KARIŞTIRMA VE YIĞIN OLUŞTURMA

Kompostlama işleminde en gerekli basamak; maddelerin uygun oranlarda karıştırılması ve daha sonra bu karışımla sıralı yığınların kapalı bir reaktör içinde oluşturulmasıdır. Kapalı reaktör metotlarının çoğunda karıştırma sistem içinde yapılır. Maddeler silo veya hazneye konveyör, burgu ve/veya kepçeli yükleyicilerle yüklenir. Sıralı yığın ve havalandırmalı yığın metotlarında karıştırma ve yığın oluşturma ayrı basamaklarda gerçekleşir. Havalandırmalı statik yığın sistemlerinde bilhassa ilk karıştırma önemlidir. Karıştırma bir kere yapıldıktan sonra bu karışımın kalitesi tüm kompostlama boyunca sürer. Sıralı yığın metodunda ilk karıştırma basamağında ham maddeler oranlanır ve belirli bir koyuluğa gelene kadar

- 86 -

Hayvan Gübresinden ve Biyo-Atıklardan Kompost Üretimi

karıştırılır. Bunu takip eden karıştırma ile madde tamamıyla karıştırılır.

Karıştırma ve sıralı yığın oluşturma kompost metoduna, eldeki teçhizat ve çiftlikteki gübre işleme yöntemine bağlı olarak farklı yollarla yapılabilir. Maddelerin karıştırılması ve sıralı yığın oluşturma için; çiftlikteki yükleyiciler, gübre yayıcıları ve diğer teçhizatlar genellikle uygundur. Bununla beraber karıştırma ve sıralı yığın oluşturma diğer kompost operasyonlarına göre daha fazla emek gerektirir.

4.3.1. Kepçeli Yükleyiciler

Kepçeli yükleyiciler çiftlik işlerinin ve kompost operasyonlarının çoğunda yaygın kullanılır.

Karıştırma ve sıralı yığınların oluşturulması bu yükleyicilerle yapılabilir. Karıştırma işlemi maddelerin tekrar tekrar yüklenip boşaltılmasıyla yapılır. Karıştırma alanındaki duvarlar (Şekil 4.6), beton ve taban bu işlemi kolaylaştırır.

Şekil 4.6 Karıştırma Alanı İçin Duvar Tasarımı

Duvar genelde beton veya tahtayla yapılır. Bu aslında gübre gibi gevşek yapılı veya akışkan maddeleri boşaltırken ve doldururken dayanak olarak kullanılır. Yükleyiciler ile operatörün yetenek ve deneyimine bağlı olarak iyi bir karışım hazırlanabilir. Havalandırmalı yığın kompostlamada iyi bir karışım elde etmek için önden yükleyiciler dikkatle kullanılmalıdır.

Aksi takdirde gübrede parçalanması oldukça zor olan yumaklar oluşabilir.

Hayvan Gübresinden ve Biyo-Atıklardan Kompost Üretimi

Kepçeli yükleyiciler ile yığın ve sıralı yığınlar da oluşturulabilir. Sıralı yığınlar ve pasif yığınları tek bir basamakta karıştırıp oluşturmak için ham maddeler kompostlama alanında katmanlar halinde yığılırlar. Daha sonra yükleyici maddeleri iyice karıştırır. Havalandırmalı yığınlar gözenekli taban ve havalandırma borular üzerinde bulunduğundan ayrı bir yerde karıştırılmalı ve oluşturulmalıdır. Yığınlar ve sıralı yığınları oluşturmak için kepçeli bir yükleyici kullanılması oluşturulan yığınların daha büyük olmasını sağlar. Sıralı yığınların boyutları havalandırmayı sağlayacak veya sıralı yığın döndürebileceği büyüklükte olmalıdır.

Eğer kompost alanı karıştırma arazisinden uzaksa, ilk sıralı yığını kamyonlarla karışım alana taşıyarak oluşturabilirler. Kamyon yavaşça ilerlerken maddeyi damperiyle boşaltır. (Şekil 4.7) Sıralı yığın yüksekliği kamyonun hızına ve boyutuna göre belirlenir.

Şekil 4.7 Sıralı Yığını Oluşturmak İçin Damperli Kamyon Yavaşça İlerler

4.3.2. Gübre Yayıcıları

Çiftlik kompostlamasında sıralı yığının bir gübre yayıcı ile karıştırılması ve teşkil edilmesi iyi bir seçenektir. Yayıcının karıştırma hareketi gübre ve düzenleyiciyi kısmen karıştırır. Yayıcı yavaşça ilerlerken yükünü sıralı yığına boşaltır. (Şekil 4.8)

İlk karışımı iyileştirmek için gübre ve düzenleyicilerin yayıcıya farklı oranlarda yüklenmesi gerekir. (örneğin 2 kepçe gübre, 4 kepçe düzenleyici vs.) Düzenleyici deposunun gübre kaynağına yakın olması yayıcıyı yüklemek için gereken emeği azaltır. Bazı maddeler yayıcı

- 88 -

Hayvan Gübresinden ve Biyo-Atıklardan Kompost Üretimi

daha zordur, bu yüzden eğer uygun teçhizat varsa samanın kırpılması en iyisidir.

