Kosova’nın Diğer Uluslararası Finansal Kuruluşlara Üyeliği

Kosova 2008 yılında bağımsızlığını ilan etmesinin ardından önemli uluslar arası kuruluşlara üye olmuş ve olmaya da devam etmektedir. Bu bölümde Kosova’nın IMF üyeliği dışında ki diğer önemli finansal kuruluşlara üyeliğini incelenecektir.

3.3.2.1. Kosova’nın Dünya Bankası Grubuna (WBG) Üyeliği

1944 yılında, Bretton Woods Anlaşması kapsamında kurulan ve II. Dünya Savaşı'ndan sonra Avrupa'yı yeniden inşa etmek için Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD) kuruldu. Bununla birlikte, Dünya Bankası'nın (WB) misyonu zamanla gelişti. Bugün, WB’nin birincil görevi, orta ve düşük gelirli devlet üyelerine

gelişim yardımı sunarak yoksulluğu azaltmaktır. Günümüzde WB’ye 189 ülke üyedir. Bir ülkenin WB’ye üye olabilmesi için önce IMF’ye üye olması gerekmektedir. WB’ye üye olunduğu andan itibaren, bir üye devletin, IMF tarafından o ülkeye izin verilen kotanın yüzde 88,29'una eşdeğer bir abonelik ücreti ödemesi gerekmektedir. Buna ek olarak ayrıca ülkenin WB’de 195 hisse satın alması gerekmektedir.

WB’nin başkanlığını 2012 yılından bu yana Kore-ABD’li bir hekim olan Jim Yong Kim yapmaktadır. Kosova IMF’ye üyeliğinin kabul olduğu gün olan 29 Haziran 2009 tarihinde ayrıca WB’ye üye olmuştur. Ve böylelikle WB’nin 186.üyesi olmuştur. WB’ye üyeliğiyle beraber, Kosova’nın Yugoslavya döneminden kalma yaklaşık 150 milyon dolarlık borcunun silineceği açıklanmıştır. Dönemin WB Başkanı olan Robert Zoellick Kosova ile ilgili açıklamasında "Kosova'nın 1999'dan

beri yeniden süren inşasının ve siyasi geçişlerinin, beklentilerinde üstünde iyi bir gelişme sağladığını ve olumlu bir ekonomik görünümle iyi bir ilerleme kaydetti. "

açıklamalarına yer vermiştir. Dünya Bankası, Kosova ile ilgili; "Enerji Sektörü Temizliği", "Kurumsal Gelişim Eğitimi Projesi", "Linyit Güç Teknik Yardım Projesi", "Finansal Sektör Teknik Yardım Projesi" gibi projelerden oluşan toplamda yaklaşık 100 milyon dolara ulaşan bir ödenek ayırmıştır (World Bank Kosovo Office, 2011).

3.3.2.2. Kosova’nın Dünya Gümrük Örgütüne (WCO) Üyeliği

Gümrük İşbirliği Konseyi olarak 1952'de kurulan Dünya Gümrük Örgütü (WCO), dünya çapında gümrük idarelerinin etkinliğini ve verimliliğini artırmak için dünya çapında üyeliği olan hükümetler arası bir kuruluştur (World Customs Organization). WCO, dünya ticaretinin yaklaşık olarak %98'ini temsil eden 182 gümrük idaresinden oluşmaktadır.Gümrük uzmanlığının küresel merkezi olan WCO, gümrük konularında yetkinliğe sahip tek uluslararası kuruluştur ve uluslararası gümrük camiasının sesini haklı olarak ifade edebilmektedir. WCO'nun uluslararası ticaretin büyümesini teşvik etmede oynadığı hayati rolün yanı sıra, dolandırılıcılık faaliyetlerle mücadele çabaları da uluslararası camia da kabul görmektedir. WCO tarafından desteklenen ortaklık yaklaşımı, Gümrük idareleri ve ortakları arasında

köprüler kurmanın anahtarlarından birini oluşturmaktadır. Dürüst, şeffaf ve öngörülebilir gümrük ortamının ortaya çıkmasını teşvik ederek, WCO doğrudan Üyelerinin ekonomik ve sosyal refahına katkıda bulunmaktadır.

