Kredi türevleri kredi riskinin yönetilmesinde çok önemli araçlar olmalarına karşın, bazı finansal risklerin ortaya çıkmasına da neden olabilirler. Bu riskler şunlardır: Kredi Riski, Karşı Taraf Riski, Operasyonel Risk, Likidite Riski, Fiyatlandırma Riski ve Yasal Risk63.
1. Kredi Riski: Kredi türevlerinin kullanılması sırasında, özellikle kredi riskini üstlenen taraflar açısından genellikle karşılaşılan en önemli risk, referans varlıktan kaynaklanan kredi riskidir. Kredi riski, herhangi bir ödeme koşulunun gerçekleşmesi sonucunda referans borçlunun yükümlülüklerini yerine getiremez duruma gelmesini ifade eder. Bu risk kredi riski taşıyan tüm referans varlıklarda bulunmakta olup kredi türevleri piyasasının gelişmesinin temel nedenidir64. Bu yüzden kredi riskini üstlenen taraflar, kredi türevleriyle üstlendikleri risklerde referans varlığın kredi analizini ayrıntılı olarak ve yeterli düzeyde yapmalıdır.
2. Karşı Taraf Riski: Diğer risk türü, karşı taraf riskidir. Kredi riski korumasını alan taraf için birincil risk, karşı taraf riskidir. Eğer koruma satan, sözleşme yükümlülüklerini yerine getirmezse, koruma alan taraf zarara maruz kalacaktır. Bu durum, koruma alan taraf açısından kredi riskinin hiçbir zaman tamamıyla yok edilemediğini ortaya çıkarmaktadır. Bu riskten dolayı,
63
Banks, Glants ve Siegel, a.g.e., s. 13. 64
kredi türevleri kredi riskini tam olarak yok edemezler. Bu kapsamda, çeşitli denetim ve düzenleme otoriteleri, karşı taraf riskinin yönetimine, yaratabileceği sistemik risk nedeniyle özellikle önem vermektedirler65. Sistemik risk, özel olarak o işlemi etkilemesine ek olarak tüm sistemi etkileyebilme gücüne sahip olan risk türüdür.
Koruma satan tarafın temerrüt olasılığı varsa, risk daha da yüksek olmaktadır. Örneğin Arjantin bonoları için koruma sağlayan Brezilya bankası ise bu bankanın temerrüt olasılığı gelişmiş bir piyasada işlem yapan bir bankaya göre daha yüksek olduğu için, Arjantin bonolarının koruma işleminde karşı tarafın geri ödememe riski ortaya çıkmaktadır66.
3. Operasyonel Risk: Operasyonel risk; yetersiz ve başarısız içsel süreçlerden, personel ve sistemlerden ya da dışsal olaylardan kaynaklanan, doğrudan veya dolaylı zarar riskidir. İnsan ya da sistem kaynaklı olabilecek bu riski, etkin içsel kontrol mekanizmalarının uygulamaya konulmasıyla önleme yoluna gidilebilir67.
4. Likidite Riski: Likidite riski, kredi türevlerinin alım/satım fiyatları arasındaki açıklığa bağlı olarak ölçülmektedir. Kredi türevlerinin alım/satım açıklığı bu işlemlerin likiditesi sınırlı olduğundan yüksektir. Kredi türevi alanlar için ikincil piyasalarda bu pozisyonlardan korunmak ya da daha önce yapılmış bir sözleşmeyi eşleştirmek zor olduğundan, likidite riski yüksek olmaktadır. Bu nedenle kredi türevi satanlar, bu ürünlerin likidite riskini iyi değerlendirmeli ve gerekirse ihtiyati karşılık ayırmalıdır. Ayrıca, taraflar likidite planlarını yaparken, kredi türevlerinin nakit akımı üzerindeki etkisini ve herhangi bir nedenle sözleşmelerinin vadesinden önce sona ermesi durumunun fonlama üzerindeki etkisini de göz önünde bulundurmalıdırlar. Kredi türevlerini sadece korunma amaçlı kullanan taraflar için likidite riski nispeten önemli değildir68.
65
Özyurt, a.g.e., s. 6.
66Gürkan Ateş, “Gelişmekte Olan Piyasalarda Kredi Temerrüt Swap’ları”, Active Bankacılık ve Finans Dergisi, Sayı :35 (Şubat 2004), ss. 8.
67
Banks, Glants ve Siegel, a.g.e., s. 21. 68
5. Fiyatlama Riski: Fiyatlandırma riski, tarafların kredi türevinin fiyatını hatalı belirlemesinden kaynaklanan risktir. Fiyatın hatalı belirlenmesi ise, kredi türevlerinin karmaşık fiyatlandırma modellerinden kaynaklanmaktadır. Fiyatlandırma modelleri genellikle bazı ekonomik parametrelere bağlı varsayımlara dayanmaktadır. Dolayısıyla, kredi türevlerinin fiyatları bu varsayımlarda belirlenen rakamlara oldukça bağlıdır. Modellere baz olarak alınan varsayımların seçiminde dikkatli olmak gerekmektedir69. Özellikle, temerrüt durumu ile ilgili geçmiş dönemlere ilişkin bir veri tabanının bulunmamasından dolayı, doğru risk ölçümü güçleşecek ve bu durum fiyatlandırmanın hatalı yapılmasına yol açabilecektir. Kredi türevleri piyasasında bazı katılımcılar işlemlere son kullanıcı olarak, yani yatırım ya da korunma amaçlı girerlerken, bazıları da aracı olarak, yani aynı ya da benzer referans varlıkta hem alıcı hem de satıcı olarak girerler. Kredi türevi piyasasına aracı olarak giren katılımcılar genellikle bu işlemlerin fiyat hareketlerinden yararlanarak kar amacı güttüklerinden, piyasa riskine maruz kalırlar. Bu nedenle özellikle aracı kuruluşlar kredi türevi pozisyonlarını günlük olarak izlemeli, pozisyon limitlerine uymalıdır70.
6. Yasal Risk: Kredi türevleri kullanıcıları için diğer bir risk, yasal risktir. Kredi türevleriyle ilgili ürünler henüz yeterince gelişmemiş olduğundan, mevzuata ilişkin konularda bazı belirsizliklerin bulunması, bu işlemlerde zarar olasılığını artırmaktadır. Zarar olasılığı, bir kanun ya da düzenlemenin beklenmedik bir şekilde uygulanmasından ya da sözleşmenin uygulanamamasından kaynaklanabilir. Diğer bir ifadeyle, sözleşmeye ilişkin standartların ve belgelemenin geçersiz koşullar içermesi ya da ulusal hukuki standartları karşılayamaması gibi nedenlerle, sözleşmelerin yaptırım gücü tamamen ortadan kalkabilir71.
Sözleşmeler ulusal ve uluslararası hukuki standartlara uygun olarak yapılmış olsa bile gerekli tanımların ve koşulların sözleşmelerde açıkça belirtilmesi gerekmektedir. Hukuki uyuşmazlıklar genelde ödeme koşulunun
69
Deniz Demirci, “Kredi Türevleri ve Kullanımı”, (Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, 2007), s. 78.
70 Özyurt, a.g.e., s. 7. 71
tanımında, referans varlığın yeniden kullanım fiyatının tespitinde çıkmaktadır. Hem son kullanıcılar hem de işleme aracılık eden aracı kuruluşlar, anlaşmanın tam olarak yazılı duruma getirilmesini ve yasal olarak uygulanabilirliğini sağlamalı, sözleşmeleri uygulanabilir, standart koşullar içeren, yükümlülüklerin açıkça ifade edildiği şekilde düzenlemelidirler72.