KOMPOSTLAMANIN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI

Kompostlamanın avantajları: Mükemmel bir toprak şartlandırıcısıdır, satılabilir üründür, gübre işlemeyi iyileştirir, arazi uygulamalarını geliştirir, kirlilik riski düşüktür, bitki otu tohumlarını ve patojenleri tahrip eder, alt malzemesi olarak kullanabilir, virüslerin toprak yoluyla taşınarak bitkilere zarar vermesini önler.

2.5.1.1 Toprak Şartlandırıcısıdır

Kompost çok iyi bir toprak şartlandırıcısıdır. Kompost tarlaya uygulandığında toprağa organik madde ekler, toprağın yapısını iyileştirir, gübre ihtiyacını azaltır ve yağmur ile toprak yüzeyine ulaşan suyun yüzey akışına geçmek yerine yeraltına daha kolay süzülmesini sağlayarak toprak erozyonu riskini azaltır.

2.5.1.2 Satılabilir Bir Üründür

Kompostlamanın en cazip özelliklerinden biri de ürünü satabilecek bir pazarın olmasıdır.

Potansiyel alıcılar, bahçıvanlar, peyzajcılar, sebze ve meyve çiftçileri, çimen yetiştiricileri, golf sahaları ve süs bitkisi yetiştiricileridir. Kompost bir atık olarak görüldüğünden fiyatı çok değişkendir ABD’de yığın (açık) kompostun 1m³’ünün fiyatı yaklaşık 7-13$ arasında değişmektedir. Çiftlik kompostunun 1m³’ünün fiyatı ise 65$’dır. Fiyat pazarın durumuna, kompostun kalitesine ve kullanılan ham maddeye bağlı olarak değişir.

2.5.1.3 Gübreyi İşlemeyi İyileştirir

Kompostlama gübrenin ağırlığını, nem muhtevasını ve aktivitesini azaltır. Kompostun işlenmesi gübre işlenmeye göre daha basittir, koku veya sinek problemi yaratmaksızın depolanabilir. Depolanabilme kalitesinden dolayı kompost yılın uygun zamanlarında toprağa uygulanabilir. Bu sayede arazideki sızıntı suyu ve azot kayıpları azaltılır. Kompostlama gübrenin hacmini azaltmasına rağmen kompost karışımına düzenleyici ilavesi bu hacim kaybını telafi eder.

2.5.1.4 Arazi Uygulamalarını İyileştirir

Gerek kompost gerekse hayvan gübresi iyi birer toprak şartlandırıcısıdır. Hayvan gübre genellikle araziye direkt uygulanır ve gübre içindeki bitki tohumları ölmediği için yaban otu ile mücadele gereklidir. Bu yüzden toprak şartlandırma genellikle gübreden kompost yaparak doğrulanamaz. Bununla beraber kompost gübresi ile kazanılan faydalar vardır.Bunlar;

Hayvan Gübresinden ve Biyo-Atıklardan Kompost Üretimi

• Kompostlama ile gübredeki azot daha stabil olan organik forma dönüştürülür.

• Hayvanlarda altlık olarak kullanılan gübrenin C:N oranı yüksektir. Araziye direkt uygulandığında gübredeki fazla karbon topraktaki azotun geçici olarak kaybolmasına neden olur. Yüksek karbon muhtevalı gübre/yatak karışımlarının kompostlanması C:N oranını arazi uygulamaları için kabul edilebilir seviyeye düşürür.

• Kompostlamayla üretilen enerji gübredeki zararlı ot kaynaklarını minimize eder.

2.5.1.5 Düşük Kirlilik Riski

Besi maddesinin çiftlikte yetişmemesi ve çiftlikteki hayvan sayısının kapasiteyi aşması gübre bertarafını zorlaştırır. Koku şikayetleri genelde insanların yaşadığı arazilere yakın yerlerde olur. Diğer şikayetler donan arazi üzerine yayılan gübreden kaynaklanan sızıntı suları ve kuyulara azot bulaşmasından kaynaklanır.

Kompostlama bu problemleri azaltır. Kompostun depolama ve işleme kalitesinin yüksek olması gübre ve diğer ham maddelere göre daha uzağa taşınabilmesine olanak tanır. İyi işleyen bir kompost operasyonunun koku ve sinek oluşumu azdır. Kompostlama ayrıca topraktaki nütrientleri yıkanarak yer altı suyuna geçmesini önleyen formuna dönüştürür veya yüzey akışıyla uzaklara taşır.

