Kentteki ve Kırsaldaki Konut Örneklerinde Ova ve Dağ YerleĢimlerinin

AraĢtırma alanı içerisinde yer alan ve kırsaldan göç ederek kent çeperlerine yerleĢen ailelerin konutlarından seçilen 20 adet konut ve kırsal orijinlerden seçilen 10 adet konut, ova ve dağ yerleĢimi özelliğine göre analiz edilmiĢ ve karĢılaĢtırılmıĢtır. Konutlar, iĢlevsel yapı bakımından, ağaç veya kompleks yapı, iĢlevsel yapının bağlantılılık durumuna göre, kompakt veya parçalı, sentaktik (dizimsel) analiz bakımından bağlantılılık, entegrasyon ve ortalama derinlik değerleri olarak analiz edilmiĢtir. Beta ve Gamma Ġndekslerinin değerleri, her bir konut için ayrı ayrı hesaplanarak ve ortalaması alınarak elde edilmiĢtir. Bağlantılılık, Entegrasyon ve Ortalama Derinlik Değerleri ise Mekansal Dizim yönteminin Depthmap yazılımı kullanılarak ve ortalaması alınarak hesaplanmıĢtır.

Çizelge 5.1: Kentteki yerleĢmelerde (kent çeperleri) ova ve dağ konutlarının karĢılaĢtırılması*

ĠĢlevsel Yapı Analiz Değerleri Sentaktik Analiz Değerleri

Beta (Ağaç/Kompleks) Gamma (Kompakt/Parçalı) Bağlantılılık (Connectivity) Entegrasyon (Integration) Ort.der. (MeanDepth) OVA 0.909 0.180 1019 10.039 2.112 DAĞ 0.917 0,158 858 8.014 2.254

* Kent çeperlerindeki ova ve dağ konutlarının iĢlevsel yapı ve sentaktik analiz değerleri Ek-1, Ek-2, Ek-3, ve Ek-4 deki tablolarda verilen sayısal değerlerin ortalamaları alınarak hesaplanmıĢtır.

Beta indeksine göre iĢlevsel Ģebeke yapısı analiz edildiğinde, değerlerin 1 den düĢük olması hem ova hem dağ konutlarının iĢlevsel yapılarının ağaç yapıda olduğunu göstermektedir. ĠĢlevsel Ģebekenin ağaç yapıda olması hem mekansal yapı içinde hem de yapının dıĢ mekanla iliĢkisinde hareketin oldukça kontrol edilebilir ve okunabilir olduğunu göstermektedir. Ancak değerlere bakıldığında dağ konutlarında, ova

konutlarına göre kompleks yapı özelliği daha çok görülmektedir, (β dağ=0.917), (β ova=0.909).

Gamma indeksine göre iĢlevsel yapıların bağlantılılık durumları analiz edildiğinde, hem ova hem dağ konutlarının iĢlevsel yapısının parçalı yapıda olduğu görülmektedir. Ancak ova konutlarının dağ konutlarına göre daha yüksek gamma değerine sahip olduğu ve daha kompakt, bağlantılı yapıda olduğu görülmektedir.

(G ova=0.180), (G dağ=0.158).

Bağlantılılık değeri kavram olarak, mekanla direk bağlantılı komĢu mekan sayısının ölçümü olarak Bölüm 3.3.2.1 de tanımlanmıĢtı. Bu bağlamda komĢu mekan sayısının ve mekansal iliĢkinin fazla olduğu konutlarda bağlantılılık değeri yüksek çıkmaktadır. Ova ve dağ konutlarının kent çeperlerindeki örnekleri bağlantılık değeri açısından incelendiğinde ova konutlarının dağ konutlarına göre yüksek bağlantılılık değeri gösterdiği görülmektedir (Ova=1019, Dağ=858). Bu durum, kent çeperlerindeki ova konutlarının komĢu mekan sayısının ve mekanlar arası iliĢkinin dağ konutlarına göre daha yoğun olduğunu göstermektedir.

Entegrasyon değeri, mekânların sistemde ne kadar kullanılıp kullanılmadığını sorgulayan bir değerdir. Mekânların hareketliliği hakkında bilgi verir. Bu bakımdan incelendiğinde, kent çeperlerindeki ova konutlarının entegrasyon değerinin dağ konutlarına göre daha yüksek olduğu görülmektedir (Entg ova=10.039), (Entg dağ=8.014). Ova konutlarının entegrasyon değerinin yüksek olması, avlunun ve mabeynin mekanlar arasında bağlantı oluĢturduğunu ve sistem içerisinde sıklıkla kullanılarak hareketliliği sağladığını göstermektedir.

Ortalama derinlik değeri açısından kent çeperlerindeki konut örnekleri incelendiğinde dağ konutlarının ova konutlarına göre daha yüksek derinlik değerine sahip olduğu görülmektedir. Bunun nedeni dağ konutlarının 2 katlı olması ve konut plan Ģemasının ova konutları kadar net okunamamasıdır.

