BASEL I-II-III KRİTERLERİNE
2.3. KOBİ’LERİN EKONOMİYE VE SOSYAL SİSTEME KATKILARI
KOBİ’ler sanayileşmenin, kentleşmenin ve ticaret uygulamaların vazgeçilmez işlevsel unsurlarıdır. Sayıca fazla ve güçlü KOBİ’lere sahip olan ülkelerin sosyo-ekonomik yapıları da güçlü olmaktadır. Sosyo-ekonomik yapılarını güçlü bir temele oturtmak isteyen ülkeler KOBİ’lerin sayısını artırmaya ve bu işletmeleri güçlendirmeye çalışmaktadırlar.
Küresel ölçekte ekonomik yapının ana gövdesini oluşturan KOBİ’ler genel ekonomi açısından kilit öneme sahiptirler. Bir ülkenin güçlü KOBİ’lere sahip olması, üretken ve rekabet kapasitesi yüksek bir ekonomiye sahip olduğu anlamına gelmektedir. Gelişmiş ülkelerde genel ekonomik yapı ve KOBİ’lerin mevcut konumu dikkate alındığında, güçlü ekonomilerle güçlü KOBİ’ler arasındaki yakın ilişki kendiliğinden ortaya çıkmaktadır (İlhan, 2006:272).
Tablo 6 : Bazı Ülke Ekonomilerinde KOBİ’lerin Payları (%) Ülkeler İşletmeler İçindeki Payı İstihdam Payı Yatırımlardaki Payı Üretim Payı İhracat Payı Kredilerdeki Payı ABD 97,2 50,4 38 36,2 32 42,7 Almanya 99,8 64 44 49 31,1 35 Japonya 99,4 81,4 40 52 38 50 İngiltere 96,0 36 29,5 25,1 22,2 27,2 Güney Kore 97,8 61,9 35,7 34,5 20,2 46,8 Fransa 99,9 49,4 45 54 23 48 İtalya 97 56 36,9 53 - - Türkiye 99,5 61,1 56,5 37,7 8 4 Kaynak : http://www.dtm.gov.tr/admin/upload/EAD/TanitimKoordinasyonDb/Beytullah/doc(14.12.2009)
Tablo’dan da anlaşılacağı üzere KOBİ’ler daha az yatırımla daha çok istihdam yaratmakta ve üretim yapmaktadırlar. Bunun yanında genel olarak
KOBİ’lerin; bölgelerarası dengeli kalkınmayı sağlama, gelir dağılımındaki çarpıklığı asgariye indirme, ferdi tasarrufları teşvik etme, yönlendirme ve hareketlendirme, talep değişikliklerine ve çeşitliliklerine daha kolay uyum sağlama, teknolojik yeniliklere yatkınlık ve esneklik, büyük sanayi işletmelerinin tamamlayıcısı olma ve piyasa tabanlı ekonomilerin ana sigortalarından biri olma gibi özellikleri vardır (KOSGEB Ekonomik ve Stratejik Araştırmalar Merkezi Müdürlüğü, 2003:2).
KOBİ’lerin ekonomiye olan ana katkıları; ekonomiye dinamizm kazandırma, istihdam sağlama ve yeni iş imkanları yaratma, esneklikleri ve yenilikleri teşvik etme ve bölgesel kalkınmayı hızlandırmadır.
i) Ekonomiye Dinamizm Kazandırma : KOBİ’lerin ekonomiye olan katkıları içerisinde belki de en önemli olanı ekonomiye kazandırdıkları dinamizmdir. KOBİ’lerin ülke ekonomisindeki etkinliklerinin artmasına paralel olarak kazandırdıkları dinamizm de artmaktadır. KOBİ’lerin bir ülkedeki işletmeler içindeki payının yüksek olması ve ülke geneline yayılmış bulunmaları değişim ve gelişim sürecine katkı sağlarken tüm ekonomik birimlerin yaratıcılığını artırmakta, bu sayede oluşan rekabet ortamı ekonomiye canlılık ve dinamizm kazandırmaktadır.
ii) İstihdam Sağlama ve Yeni İş İmkanları Yaratma : KOBİ’lerin toplam işletmelerin % 96 - 99 aralığındaki kısmını oluşturmalarına karşın istihdam içindeki paylarının % 36 – 81 arasında kalması kapasitelerinin düşük olmasının sonucudur. Diğer taraftan istihdam oranının düşük olmasında genel olarak kayıt dışı personel çalıştırılmasının etkisinden de bahsedilebilir.