2.5.1.6 Patojenlerin Tahribi

İnsan patojenleri çiftlik orijinli atıklara nadiren karışabilirken, Giodia türü ve Cryptosparidium parvumun salgınlarının çiftlik hayvanlarında bulunduğu tespit edilmiştir.

Bunların her ikisi de insanlarda ve hayvanlarda bağışıklık sistemini zayıflatarak ishale neden olan protozoalardır. Protozoalar enfeksiyonlu hayvanların dışkısından kistler halinde bulaşırlar.

Bu parazitler enfeksiyon taşıyan hayvanların dışkısıyla kirlenmiş yiyecek ve suyla çiftlik hayvanlarına geçebilir. Eğer bu protozoa hayvanlarda ishale neden oluyorsa gübredeki protozoa kistleri de fazla olur. Enfeksiyon belirtisi göstermeyen hayvanlar protozoaları taşıyabilir ve dışkılarıyla dökebilirler.

Protozoalar 60˚C sıcaklığa 30 dakika maruz bırakılarak tahrip edilebilir. Kompost yığın içinin sıcaklığı 60˚C’ye ulaşırken yığının yüzeyine yakın maddeler bu sıcaklığa ulaşamayabilir. Bu nedenle yığınlar döndürülerek yığının her noktasında aynı sıcaklığın olması sağlanır.

- 26 -

Hayvan Gübresinden ve Biyo-Atıklardan Kompost Üretimi

Literatürde protozoaları 60˚C’den daha düşük sıcaklıklarda birkaç gün maruz bırakılarak öldürüldüğü belirtilir.

2.5.1.7 Hayvanlarda Altlık Olarak Kullanılması

Kompost kümes hayvanlarında ve ahırlarda yatak malzemeleri yerine kullanılır. Araştırmalar kompostun güvenilir ve etkili bir yatak malzemesi olduğunu göstermektedir.

2.5.1.8 Hastalık Önleyici

Uygun üretilmiş kompost kimyasal kontrol olmaksızın virüslerin toprak yoluyla taşınmasını önler.

2.5.1.9 İşlem Ücreti veya Çöp Ücreti

Bugünkü atık bertaraf krizleri, atık üreticilerinin alternatif bertaraf metotları aramasına neden olmuştur. Bu sayede, çiftçiler, çiftlik dışından gelen maddeleri kompostlamak için işlem ücreti alırlar. Atık maddenin maddi karşılığına genellikle çöp ücreti denir.

Bazı biyobozunur evsel ve evsel karakterli sanayi atıkları çiftlik kompost karışımlarını iyileştirir. Gübrelerin karbon içeren kuru maddelerle karıştırılması gerekebilir. Yapraklar, park-bahçe atıkları, bitki atıkları, gazeteler, kartonlar, testere talaşı, ağaç kabukları ve yongalar bu amaca uygun maddelerdir. Üretim ve yiyecek üretiminde oluşan biyo-atıklar gibi nemli maddeler, saman gibi çiftliklerden gelen kuru maddeler ile kompostlanabilir. Yaprak ve bahçe atıkları gibi çiftlik dışından gelen bazı maddeler tek başına kompostlanabilir.

Çiftlik dışından gelen atıkları kompostlama, dikkatlice üzerinde düşünülmesi gereken bir konudur. İlk olarak çöp ücretlerini kontrol altına almak güç olabilir. Çiftlik dışından kaynaklanan atıklar için alternatif kullanımlar daima vardır. İkinci olarak ise atık maddeleri işlemek zor olabilir veya çevreye rahatsızlık verebilirler.

Çiftlik dışından gelen biyoatıklar kompostlama arazisinde fazladan işleme, koku problemlerine ve koku kontrol ölçümlerine, şikayetlere ve daha sınırlayıcı düzenlemelerin yapılmasına neden olabilir. Kompostun değeri kullanılan ham maddeye göre belirlendiğinden ve bileşenlerin konsantrasyonu (örn. ağır metaller) kompostun kullanımını etkilediğinden kompost ürününün kalitesi ve değeri üzerine bunların etkisinin düşünülmesi gerekir.

2.5.2 Dezavantajlar

Çiftlikte kompostlamanın dezavantajları; zaman ve para, koku, hava koşulları, pazarlama,

Hayvan Gübresinden ve Biyo-Atıklardan Kompost Üretimi

ekin alanlarından gelen mahsul atıkları, azot kaybı, besi maddelerinin yavaş ayrışması ve çiftlik sınıfı kaybı riskidir.