Çizelge 5.2: Kırsal yerleĢmelerde (orijin) ova ve dağ konutlarının karĢılaĢtırılması*

KIR

ĠĢlevsel Yapı Analiz Değerleri Sentaktik Analiz Değerleri

Beta (Ağaç/Kompleks) Gamma (Kompakt/Parçalı) Bağlantılılık (Connectivity) Entegrasyon (Integration) Ort.der. (MeanDepth) OVA 0.536 0.197 1444 15.888 1.869 DAĞ 0.884 0.23 1670 8.802 2.067

* Kırsal yerleĢmelerdeki ova ve dağ konutlarının iĢlevsel yapı analiz değerleri için Ek-5 deki, sentaktik analiz

Beta indeksine göre kırsaldaki konutların iĢlevsel Ģebeke yapısı analiz edildiğinde, kent çeperlerindeki konutlarda olduğu gibi, iĢlevsel yapılarının ağaç yapıda olduğunu ve dağ konutlarının ova konutlarına göre daha kompleks yapıda olduğu görülmektedir. Kentteki ve kırsaldaki Beta indeksi değerleri birbirine çok benzer ve yakın değerler çıkmıĢtır ki bu sonuç, kırsaldan kente göç sürecinde ova ve dağ konutlarının iĢlevsel yapısının değiĢmediğini göstermektedir. Ayrıca dağ konutlarının ova konutlarına göre yüksek beta değerine sahip olması, kentteki ve kırsaldaki ova konutlarının hem mekansal yapı içinde hem de yapının dıĢla iliĢkisinde hareketin oldukça kontrol edilebilir ve okunabilir olduğunu, dağ konutlarının hareket kalıbının ise daha zor okunabildiğini göstermektedir, (β dağ=0.884), (β ova=0.536).

Gamma indeksine göre kırsaldaki konutların iĢlevsel yapılarının bağlantılılık durumları analiz edildiğinde, hem ova hem dağ konutlarının iĢlevsel yapısının parçalı yapıda olduğu görülmektedir. Ancak kentte ova konutları daha kompakt yapıda iken, kırsalda dağ konutlarının daha kompakt yapıda olduğu görülmektedir. Bu durum kırsalda(orijinde), dağ yerleĢimlerinde, eğimli arazi yapısı, tarımsal faaliyetler ve kalabalık aile yapısı nedeniyle iç içe ve kompakt olan mekansal iliĢkilerin, kent çeperlerinde düz arazi yapısı, tarımsal faaliyetlerin yapılmaması ve aile birey sayısının azalmıĢ olması nedeniyle kopuk ve parçalı olduğunu göstermektedir, (G ova=0.197), (G dağ=0.23).

Ayrıca avlunun varlığı ve kullanım etkinliği de bağlantılılık değerini etkileyen bir faktördür. Kırsalda ova yerleĢiminde geniĢ avlunun olması ve avlu içindeki mekanların sayısı ve kullanımı mekansal iliĢkinin parçalı olduğunu gösterirken, dağ konutlarında avlunun olmaması veya konut içindeki mekansal iliĢkinin daha yoğun olması iĢlevsel yapının bağlantılılık durumunun daha kompakt olduğunu göstermekte idi. Bu durum, kente geldiklerinde ova yerleĢimi için değiĢmezken dağ yerleĢiminin ova yerleĢimlerine benzediğini, avlu mekanının oluĢtuğunu ve bu nedenle parçalı yapı özelliği göstererek değiĢtiğini belirtmektedir.

Bağlantılılık değeri açısından ova ve dağ konutlarının kırsaldaki örnekleri incelendiğinde, ova konutlarının dağ konutlarına göre yüksek bağlantılılık değeri gösterdiği görülmektedir. Kentteki örneklerde olduğu gibi ova konutlarında, mekanları birbirine bağlayan avlunun da etkisiyle mekansal iliĢki dağ konutlarına göre, güçlüdür.

Entegrasyon değeri açısından ova ve dağ konutlarının kırsaldaki örnekleri incelendiğinde, kent çeperlerindeki konut örneklerinde olduğu gibi ova konutlarının dağ

avlunun, mabeynin ve müĢtemilat mekanlarının aktif kullanımı, kentte olduğundan daha fazladır bu nedenle kırsaldaki entegrasyon değerleri kente göre daha yüksektir.

Ortalama derinlik değeri açısından kırsaldaki konut örnekleri incelendiğinde dağ konutlarının ova konutlarına göre daha yüksek derinlik değerine sahip olduğu görülmektedir. Bunun nedeni dağ konutlarının 2 katlı olması ve konut plan Ģemasının ova konutları kadar net okunamamasıdır. Ayrıca ova ve dağ yerleĢimlerinde konut bütününde, kırsaldan kente geldikçe mekân derinliklerinin arttığı görülmektedir. Bunun en önemli nedeni, kentte ihtiyaçlar doğrultusunda mekan içinde mekan oluĢturulması ve sıklıkla yapılan mabeyn içine tuvalet mekanının eklenmesidir.

5.2. Alan ÇalıĢmasında Elde Edilen Bulgular ile Hipotez ve Varsayımın