Kosova, WCO’ya 25 Ocak 2017 tarihinde üye olmuştur (Embassy of The Republic of Kosovo In Brussels, 2017). Kosova Dışişleri Bakanı Enver Hoxhaj, Fonu'ndan IMF’den sonra WCO’ya üyeliğin önemli olduğunu belirtti. Kosova Cumhuriyeti'nin WCO'ya üyeliği, Kosova Gümrüğünün bu organizasyonda tam haklara sahip bir üye olarak katılmasına, sözleşmelere ve diğer uluslararası belgelere üyeliğe izin vermesine, diğer ülkelerle ticaret yapmasına yardımcı olur. Gümrükle ilgili teknik yardım, modernizasyon ve kapasite geliştirme konularında da destek almasını sağlamaktadır.

3.3.2.3. Kosova’nın Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması’na

(CEFTA)’ya Üyeliği

AB üyesi bir devlet olma prosedürlerini basitleştirmek için, 1992 yılında Orta Avrupa ülkeleri: Polonya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti ve Slovakya, Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması'nı (CEFTA) kurmuşlardır. CEFTA anlaşması serbest piyasa ekonomisi kavramına dayanmaktadır, çünkü üye devlet ülkeleri ekonominin piyasa ekonomisini ve adil rekabeti teşvik ederek daha da gelişeceğine inanmaktadır. CEFTA, üye ülkeler arasındaki ticari karşılıklılık önündeki engellerin kaldırılması amacıyla oluşturulmuştur; ticaret çeşitliliği ve gelişimi için elverişli koşullar yaratmak; ticaret ve ekonomik işbirliğini teşvik etmek; Karşılıklı kazanç için ekonomik ilişkilerin yoğunlaştırılması ve AB Entegrasyonuna katkıda bulunmak; AB ile ticaret ilişkisinin geliştirilmesi ve çok taraflı ticaret sisteminin bütünleştirilmesi örgütün amaçlarını oluşturmaktadır.

Kısa bir süre sonra, Güneydoğu Avrupa'dan diğer ülkeler, gelecekte AB üyesi olma hedefiyle CEFTA Anlaşması'na üye oldular. CEFTA üyesi olan dört kurucu ülkeden sonra; Slovenya (1996), Romanya (1997), Bulgaristan (1999), Hırvatistan (2003), Makedonya (2006) üye olmuşlardır. 2007 yılında ise altı ülke CEFTA üyesi oldu: Arnavutluk, Bosna Hersek, Sırbistan, Karadağ, Moldova ve Kosova.

Öte yandan CEFTA’yı bırakan ülkeler bulunmaktadır. Polonya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti ve Slovakya 2004 yılında AB üyesi olduklarından dolayı CEFTA’dan ayrıldılar. Üç yıl sonra aynı şekilde Bulgaristan ve Romanya da AB üyesi olmalarından dolayı CEFTA’dan ayrılmışlardır. Son olarak Hırvatistan AB’ye üye olmasıyla beraber 1 Temmuz 2013 tarihinde CEFTA’dan ayrılan son ülke olmuştur. Görüldüğü üzere, CEFTA, AB aday ülkeleri arasında serbest ticaret derecesine ulaşmak için AB'ye bir katılım öncesi mekanizmadır. Zorunlu olmamasına rağmen, CEFTA, AB üye ülkeleri olmak isteyen tüm ülkeler için kaçınılmaz bir yol haritasıdır. CEFTA üç seviyede çalışmaktadır:

-Rotasyona öncülük eden Ortak Komite,

-Alt Komiteler (tarım, sağlık ve bitki sağlığı konularında alt komite; gümrük ve menşe kuralları alt komitesi ve ticaret ve sivil toplum engellerinin önündeki teknik engeller alt komitesi),

-Brüksel merkezli CEFTA Sekreterliği.

