktadır.

Finansmanının maliyeti içerisinde yer alan faiz miktarı, yatırımdan elde edilen gelir ile karşılanmaktadır. Faiz oranının sabit tutulması, maliyet içerisinde yer alan faiz miktarını da sabitlemektedir. Yatırım başlangıcında ödenecek faiz miktarı kesin olarak bilinmektedir. İler- leyen dönemde faiz oranlarında yaşanacak düşüşten yararlanılamaması, yatırımcı açısından oluşan riskin nedenidir.

Değişken faiz oranıyla kullanılan finansman nedeniyle oluşan risk daha büyüktür. Faiz oranlarında yaşanacak artışla orantılı olarak ödenecek faiz miktarı ile birlikte kullanılan fi- nansmanın maliyeti de yükselmektedir. Yatırımın değerlendirilme sürecinde faiz oranının kesin olarak bilinememesi nedeniyle yatırımın maliyeti kesin olarak hesaplanamamaktadır. Faiz oranı nedeniyle finansmanın maliyetinde yaşanabilecek değişim riskini yatırımcı üstlen- mektedir.

2.1.1.1.4 Navlun

Gemilerin gelirini yükün taşınması karşılığında alınan navlun oluşturmaktadır. Nav- lunda yaşanan değişimden gelir etkilenmekte ve giderleri karşılayamayacak seviyelere inmesi durumunda gemiler servisten çekilmektedir. Gemiden elde edilebilecek gelir navlunla orantılı olarak değişiklik göstermektedir.

Navlun nedeniyle gemiler servisten çekilse dahi, yatırımcının katlanması gereken sabit giderler bulunmaktadır. Gemi yatırımının finansmanı hangi kaynaktan karşılanırsa karşılan- sın, yatırımcıya finansmanın maliyeti bulunmaktadır. Servisten çekme kararı gelir imkanının ortadan kalkmasına ve sabit giderler nedeniyle gemi yatırımından zarar edilmesine yol açmak- tadır. Oluşan zarar, yatırımcı tarafından öz sermayeden ya da borçlanma yoluyla dış kaynak- lardan karşılanmaktadır.

Gemi yatırımlarından zarar edilmesi neticesinde yatırımcının mali yapısı bozulmakta ve öz sermayesi erimektedir. İlerleyen süreçte öz sermayesi yok olan yatırımcının faaliyetleri- ni sürdürebilme imkanı bulunmamaktadır. Beklenen gelirin elde edilememesi veya oluşan zarar nedeniyle gemiler elden çıkarılmaktadır.

Navlun, talep arz dengesi başta olmak üzere birçok parametreye bağlı olarak değişken- lik göstermektedir. Yatırıma yönlendirilen finansmanın kaderi navluna bağlı bulunmaktadır. Navlunda yaşanan değişimler yatırımcı açısından risk yaratmaktadır. Yatırımcılar gemi yatı- rımlarını finanse etmeleri nedeniyle navlun riskini üstlenmek zorundadır.

2.1.1.1.5 Gemi Değeri

Gemilerin sahipliği ve kullanım hakkı; yatırımda kullanılan finansmanın karşılığında elde edilen faydaların fonksiyonudur. Gemi değeri, yatırımın maliyetini belirleyen önemli bir kalemdir. Kullanılan finansman karşılığında verilen teminatların içerisinde geminin değeri de yer almaktadır. Gemilerin değeri birçok parametreye bağlı olarak değişkenlik göstermektedir.

Gemi değerlerinde yaşanan değişimin nedenlerden biri de; navlundaki değişimdir. Gemiden elde edilebilecek gelir; navlun ile taşınan yük miktarının çarpımından oluşmaktadır.

Gemilerin kiralama bedelleri de gelire endekslidir. Deniz ticaret dinamiklerinden de gemi değeri etkilenmektedir.

Yatırım fiyatlandırmasında kullanılan kıstaslardan biri de; varlığın getirisidir. Gemile- rin fiyatlandırmasında diğer tüm yatırımlarda olduğu gibi gelir kıstasının kullanılması nede- niyle fiyatlarda değişim yaşanmaktadır. Yaşanan değişim gemi yatırımcı açısından risk ve fırsat yaratmaktadır.

Gemi yatırımlarından kullanım hakkının getirisi ile birlikte sahiplikten kaynaklı getiri- ye de odaklanılmaktadır. Gemi fiyatlarının düşük seviyelerde bulunduğu dönemler yatırımcı- lar açısından fırsat yaratmaktadır. Düşük fiyattan alınan gemilerin, fiyatların yüksek seviyele- re ulaştığı dönemlerde satılması yatırımcıya ekstra gelir imkanı sunmaktadır.

Gemi fiyatlarında yaşanan değişimler yatırımcıya fırsat sunması yanında büyük riskler de barındırmaktadır. Yatırımda kullanılan finansmanın ilk karşılığını geminin değeri oluştur- maktadır. Elde edilme sonrasında gemi değerinde yaşanan düşüş, kullanılan finansmanın kar- şılığının yok olmasına neden olmaktadır. Fiyatta yaşanan düşüşü karşılayabilecek tek kalem kullanımdan kaynaklı gelirdir.

Gemi değerinin kullanımdan kaynaklı gelire endeksli olması, gemi değerinde yaşanan düşüşün bu gelirden karşılanmasını zorlaştırmaktadır. Yatırımcı açısından gemi yatırım kara- rının zamanlaması önemlidir. Zamanlamada hata yapan yatırımcının gemi yatırımında başarılı olma ihtimali bulunmamaktadır. Yatırım kararı sürecinde gemi değerinde yaşanabilecek deği- şim riskinin iyi değerlendirilmesi gerekmektedir.