Şekil 4.8 Bir Gübre Yayıcı İle Sıralı Yığın Oluşturma

Eldeki gübre yayıcı çeşitleri sınırlı olabilir. Yandan boşalmalı yayıcılar gübreyi sıralı yığına karıştırabilmelerine rağmen, maddeleri sıralı yığın formunda boşaltamazlar. Ayrıca bazı arkadan boşaltmalı yayıcılar çok alçak oldukları için verimli kompostlama için gereken büyüklükte yığın-sıraları oluşturamazlar. Bu durumda yükleyici bir yayıcı ile kombine edebilir. Taşıma romörkü monte edilmiş yayıcılar sıralı yığın oluşturmaya uygundur. Ayrıca daha büyük yayıcıların kullanılması ve daha kuvvetli karıştırma yapan sistemler avantajlıdır.

4.3.3. Yığın Karıştırıcıları

Çiftlik hayvanlarının yemini karıştırmada kullanılan karıştırıcılar en iyi yığın karıştırma mekanizmasıdır. (Şekil 4.9) Modifiye edilmiş yem karıştırıcıları özellikle kompost işlemleri için pazarlanır. Kompostlama için çeşitli karıştırıcıların uygunluğu test edilmiştir ve bu karıştırıcıların hepsiyle uygun karışımın sağlandığı görülmüştür. Yığın karıştırıcıları maddenin taşınması ve yığın-sıralarının oluşturulması için kamyona veya yük vagonuna monte edilebilir. Yem karıştırıcısı kompostlama işleminde kullanılıyorsa bu karıştırıcı yem karıştırmada kullanılmamalıdır.

Yığın karıştırıcısında düzenleyiciler karıştırıcıya eklenir ve en üste gübre ilave edilir. Bu karışım dağıtım silosunun yanından sıralı yığının içine veya araç hava dağıtım borusuna paralel ilerlerken bir havalandırmalı yığın üzerine boşaltılır. Karıştırma mekanizması sadece birkaç dakikalığına çalıştırılmalıdır. Eğer çok uzun süre çalıştırılırsa (örneğin 10 dk.) gübre

Hayvan Gübresinden ve Biyo-Atıklardan Kompost Üretimi

düzenleyici boşluklarına sıkışır ve porozite azalır. Bu karıştırma cihazında olan yaygın bir arızadır. Gübre yayıcısıyla uzun saman kolay işlenemediğinden ilk önce kırpılması gerekir veya karıştırma yapılmamalıdır.

Şekil 4.9 Mobil Yığın Karıştırıcı Sıralı Yığın Oluşturmada da Kullanılabilir

4.3.4. Diğer Karıştırıcılar

Yığın oluşturma ve karıştırma için farklı teknikler ve mekanizmalar kullanılmıştır. Döner pedallı pug milleri iyi bir karışım sağlar ve sürekli beslemede kullanılabilir. Maddeler sürekli beslenebildiğinden ve kepçeli bir yükleyiciden bağımsız olduğundan yığın karıştırıcılara oranla daha hızlı çalışırlar. Bununla beraber maddeler operasyon sırasında uygun miktarda hazır bulundurulmalıdır. Bu tip karıştırıcılar yığın karıştırıcılar gibi taşınabilir değillerdir.

(Şekil 4.10)

- 90 -

Hayvan Gübresinden ve Biyo-Atıklardan Kompost Üretimi

Şekil 4.10 Sürekli Karıştırıcılı Pug Mili

Döner kazanlı karıştırıcılar kanalizasyon çamurlarını ve havalandırmalı yığın kompostlama için tahta yongalarını karıştırmada kullanılabilir. Karıştırıcının dönme hareketi düşük hızda olduğundan çamur yumakları oluşmasına neden olabilir. Yüksek dönme hızlarında ise çamur kazan çeperlerine yapışır.

4.3.5. Sıvı Maddeleri Karıştırma

Sıvı maddeler, aşırı sulandırmayacak miktarda toprakta bulunması istendiğinden işletme problemlerine neden olur. Ayrıca çoğu sıvılar potansiyel bir koku kaynağıdır. Sıvı maddelere örnek olarak gübre çamurları, balık üretimi sırasında kaynaklanan atıklar, süthane atıkları ve yıkama suları verilebilir. Bu maddeler birincil atık veya kompost sisteminde absorblayacağı sekonder madde olarak kullanılabilirler. Uygun nem içeriğini sağlamak için bazen yığın- sıralarına ilave edilir. Bu sayede süthane yıkama suyu veya biriktirme havuzlarında tutulan seyreltilmiş sıvı atıklar bertaraf edilir. Ham maddeler ilave edilen sıvıyı tutacak yeterlilikte olmalıdır. Bunu sağlamak için genellikle büyük miktarda testere talaşı, yer turbası, veya geri kazanılmış kompost kullanılır. Sıvı bileşenlerin hacmi azsa ilk karıştırma esnasında ilave edilebilir. Bununla beraber, kompostlanacak sıvı miktarı ilk karışımı aşırı nemlendirecekse sıralı yığın veya reaktör nemini kaybettikten sonra ilave edilir. Bu işlem gübre işleme teçhizatı veya yandan boşaltmalı gübre yayıcıları ile veya kamyon tankından püskürtülerek yapılabilir. Sıvının yanlardan kaçmasını önlemek için; yığın-sıralarının tepelerine uzunlamasına oluklar açılabilir. (Şekil 4.11)

Hayvan Gübresinden ve Biyo-Atıklardan Kompost Üretimi

Şekil 4.11 Uzunlamasına Oluklar Açarak Sıvı İlavesi