3. Kosova’nın Devlet Olma Sürecinde Avrupa Birliği ile İlişkiler
3.3. AB’nin Kosova’daki Kurumsal Varlığı
Bağımsızlık ilanından ve Kosova’nın kendi Anayasa’sını kabul etmesinin ardından, daha önce de AB ile yakın ilişkileri göz önünde bulundurularak UNMIK Misyonunun görevleri kademeli olarak AB kurumlarına devredilmiştir. Bu süreçte, AB Misyonları kendi kurumsal yapılarını oluşturmaya başlamıştır. Bu çerçevede, özellikle güvenlik ve hukukun üstünlüğü alanlarında AB kendi kurumsal varlığı ile Kosova’da yerini almıştır.179 Kosova’daki AB kurumsal varlığı iki adet Misyon üzerinden sağlanmaktadır: 1) Kosova Hukuk Misyonu olan EULEX ve 2) Kosova Avrupa Birliği Ofisi. Bu iki Misyon, daha önce e Ahtisaari’nin Kosova için önerdiği planında da yer almaktadır. EULEX, AB’nin Kosova’da oluşturduğu en önemli kurumsal yapıdır ve AB Ortak Güvenlik ve Savunma Politikası çatısı altında uygulanmaya konulmuştur. Temel amacı, Kosovalı yetkililere polis, yargı ve gümrük alanlarında yardım etmek ve
178http://www.dw.com/tr/kosova-emsal-te%C5%9Fkil-edebilir-mi/a-3138303(24.04.2017).
179Ercüment Tezcan, İlhan Aras, Altuğ Günar, a.g.e., s. 675.
97
hukukun üstünlüğünü sağlamaktır. Kosova Avrupa Birliği Ofisi ise, Ahtisaari Planı’nın gereklerinin yerine getirilip getirilmediğini denetlemekte ve AB kurumları ile Kosova kurumları arasında teknik ve siyasi diyalogu sağlamaktır.
3.3.1. Kosova Hukuk Misyonu: EULEX
Bağımsızlık ilanından sonra, Kosova’da gözetim, BM’den AB’nin EULEX Misyonuna devredilmiştir. EULEX’in temel amacı, Kosova’da ekonomik, siyasi ve sosyal alanların Avrupa standartlarına yaklaştırılması ve bölgede barış ve istikrarın tesis edilmesi olmuştur. EULEX; danışmanlık, denetim ve tavsiye görevlerini yürütmektedir.
AB’nin, hukukun üstünlüğünü sağlamak amacıyla tesis ettiği yapı; polis, yargı ve gümrük işlerinden sorumludur. Temel hedef, kurumların siyasi etkilerden bağımsız olarak işlemesi ve AB standartlarına yaklaşması ile Kosovalı yetkililere görevlerinde destek sağlamaktır.
EULEX Kosova “(European Union Rule Of Law Mission in Kosovo” - “AB Kosova Hukukun Üstünlüğü Misyonu)”, AB’nin Batı Balkanlarda üstlendiği sivil Misyonların en kapsamlısı olmuştur. 16 Şubat 2008’de oluşturulmasına karar verilen, Avrupa Hukukun Üstünlüğü Misyonu EULEX, 9 Aralık 2008’de Kosova’da göreve başlamıştır. Misyonun öncelikli amacı, Kosova yetkililerine hukukun üstünlüğünü sağlama konusunda yardımcı olmaktır. Teknik bir Misyon olduğu belirtilen EULEX’in özellikle polis, adalet ve gümrük alanlarında yürütme yetkisi bulunmaktadır.
EULEX, Ortak Güvenlik ve Savunma Politikası kapsamında başlatılan en kapsamlı sivil Misyondur. EULEX, BM Güvenlik Konseyi'nin 1244 Sayılı Kararı çerçevesinde çalışmaktadır. EULEX kapsamında yaklaşık 1950 yabancı ve 1250 yerli personel olmak üzere toplam 3200 personel çalışmaktadır.