2.5.2.1 Zaman ve Para

Diğer tüm operasyonlar gibi kompostlama işlemi; ekipman, emek ve yönetim gerektirir. Eğer eldeki çiftlik ekipmanı ve arazisi kullanılıyorsa kompostlama işleminin yatırımı çok düşük olur. Bu yaklaşım madde hacminin nispeten küçük olduğu durumlarda iyidir ama çoğu büyük-orta ölçekli çiftliklerde sadece eldeki ekipmanı kullanmanın çok fazla emek gerektirdiği gözlenmiştir. Çiftlik kompostçularının çoğu özel kompostlama ekipmanı satın alırlar. Özel ekipmanla çiftlikte kompostlama operasyonuna başlanması, satın alınan ekipman cinsine bağlı olarak 10.000-100.000$’dan daha yüksek bir fiyata mal olabilir.

2.5.2.2 Arazi

Ham madde deposu, bitmiş kompost deposu ve olgunlaşma alanı ihtiyacından dolayı kompostlama için çok büyük alan gerekir.

2.5.2.3 Koku

Kompostlama işleminin koku oluşturmadığını söylemek yanlış olur. İşlemin son ürünü koku oluşturmamasına rağmen, kompostlanan maddeler bazen çok keskin kokuya neden olabilir.

Kompostlamaya başlayana kadar, gübre, kanalizasyon çamuru ve yiyecek atıkları gibi aktif maddeler özellikle uzun süre depolanıyorsa kokuya neden olabilir. Ayrıca yanlış işlem yönetimi de koku oluşturur.

Kompostlama arazisinde kokuya karşı duyarlı olmak gerekir. Konumu yüzünden bazı yerlerde koku kontrolü için ölçümler yapılması gereklidir. Çoğu ham maddeler ile iyi yönetilmiş kompostlama işleminden gelen koku kısa sürelidir. Çoğu durumda kompostlama geleneksel gübre işleme metotlarına göre daha ileridir.

2.5.2.4 Hava Koşulları

Soğuk hava, kompost maddelerinin sıcaklığını düşürerek kompostlama işlemini yavaşlatır.

Ayrıca maddelerin ve ekipmanların donması gibi diğer problemlere de sebep olur.

Kompostlama işleminin üzerine yağmur ve karın etkisi çok büyüktür. Şiddetli yağışlar komposta su karışmasına neden olurken; kar ve çamur sıralı yığınlara ulaşımı sınırlar. Şiddetli kar yağışları, operasyonun bahara erteletmesine de neden olabilir. Eğer bu olursa depolama ve atıkların bertarafı için alternatif metotlar bulmak gerekir.

- 28 -

Hayvan Gübresinden ve Biyo-Atıklardan Kompost Üretimi

2.5.2.5 Pazarlama

Kompostun satışı pazarlama ile olur. Pazarlama ise potansiyel alıcıların saptanmasını, reklam, paketleme, envanter yönetimini, ürünü müşterinin ihtiyaçlarına göre yapmayı ve ürün kalitesinde tutarlılık sağlamayı gerektirir.

2.5.2.6 Gübrenin ve Mahsul Atıklarının Tarladan Diversiyonu

Gübrenin kompostlanması ve kompost olarak satılması bu gübrenin besi maddeleri, organik maddeleri ve toprağı iyileştirme kalitesinin tarladan başka alanlara saptırır.

2.5.2.7 Azot Kaybı Riski

Kompostlanmış gübredeki azot muhtevası taze gübrenin azot içeriğinin yarısından azdır.

Kompostlama azot kaybına neden olduğundan iyi bir gübre işleme sistemi ile azotun büyük bir kısmı tutulur. Toprak içermeyen ve uygun depolanmayan gübre, yapısındaki azotu atmosfere bırakır ve komposttan daha az azot tutar.

2.5.2.8 Komposttaki Nütrientlerin Yavaş Tahliyesi

Komposttaki besi maddeleri çoğunlukla kompleks organik formdadır ve bitkilere uygulanmadan önce mineralize olması gerekir. Örneğin kompostta %15’den daha az bulunan toplam azot ilk ürün sezonunda kullanılabilirdir. Ham maddeyle karşılaştırıldığında kompostun araziye ilk uygulanması aynı azot seviyesine getirmek için daha fazla olmalıdır.

2.5.2.9 Çiftlik Sınıfını Kaybetme Riski

Çok başarılı olmak mümkündür. Eğer çiftlik fazla oranda kompost satıyor veya çöp ücreti için çiftlik dışından gelen atıkları işliyorsa civar komşuları ve yerel düzenleyiciler kompost operasyonun zirai bir aktiviteden çok ticari amaçlı olduğunu ileri sürerler. Kompost işlemini tesis etmeden ve ilerletmeden önce bu konunun düşünülmesi gerekir.