Finansal Kiralamanın Tarafları

Finansal kiralama işlemlerinde kiracı, kiralayan ve kiralamaya konu olan malın satıcısı veya üreticisi olmak üzere üç taraf bulunmaktadır.

3.1.4.1 Kiracı

Kiralayan tarafından satın alınan malın kullanım hakkını, finansal kiralama işlemiyle elde eden tarafa kiracı denmektedir. Kiracı taraf, kiralama konusu malı ihtiyaçları doğrultu- sunda belirleyerek finansal kiralama işlemiyle kullanma hakkını elde etmektedir. İsteğe bağlı olarak, kiralama süreci sonunda kiralama konusu malın mülkiyet hakkını da elde edilebilmek- tedir.

Finansal kiralama sözleşmesiyle, kiracı taraf belli yükümlülükler altına girmektedir. Kiracı, sözleşme sonunda mülkiyeti almasa dahi süreç boyunca ödemeyi taahhüt ettiği kira bedeli kadar borçlanmaktadır. Sözleşme şartlarına bağlı olarak kiralamaya konu olan malın bakım tutum yükümlülükleri, sözleşmeye uygun olarak kullanım sorumluluğu, zorunlu sigorta ödemeleri ve kiracının yükümlülüklerine uymaması sonucunda kiralayanın uğrayacağı zarar- ların ödenmesi de kiracının sorumluluğundadır (Aklease, 2015).

Sigorta zorunluluğuyla kiralayan ve kiracı tarafların uğrayabileceği zararlar güvence altına alınmıştır. Kiralamaya konu olan malla ilgili oluşabilecek zararların sigorta tarafından karşılanmama ihtimali de bulunmaktadır. Garanti koşullarına uygun kullanım ve bakım tutum sorumluluğunun kiracıda bulunması nedeniyle, sigorta tarafından karşılanmayan hasarlar ki- racı tarafından karşılanmaktadır. Kiralayanın mülkiyetten kaynaklı gelir olanağı korunmakta- dır. Kiracının mali durumu nedeniyle yükümlülüklerini yerine getirememesi durumunda, kira- cı tarafından verilen teminatlar devreye girmektedir.

3.1.4.2 Kiralayan

Kiralayan, talep sahibi kiracıya finansal kiralamaya konu olan malın satın alınarak fi- nansal kiralama sözleşmesiyle belirlenen çerçevede kiralayan taraftır (Bengü, 2007: 8). Ül- kemizdeki yasal mevzuat uyarınca, kiralayan tarafın üretici veya satıcı olma ihtimali bulun- mamakta olup, kiralayan taraf finansman sağlayarak sadece malın mülkiyetinden kaynaklanan geliri elde etme olanağına sahip bulunmaktadır.

Malın mülkiyetine sahip olan kiralayan, kiralama konusu malla ilgili risklere ilişkin teminatlar sigorta şirketleri tarafından sağlanmakta, kapsam dışında kalan hallerde sorumluluk kiracıya ait olmaktadır. Kiralama konusu malla ilgili önemli bir risk, iki tarafın üçüncü şahıs- larla gerçekleştirdikleri ticari faaliyetleri nedeniyle oluşabilecek borçlar oluşturmaktadır. Si- gorta şirketlerinin teminatları bu riski kapsamamaktadır.

İki tarafında ticari faaliyetleri nedeniyle oluşabilecek borçlar nedeniyle, iflas edebilme veya icra takibine uğrama ihtimalleri bulunmaktadır. Bu durumda, iflas eden ya da icra taki- bine uğrayan tarafın sözleşmeden kaynaklanan sorumluluklarını yerine getirme ihtimali bu- lunmamaktadır. Sorumluluklarını yerine getirmeyen taraf nedeniyle diğer tarafın gelir kaybına uğraması, özellikle kiralayan açısından kaçınılmazdır. Gelir kaybının yanından, diğer bir so- run da alacaklı üçüncü şahıslardır.

Tarafların iflası ya da icra takibine uğramaları durumlarıyla ilgili ulusal mevzuatlarda düzenlemeler yapılmıştır. Satıcı veya üreticinin iflası durumunda, kiralamaya konu olan malla ilgili verilen garanti, teknik destek gibi konularda mağduriyet oluşmaktadır. Bu durumdan, malın ikinci el fiyatı etkilenmektedir.