EULEX kapsamında, AB’nin Kosova’da Sırpların kontrolünde olan kısımlar dahil tüm bölgelerde, toplamda 1800 polis, yargıç ve savcıyı görevlendirmesi öngörülmüştür. Bölgede görev yapan KFOR gücünün %80’ini, diğer bir ifadeyle yaklaşık 36.000 asker AB üyesi devletler tarafından sağlanmaktadır.180 İlk 16 ay için
180http://www.eulex-kosovo.eu/en/info/whatisEulex.php(28.04.2017).
98
205 milyon Avro bütçe ayrılan Misyona, AB üyesi olmayan Türkiye, Norveç, İsviçre, Türkiye ve ABD de katkıda bulunmuştur.181
EULEX, Kosova hükümetiyle birlikte ülkede Avrupa standartlarıyla uyumlu ve hukukun üstünlüğünün gözetildiği bir idari sistemin ve yargı sisteminin tesis edilmesini ve bu sistemin kendi kendine yeterli düzeye gelebilmesi için çalışmalar yürütmektir.
Aynı zamanda, Kosova hükümet görevlilerinin denetimini de yapmaktadır. Ülkede kurumların siyasi etkilerden bağımsız olarak çalışmasını amaçlamaktadır. Aşağıdaki tabloda EULEX’in Kosova’da başarılı olup olmadığını ölçmek amacıyla birtakım gösterge ve kriterler belirlenmiştir:
99
Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere, EULEX politik ve stratejik hedefler belirleme, zamanlama, hedefleri başlatma ve devamını getirme, hedefleri yayma, tırmandırma ve güçlendirme konularında başarılıdır. Ancak, operasyonel hedefler belirleme, verimlilik, maliyet etkinliği, gerekli ve yeterli düzeyde önleyici tedbirler geliştirme konularında kısmen başarılı, kısmense başarısız olmaktadır.
3.3.2. Kosova Avrupa Birliği Ofisi
Kosova Avrupa Birliği Ofisi, AB kurumları ile Kosova kurumları arasında teknik ve siyasi diyalogu sağlamak ve Kosova Hükümetine danışmanlık sunmak amacıyla koordinasyon işlerini yürütmektedir.183 AB Ofisi, Genişleme Politikasının araçlarından biri olan “AB İstikrar ve Ortaklık Süreci” çerçevesinde, AB ile uyumlaşma bağlamında Kosova’nın reform sürecini raporlamaktadır. Ofis aynı zamanda altyapı ve çevre sorunları, enerji kullanımı, hukukun üstünlüğü ve insan hakları, eğitim ve kültür faaliyetleri gibi alanlarda projeler yürütmekte ve bu alanlardaki gelişmeleri düzenli aralıklarla raporlamaktadır.
AB Ofisi diğer yandan, Kosova’nın AB’ye entegrasyonunu desteklemekte ve Kosova halkının istek ve beklentilerini gözeten birtakım çalışmalar yürütmektedir.
Kosova’da demokrasi, hukukun üstünlüğü, insan hakları gibi konularda çalışmalar yürütmektedir.184
AB’nin mali yardım programları çerçevesinde, AB Ofisi tarafından yönetilen 280’den fazla proje bulunmaktadır. Söz konusu projeler; hukukun üstünlüğünün güçlendirilmesi, kamu yönetimi reformu, topluluklar, kültür, medya, gençlik ve sporun desteklenmesi ve AB’nin belirlediği siyasi kriterlerin yerine getirilmesi ve mevzuatın uyumlaştırılması için çalışmaları desteklenmektedir. Bunların yanı sıra, ticaret ve bölgesel kalkınma, eğitim ve istihdam, vergi idaresi ve tarım desteği gibi sosyoekonomik konularda; çevre, ulaşım ve enerji desteği de dahil olmak üzere, Kosova’nın Avrupa standartlarına ulaşabilmesi için AB Ofisi tarafından projeler yürütülmektedir.185
183http://www.eulex-kosovo.eu/?page=2,19 (28.04.2017).
184https://eeas.europa.eu/delegations/kosovo/1386/about-eu-office-kosovo-eusr_en (22.04.2018).
185https://eeas.europa.eu/delegations/kosovo/1388/projects-kosovo_en (22.04.2018).
100