KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ALINAN DÖNEMDE HASTALIK VE

VE ANALIK SİGORTASI VE DİĞER SİGORTALARDAN YARARLANILMASI

Kısa çalışmaya tabi tutulan ve kısa çalışma ödeneği almaya hak kazanmış olan işçinin sosyal sigorta bakımından sigortalılığının durumu, hangi sosyal sigortalardan ve hangi koşullarda yaralanacağı hususu da önemlidir. Bu bakımdan konuyu kısa çalışmanın gerçekleştirilme biçimlerine göre incelemekte fayda vardır.

426 _{Tuncay, Can, “İşsizlik Sigortasının Kapsamı ve İşsizlik Ödeneği” Çimento İşveren Dergisi, C.15,}

S.3, Mayıs 2001, s.8. (İşsizlik Ödeneği)

427 _{Bu konu hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Kutal, İşsizlik, s.200-201; Gençler, s.1008;}

Eğer kısa çalışma işyerindeki faaliyetin tamamen veya kısmen durdurumu şeklindeyse bu dönemde iş kazası, meslek hastalıkları ile işsizlik sigortasının primi ödenmeyeceği gibi yaşlılık, malullük ve ölüm sigortaları primi için de aynı sonuca ulaşmak mümkündür. Zira iş kazası, meslek hastalığı veya işsizlik sigortası gibi riskler ancak çalışmadan kaynaklanabilecek hususlar olup, çalışılmayan dönemde bu risklerle karşılaşmak mümkün olmayacaktır. Aynı şekilde yaşlılık, malullük sigortası açısından da bu sonuca varılmasının sebebi bu dönemde işçinin prime esas bir kazancının bulunmasının mümkün olmamasıdır428_.

Kanun koyucu bu dönemde hastalık ve analıkla karşılaşılması mümkün olacağı için 65. madde de bu konuya ilişkin olarak özel bazı düzenlemeler yapmıştır. Kanun koyucu burada kısa çalışma ödeneği aldığı süre boyunca işçinin hastalık ve analık sigortası primlerinin İşsizlik Sigortası Fonunca 2/3 oranında Sosyal Sigortalar Kurumu’na ödeneceğini öngörmüştür. Bu düzenleme sayesinde işçilerin hastalık ve analık sigortası yardımlarından yaralanabilecekleri belirtilmiş olmaktadır.

Ayrıca bu konuya ilişkin olarak İş Kanunu md.65/5 ve Kısa Çalışma Yönetmeliği md.10/6’da kısa çalışmaya tabi tutulan işçinin çalışırkenki kazancına bakılmaksızın kısa çalışma sırasında ödenecek primlerin hesabında Sosyal Sigortalar Kanunu’na göre primlerin hesabında göz önünde tutulan en alt kazanç sınırının esas alınacağı öngörülmüştür429_{. Bunun yanı sıra Kısa Çalışma Yönetmeliği}

md. 11/2’de kısa çalışma ödeneğinin kesildiği süre içerisinde hastalık ve analık sigortası priminin İşsizlik Sigortası Fonu tarafından ödenmeyeceği belirtilmiştir430_.

Prim hesabındaki alt kazanç sınırına ilişkin olarak 2.7.2004 tarihli 25510 nolu RG’de yayınlanarak yürürlüğe giren 5198 sayılı Kanun, Sosyal Sigortalar Kanunu’nda değişiklik yaparak alt kazanç sınırını 16 yaşından büyük işçilere ödenmesi gereken asgari ücret olarak tespit etmiştir431_{. Bu düzenleme sonucu}

işçinin adına ödenmesi gereken hastalık ve analık sigortası primi taraflar arasındaki toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmesindeki hükümlere, işçinin almakta olduğu

428 _{Akyiğit, s.28.}

429 _{Bu konuya ilişkin olarak Caniklioğlu kanunda bu primlerin en alt kazanç sınırı üzerinden}

hesaplanacağı düzenlenmiş olmasına rağmen, alt kazanç sınırının tek olduğunu ve böyle bir kademelendirmenin söz konusu olamayacağını belirtmiştir. Bkz. Caniklioğlu, s.537.

430 _{Andaç, s.42. Yazara göre ödeneğin verilmesi kesildiğinde hastalık ve analık sigortası primi de}

ödenmeyeceğinden ve kısa çalışma ödeneği de en çok 3 ay verilebildiğinden, bu süreden sonra Yönetmelikte açıkça belirtilmemiş olsa da hastalık ve analık sigortası primi yine işveren tarafından ödenecektir.

ücrete veya kısa çalışma döneminde hak etmiş olduğu kısa çalışma ödeneğinin miktarına göre değil, 16 yaşından büyük işçiler için belirlenmiş olan asgari ücret üzerinden hesaplanıp ödenir. Kısa çalışma ödeneği açısından da bu durum dikkate alındığında, 16 yaşından küçük işçiler bakımından kısa çalışma ödeneği 16 yaşından küçük işçiler için öngörülmüş olan asgari ücret üzerinden hesap edilirken; hastalık ve analık sigortası primi açısından 16 yaşından küçük olmaları durumu değiştirmeyecek ve bu prim 16 yaşından büyük işçiler için ödenmesi gereken asgari ücret esas alınarak hesaplanacaktır432_.

Buna karşılık kısa çalışma iş süresinin önemli ölçüde azaltılması şeklinde meydana gelmişse bu durumda işçi zaten çalışmasına devam ettiği ve bu çalışmasının karşılığı olarak ücret aldığı için tüm sigorta dalları bakımından sigortalılığı ve prim ödeme yükümü devam etmektedir433_{.Bu yüzden de işçinin}

almakta olduğu ücret üzerinden hastalık ve analık sigortası primi kesilecektir.

Yasa bu konu da kısa çalışma halleri arasında bir ayrım yapmamıştır. Dolayısıyla bu dönemde de hastalık ve analık sigortası primleri İşsizlik Sigortası Fonu tarafından ödenecektir ki bu durumda zaten işçinin ücreti üzerinden ödenen bu primler için Türkiye İş Kurumu gereksiz bir prim ödeme yükü altına girmiş olacak ve bu düzenleme ile yasa hiç çalıştırılmayan ile çalışma süresi azaltılan arasında ayrım yapmayarak, bu konuda çalışma süresi azaltılanı korumuş olacaktır434_.

Bunun yanı sıra Sosyal Sigortalar Kanununun 107. maddesinde sigortalık halinin yitirilmesi düzenlenmiş ve ücretsiz izinli sayılan işçinin sigortalılık halinin devam ettiği belirtilmiştir. Dolayısıyla sigortalı bu dönemde analık ve hastalık sigortası yardımlarından yararlanabilmektedir435 _{. Bu bağlamda kısa çalışma dönemi}

içinde işçi adına herhangi bir sigorta primi yatırılmasa da aynı sonuca varılması gerekir. Çünkü ücretsiz izinli olunan dönemde işçiler korunurken bunun olumsuzluklarını gidermek adına hukukumuza kazandırılmış olan kısa çalışma döneminde işçinin korunmaması söz konusu olamaz436_{. Zaten bu primlerin yatırılıyor}

olması bu sonucu doğurur.

432 _{Caniklioğlu, s.538.}

433 _{Akyiğit, s.28; Caniklioğlu, s. 538.} 434 _{Akyiğit, s.28; Caniklioğlu, s.538.} 435 _{Caniklioğlu, s.538, dpn. 81’deki eser.} 436 _{Caniklioğlu, s.538-539.}

B. KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNİN KESİLMESİ VE KISA