KONUTLARDA STANDARTLAŞMA VE MODÜLER MUTFAKLARIN ORTAYA ÇIKIŞ

Endüstriyel üretimde, fabrikalarda üretilen ürünler için maliyetleri etkileyen temel etkenler arasında tür sayısı ve ürün sayısı gelmektedir. Tür

27

Sayel, a.g.e., s. 31. 28

Metin Tapan, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, 2. Cilt, İstanbul: Yem Yayınları, 1998, s.

sayısı azaldıkça, çıktı düzeyi optimum düzeye doğru yükseldikçe ortalama maliyetin düştüğü görülmektedir. Çünkü tür sayısının az olması, piyasa şartlarında müşteriye sunulacak ürün çeşidini azaltacak fakat üretim bandı ve karmaşasını da azalttığından ürün fiyatını düşürecektir. Maliyet ve zaman nedeniyle üreticinin tür sayısını azaltmasıyla standart tip ve modeller ortaya çıkmıştır. Sınırlı türde ve çok sayıda üretmekle pekçok malın düşük gelirli bireyler tarafından satın alınabilecek fiyatlarda piyasaya sürülebilmelerine olanak sağlanmıştır.

Endüstri öncesi dönemde olduğu gibi Endüstri sonrası dönemde de konuttaki tüm gelişmeler mutfağı derinden etkilemiştir. Aslında bir toplumda meydana gelen her türlü gelişme ve değişiklik mutfağı etkilemiş, yapı üretimindeki standartlaşma ile beraber yapıyı oluşturan yapı malzemeleri, mekan elemanları ve yapı elemanları standartlaşmıştır. Standartlaşan tüm ürünler içinde konut araç gereçlerinin ve buna bağlı olarak da mutfakların en uygun standart tip ve modellerde üretilmesine başlanmıştır. 29

Yemek hammaddelerinin bulundurulduğu, bir araya getirilerek biçimlendirildiği, yeni lezzetlerin arandığı mekânlar olan mutfaklar, son yıllarda teknolojinin getirdiği bütün yenilik ve kolaylıkları evlerimize kadar taşıyan elektronik cihazların da eklenmesiyle birer üretim merkezi haline gelmiştir. Son görünümlerinin kazandırdığı yaşanan mekânlar kimliğiyle de günlük yaşantımızın en önemli alanlarından birini oluşturmaktadır. Elektronik cihazlar, mutfak mobilyaları ve aksesuarlarının tercihi kültürlere göre farklılık gösterebilmektedir. Yemek hazırlanması ve yenilmesi eylemlerinin arkasında yatan neden de kültürel farklılıklardır. Bu nedenledir ki, ürünlerini pazarlayan modüler mutfak firmaları, birbirinden çok farklı kalite, estetik kaygı ve maliyetlerde modüler mutfak üretmektedirler. 30

29 _{Bozbaş, a.g.e., s. 21.}

30 _{Sertaç Ersayın, “Yemek Mekanının Hatırlattıkları”, Arredamento Dekorasyon Dergisi, Sayı:} 29, 1991, s. 152.

Modernleşmenin beraberinde getirdiği değişiklikler kaçınılmaz olmuştur. Bu değişimin temelinde toplumların refah düzeyinin artması, sosyal hayatta meydana gelen değişiklikler ve yemek kültürünün farklılaşması vardır. İçinde yaşadığımız mutfak mekanlarımızı, hızla değişen ve gelişen günlük yaşantımıza uydurmak için yapılacak çalışmalarda kullanıcının sosyal ve kültürel alt yapısı ile bu alt yapının gelişim süreci mekanlarımızın oluşumunda ve organizasyonunda büyük önem taşımaktadır. Kadınların çalışma hayatında daha fazla yer almaları, onların mutfakta geçirdiği zamanlarını azaltmak, daha az yorulmalarını sağlamak ve bu mekanda geçirdikleri süreyi daha keyifli hale getirmek yolundaki girişimleri de beraberinde getirmiş, mutfaklar insan antropometrisi göz önünde tutularak üretilmeye başlamıştır. Evye damlalığı yönü kullanım alışkanlığı dahi mutfak tasarımı etkileyen çok önemli bir detaydır.