İflas veya icraya uğrama durumları kiralayan ve kiracı açısından önem arz etmektedir. İlk durum, kiralayan tarafın borçları nedeniyle iflasa veya icra takibine uğramasıdır. Yapılan düzenleme ile kiracının kullanım hakkıyla elde edebileceği gelirden mahrum kalmaması ama- cıyla, kiralamaya konu olan malın haczedilemeyeceği ve sözleşmenin geçerliliğinin devam edeceği belirtilmiştir (FKK, 2012: madde 29). Bu düzenlemeyle kiracı sözleşme şartlarına uygun olarak kiralama konusu malın kullanıma devam etmektedir.

Kiralayan tarafın finansman sağlayıcı olması nedeniyle finansal kiralama süreci bo- yunca kiracıya göre yükümlükleri azdır. Kiracı, sözleşme yükümlülüklerini yerine getirmeye devam ettikçe sözleşmenin geçerli olması ve malın haczedilmemesi nedeniyle kiracı gelir kaybına uğramamaktadır. Kiracı açısından sıkıntı yaratacak nokta, sözleşmede değişiklik ya- pılmak istenmesi durumunda iflas masası ile muhatap olma zorunluluğunun bulunmasıdır. Bu tür durumlar finansal kiralama yöntemine olan güvenin azalmasına neden olmaktadır. Finan-

sal kiralama süreci boyunca, her iki tarafta birbirlerinden yükümlülüklerini yerine getirmesini beklemektedir.

Kiracının sözleşme süreci boyunca yükümlülükleri daha fazladır. Finansal kiralama sözleşmesi neticesinde kiracı;

 Kira bedeli ödeme,

 Kiralama konusu malın sözleşmeye uygun kullanımı ve bakım tutumu,  Kiralama konusu malın hasara uğraması durumunda, hasarın karşılanması,  Kiralama konusu malla ilgili sigorta ödemeleri,

 Kiralama konusu malın hasarsız şekilde kiralayana verilmesi

yükümlülükleri altına girmektedir (Tunçsiper, 2011: 61-85). İflasa veya icra takibine uğramış bir kiracı doğal olarak bu yükümlülükleri yerine getiremeyecektir. Yükümlülüklerin yerine getirilememesi nedeniyle kiralayan büyük zararlara katlanmak zorunda kalmaktadır.

3.1.4.3 Satıcı veya Üretici

Satıcı veya üretici taraf, kiralamaya konu olan malın satıcısı veya üreticisi olan taraftır. Kiralama konusu malla ilgili garanti ve teknik destek, satıcı veya üretici taraf tarafından sağ- lanmaktadır. Kiralama konusu malla ilgili garanti süresince oluşabilecek hasarların giderilme- si satıcı veya üretici tarafın sorumluluğundadır. Bu nedenle, finansal kiralama konusu malın satıcı veya üreticisinin seçiminin önemi büyüktür.

Gemi finansal kiralama işlemlerinde, üretici olan tersanelerin sağlayacağı garanti ve teknik destek finansal kiralama sürecinin sağlıklı ilerlemesi için büyük önem arz etmektedir. Gemide yaşanabilecek arızalar nedeniyle servis dışı kalması veya masrafların ortaya çıkması durumunda, kiracı kullanımdan kaynaklı gelirden mahrum kalmakta ve sözleşmeden kaynak- lanan sorumluluklarını yerine getirmesi zorlaşmaktadır.

Geminin ikinci el fiyatını ve kullanım ömrünü, tersanedeki üretim ve gemi üzerinde kullanılan ekipmanların kalitesi belirlemektedir. Sözleşme süresi sonunda, mülkiyetin kiracı- ya geçmemesi durumunda geminin ikinci el fiyatı kiralayan açısından önemlidir. İkinci el fiyatının beklenen düzeyde olmaması, kiralayanın zarara uğramasına neden olabilecek bir gelişmedir. Ülkemiz tersanelerinde gemi üretim kalitelerinin arttırılması, kiralayanlarda olu- şabilecek tereddütlerin azaltılmasını sağlayacaktır.