KOBİ’ler genellikle emek yoğun üretim tekniğine sahip işletmelerdir. Bu nedenle faaliyete geçecek her yeni KOBİ yeni istihdam sağlayarak işsizliğin azaltılmasına katkı verecektir.
iii) Esneklik ve Yenilikleri Teşvik Etme : KOBİ’lerin en önemli özelliklerinde birisi de esnek yapıya sahip olabilmeleridir. Bu esneklik kendisini genel yönetim kararlarından üretim kararlarına kadar gösterir. Dolayısıyla büyük işletmelerin yapamadığı veya gösteremediği esnekliği KOBİ’ler göstererek kendilerine pazarda rekabet avantajı sağlayabilirler. KOBİ’lerin yapısına hakim olan esneklik türleri şunlardır;
- Mekanik ya da Operasyonel Esneklik : Bir seri ürünün veya parçanın çok kısa bir sürede üretilebilmesi ve tezgahlarda hızlı bir biçimde gerekli değişikliklerin yapılarak diğer bir seri üretime geçilebilmesidir.
- İş Programında Esneklik : Geleneksel olarak sekiz saatlik vardiya veya kırk saat çalışma süresi bozularak siparişe göre zamanlama belirlenmesidir. İşletme sahibi ile işletmede çalışanların çalışma saatleri uyumludur. Diğer bir boyut ise işçiler tek bir üretim ünitesinde çalışmazlar. Geleneksel sistemlerde olduğu gibi işçi sadece bir işi yapmamakta ve işin her aşamasında devreye girmektedir.
- Müşteri Odaklılık : Müşterinin istekleri doğrultusunda mal ve hizmet üretilebilmekte ve böylece rekabet üstünlüğü sağlanabilmektedir.
iv) Bölgesel Kalkınmayı Hızlandırma : KOBİ’lerin en önemli özelliklerinde birisi de bölgesel kalkınmayı hızlandırmalarıdır. KOBİ’ler bir ülke ekonomisinin kapsadığı tüm coğrafik yerleşim alanlarına yayılmışlardır. Bu nedenle, bu işletmeler genellikle büyük şehirler etrafında yoğunlaşmış olan büyük işletmelere göre daha çok taşra özelliği gösterirler. Böylece bir ülkedeki ekonomik faaliyetlerin bölgeler arasında dengeli dağılımına katkıda bulunurken öte yandan genellikle emek yoğun olduklarından, bölgesel istihdam imkanının artırılmasına önemli katkıda bulunarak, köylerden büyük şehir merkezlerine göçün engellenmesine ve bölgenin kendi potansiyeli içinde kalkınmasına temel oluştururlar (Yılmaz, 2004:67).
KOBİ’lerin ekonomiye olan katkılarının yanısıra sosyal hayatta da önemli rolleri bulunmaktadır. Kullanılmayan kaynakları küçük yatırımlarda değerlendirmek suretiyle yaşam düzeyinin yükseltilmesine katkı veren KOBİ’lerde işletme sahibi ile çalışanları arasındaki yakın ilişki sosyal sorunların yaşanmasına da engel olur. KOBİ’ler ülkelerde geniş bir alana yayıldıkları için mülkiyeti geniş alana yaymada, istihdam olanağı meydana getirip bunu sürdürmede ve demokratik hayatı canlı tutmada önemli bir güçtür. KOBİ girişimcilerinin mülkiyet tutkuları, başarılı olma arzuları, cesaretli adımları ve yatırım yapma istekleri ekonomik gelişmenin yanı sıra siyasi istikrarın da mekanizmalarındandır. Başarılı girişimciler, potansiyel girişimcileri etkileyecek, onlarında ekonomiye girmelerine neden olacak ve demokratik bir ortamda, psikolojik tatmin giderek aratacaktır. Güçlü KOBİ’ler büyük işletmeleri de olumlu yönde etkileyecek ve sosyal yönden bir rahatlama olacaktır. KOBİ’lerin birer mesleki okul niteliği taşımaları ve öğretebilme yetenekleri, bölgesel gelişmede ve göçleri önlemede önemli bir rol oynamaktadır (Akgemci ve Çelik, 1998:93-94).