Geçmişten bugüne mutfaklarda çok büyük değişikliler meydana gelmiştir. Mutfak önceleri sadece basit bir pişirme ünitesi olma işlevini görürken zamanla fonksiyoları değişikliğe uğrayarak, çeşitli aşamalardan geçerek bugün içinde oturulan yemek yenilen bir mutfak mekanı olma özelliğine sahip olmuştur. Bu gelişmeler ile birlikte mutfaklar, konutlarda önemlice bir yer tutmaya başlamıştır. Yıkama, hazırlama, pişirme gibi üniteler önceden birbiriyle iç içe yerleştirilirken hepsi parçalanarak birbirinden şık ayrı ünitelere dönüştürülmüştür. Mutfak, konutlarda önceden sadece beslenme amacına hizmet ederken bugün geldiğimiz noktada ise uyku ve yıkanma mekânı hariç her işin yapılabildiği bir mekân haline gelmiştir.

Günümüzde mutfaklarda yemek masası ile birlikte oturma grubu, TV köşesi, telefon ve müzik tesisatı da birlikte tasarlanabilmektedir. Böylece yemek hazırlarken, hazırlama ve yeme işlevleri aynı mekânda çözüldüğü için zaman ve enerji kaybı minimuma indirilebilmektedir. Bunun sonucu olarak mutfak, sadece yemek pişirilen bir yer olmaktan öteye gidip, günün önemli bir kısmı içinde geçirilen, yemek yenip sohbet edilen, hatta televizyon seyredilen bir mekân

haline gelmektedir. Bugün artık pekçok evde bütün öğünler mutfakta yenildiği gibi pek çok zaman yakın dostlar da burada ağırlanabilmektedir. Yerli ve yabancı modüler mutfak firmaları da bu durumu dikkate alarak mutfakta daha çok kişinin yemek yiyebileceği mobilyalar da tasarlamaktadır.31

Bugünkü mutfaklar aynı zamanda kiler işlevini de yerine getirmekte yiyecekleri ve mutfak araç-gereçlerini depolayabilmeye imkân sağlamaktadırlar. Elektrikli ev aletlerinin koyulabilmesi için özel bölmeler oluşturulabilmektedir.

Günlük meşgalelerin, çalışma süresinin insanın hayatında çok yer tutması ve mutfakta geçirilen sürenin kısıtlı olması az vakitte çok şey yapma gereği doğru tasarlanmış mutfak, mutfak dolapları ve elektrikli ev aletleri sayesinde daha pratik mümkün olabilmektedir. Günümüzde evde üretilen faaliyetlerin birçoğu çoğunlukla elektrikli ev aletIeri kullanılarak yapılmaktadır. Teknolojinin gelişmesi sonucunda evde kullanılan gereçlerin sayısının ve çeşidinin artmasıyla birlikte mutfaktaki işler daha kolay yapılabilmekte ve ailenin yaşam sevyesini yükseltebilmeltedir. Isıyı eşit şekilde yayan ve ısıtma süresini azaltan mikrodalga fırınlar, mutfaktaki yemek kokularını hiç gürültü yapmadan temizleyen aspiratörler, davlumbazlar, yiyecekleri uzun süre bozulmadan muhafaza edebilen derin dondurucular, bulaşıklarımızı sessizce ve içindeki bulaşığın kirlilik derecesini göre programını belirleyip yıkayan bulaşık makineleri, çöpleri çok kısa süre içinde yok edebilen çöp öğütme cihazları, yiyecek ve içeceklerimizi en kısa ve pratik şekilde hazırlamamıza yardımcı olan elektrikli mutfak aletleri, üzerinde bütün hazırlama pişirme vb. işlemlerimizi yapabildiğimiz sıcağa ve asite dayanıklı çizilmez mutfak tezgâhları ve içinde yerleştirme, depolama gibi işlerimizi gördüğümüz mutfak dolapları ve mutfakta geçirdiğimiz süre içinde bize en büyük yardımcı olan aydınlatma armatürleri modern toplumun insanları için tasarlanmış ve geliştirilerek standartlaştırılmış ürünlerdir.

31