UNMIK, 19 Aralık 2006 tarihinde Kosova adına CEFTA Anlaşması imzalamıştır; ancak Kosova tam üyelik statüsünden 26 Temmuz 2007 tarihinden itibaren yararlanmaya başladı. CEFTA üyeliğinden önce, Kosova Arnavutluk (2003), Makedonya (2005), Hırvatistan (2006) ve Bosna (2006) ile ikili serbest ticaret anlaşmaları imzalamıştır. Bütün bu ülkeler bu çok taraflı anlaşmanın üyesi olduklarından, bu anlaşmalar CEFTA içinde ilerleyip birleştirilmiştir.

Kosova'nın gelecekteki ekonomik kalkınmasının ticaret, üretim ve ihracata dayalı olacağı düşünüldüğünde, CEFTA bu hedeflere ulaşmak için çok önemli bir mekanizma olarak görülmüştür. CEFTA'nın bir üyesi olarak Kosova, 22 milyonluk bir pazara ve 120 milyar €'luk bir GSYH'ya maruz kalmaktadır; üstelik Kosova, ticaret, teknoloji ve diğer üye ülkelerle rekabet konularında bilgi aktarmaya açıktır ve aynı zamanda bu anlaşma AB ve DTÖ (Dünya Ticaret Örgütü) üyeliği için bir hazırlık görevi görmektedir (GAPInstitute, 2011: 2-4). Kosova aynı zamanda 2018 itibari ile CEFTA başkanlığını ikinci kez üstlenmiştir. Kosova daha önce 2011 yılında ilk kez CEFTA başkanlığı rolünü üstlenmiştir.

3.3.2.4. Kosova’nın Avrupa İmar ve Kalkınma Bankasına (EBRD)

Üyeliği

Merkezi Londra olan Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) 1991 yılında kurulmuştur. Çok yönlü bir kalkınma yatırım bankası olan EBRD piyasa ekonomilerini inşa etmek için bir araç olarak yatırım yapmaktadır. Başlangıçta, eski Doğu Bloğu ülkelerine odaklanmış, Orta Avrupa'dan, Orta Asya'ya 30'dan fazla ülkede gelişmeyi desteklemek için de genişlemeye gitmiştir. Diğer çok taraflı kalkınma bankalarına benzer şekilde, EBRD'nin tüm dünyadan üyeleri bulunmaktadır. En büyük hissedarı ABD’dir. Ancak yalnızca kendi ülkelerinde faaliyet gösteren ülkelere borç vermektedir. EBRD, 66 ülkeye ve iki AB kurumuna aittir. Kamu sektörü hissedarlarına rağmen, ticari ortaklarla birlikte özel şirketlere yatırım yapmaktadır. EBRD banka, sanayi ve işletme projelerini finanse etmektedir, yeni işletmeler veya mevcut şirketler aşağıdaki yollarla gerçekleşmektedir (GAPInstitute, 2013: 2).

a) Doğrudan borç verme veya öz kaynak yatırımları yoluyla b) Bazı durumlarda bankanın kefil olması;

c) Ticaretin finansmanı gibi diğer formlar aracılığıyla; d) Teknik yardım; ve,

e) Politika diyalogu.

Çoğu durumda, özel sektör projeleri 5 ila 250 milyon Avro arasındadır ve projenin toplam maliyetinin %60 ile %70'ini veya yatırımın öz kaynakta %33'ünü geçmemektedir (EBRD, 2010). Ortalama miktar 25 milyon avrodur. Ancak Kosova'daki işletmelerin çoğunluğu küçük ekonomiler olduğundan dolayı, EBRD 1 milyon Avro'dan başlayan projeleri finanse etmektedir. EBRD ayrıca yerel ticari bankalar, mikro-iş bankaları, hisse senedi fonları ve leasing imkanları gibi finansal aracıları da desteklemektedir.

Kosova EBRD’ye üyelik için 2012 yılında başvuruda bulunmuştur. Üyelik başvurusu EBRD yönetim kurulu tarafından görüşülüp, oy birliğiyle onaylanmıştır. Kosova’nın EBRD’ye üyeliği Aralık 2012’de resmen yürürlüğe girmiştir (Cogen, 2015: 71).

EBRD’ye üyelikten 6 ay sonra Kosova ayrıca Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası’nın (AKKB) 41. üyesi olmuştur.