45
6. KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJESİ’NİN OLASI SOSYAL ETKİLERİNİN
46
Görüşülen kişilerin %9,7’sinin her hangi bir sosyal güvencesi mevcut değilken,
%56,6’sının yeşil kartlı ve %33,7’sinin ise Sosyal Güvenlik Kurumu ile ilişkili olduğu tespit edilmiştir (Şekil 6.2).
Şekil 6.2 Proje alanında ankete katılanların sosyal güvence durumları
Alipaşa ve Lalebey mahallellerindeki hanelerde kalabalık aileler ikamet etmektedir. Bu hanelerin % 65’i 6 ve daha fazla bireye sahipken, mahalle ortalaması hane başına 7.6 kişidir. (Şekil 6.3)
Şekil 6.3 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde hanedeki kişi sayısı dağılımı
0 50 100 150 200
SSK BAĞ-KUR Emekli
Sandığı
Yesilkart Hiçbiri TOPLAM 49
12 5
111
19
196
25 6.1 2.6
56.6
9.7
100
0 50 100 150 200
5 11 13 20 18 26 23 17 16
47 196
2.6 5.6 6.6 10.2 9.2 13.3 11.7 8.7 8.2 24 100
47
Alipaşa ve Lalebey’deki konutların %26’sında en az bir engelli mevcuttur. Bu rakamlar yeni yapılacak konutların engellilere uyumlu yapılması gerektiği hususunda büyük önem arz etmektedir. (Şekil 6.4)
Şekil 6.4 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde hanedeki engellilerin dağılımı
Mahallelerin yüzde %45,9’u son 30 yıl içersinde Diyarbakır’a göç edenlerden oluşmaktadır. %54,1’i ise Diyarbakır’ın yerlilerinden yada uzun zaman önce göç etmiş olup yerlileşmiş kişilerden oluşmaktadır. (Şekil 6.5)
Şekil 6.5 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde hanedekilerin yıllara göre göç durumu dağılımı
Araştırmada elde edilen bulgular Alipaşa ve Lalebey mahallelerinde, sanılanın aksine, ekonomik nedenlerden dolayı göç edenlerin çatışmalı ortamdan etkilenerek gelenlerden biraz daha fazla olduğu gözlenmektedir. Ekonomik nedenlerden dolayı göç edenlerin oranı %23,46 olarak tespit edilirken, çatışmalı ortamdan etkilenerek göç edenlerin oranı
%20,91 olarak belirlenmiştir. (Şekil 6.6)
Yok 145 74%
Var 51 26%
0 10050 150200
76
14 16 27 49
14
196
38.8
7.1 8.2 13.8 25 7.1
100
48
Şekil 6.6 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde göç nedenleri dağılımı
Mahallelere göçle gelen %50.48’lik bölümün %35,71’lik kısmı da geri dönmek istememektedir. Ancak dönmek isteyenlerin de önemli bir bölümü 40 ve üzeri yaşlardaki kişilerden oluşmaktadır. (Şekil 6.7)
Şekil 6.7 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde göç edenleri geri dönme isteği dağılımı
Alipaşa ve Lalebey mahallesi sakinlerinin sadece %4.6’sı konutlarının tapusuz olduğunu bildirmiştir. Tapusuz olduğu belirtilen bu konutların tapularının olup olmadığı tam olarak bilinmemektedir. Bu kişiler barınabilecekleri her hangi bir haneleri olmadığı için yıkıntı durumda olan konutları bir nebze tamir ettirerek bu konutlara yerleşmişlerdir. (Şekil 6.8)
100 2030
4050 41
2 12
46
2 3 2
20.91
1.02 6.12
23.46
1.02 1.53 1.02
0 50 100
Evet Hayır TOPLAM
29
70
99
14,79
35,71
50,48
49
Şekil 6.8 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde mevcut konutların tapu durumu dağılımı
Araştırmada öngörülenin aksine, kiracılar, mahalle sakinlerinin yarısını değil, sadece
%21,9’unu oluşturmaktadır. Konutların %64,8’inde konutların sahipleri otururken,
%13,3’ü bir akrabasına ya da yakınına ait bir konutta ücret ödemeden ikamet etmektedir. Bunların arasında konut sahibinin birinci dereceden yakını olan oğlu, kızı veya kardeşinin yanı sıra ekonomik yetersizliklerinden dolayı hayır sahipleri tarafından bu konutlarda ikamet etmelerine izin verilmiş kişiler de mevcuttur. (Şekil 6.9)
Şekil 6.9 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde mevcut konutların mülkiyet durumu dağılımı
Görüşmecilerin 76,5’i müstakil, sobalı, betonarme yapılarda ikamet ederken; %12,8’i tarihi yapılarda, %10,7’si de apartmanlarda oturmaktadır. Dikkat çekici bir husus da bu apartmaların hiç birinin kaloriferli olmamasıdır. (Şekil 6.10)
0 100 200
Tapulu Tapusuz TOPLAM
187
9
196
95.4
4.6
100
Kendime Ait 127 64,8%
Kiracı 43 21,9%
Kira Ödemeden Oturuyor
26 13,3%
50
Şekil 6.10 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde mevcut konutların fiziki durum dağılımı
Kentsel dönüşüm projesini onaylayanların oranı %34,7 iken projeye karşı çıkanların oranı ise %15,8 olduğu görülmektedir. Mahalle sakinlerinin önemli bir bölümü yani
%49,5’i projeye destek vereceklerini ancak bunu belirli şartlar doğrultusunda yapacaklarını ifade etmektedirler. (Şekil 6.11)
Şekil 6.11 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan ankette dönüşüm çalışmasında tarihi değerleri ön plana çıkarmaya dönük isteğin dağılımı
Alipaşa ve Lalebey mahallelerinin sakinleri, kendilerine tahsis edilecek olan konutları şehrin çok dışında olduğu kanısındadırlar. TOKİ konutlarının nerede yapılması gerektiği konusunda fikirlerini sorduğumuzda deneklerin %29,8 ‘kent merkezinde’
cevabını vermiştir. Cevaplarında mahalle ismini verenlerin de oranları dikkate
Apartman-Sobalı 21 10,7%
Müstakil-Sobalı 150 76,5%
Tarihi Yapı-Sobalı 25 12,8%
Evet 68 34,7%
Hayır 31 15,8%
Kısmen 97 49,5%
51
alındığında, doğrudan ya da dolaylı olarak toplu konutların kent merkezinde yapılmasını isteyenlerin oranı % 66,6’ya ulaşmaktadır. Gerek bulgularda elde edilen rakamlar gerekse de görüşme sırasında deneklerin ifadeleri, kent merkezi dışına yerleştirilmeleri halinde dışlanacakları endişesinin hakim olduğunu göstermektedir. Ayrıca konutların Sur içinde yapılmasını isteyenlerin oranı ise %12,6 olduğu göz önüne alındığında o mahallelerde yaşayan insanların bir kısmının mahellesinden hiçbir şekilde ayrılmak istemediği anlaşılmaktadır. (Şekil 6.12)
Şekil 6.12 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde konutların yapılması istenen yerlerin dağılımı
Projenin olası problemlerinden biri de Suriçi’nden çıkarılacak olanların bir bölgede yoğunlaşması ve Suriçi’ndeki sorunları da yine gittikleri bölgeye taşımalarıdır. Bunun yüksek bir ihtimal olduğu bulgularda da açıkça ortaya çıkmaktadır. Nitekim mahalle sakinlerine sorunlan “Toplu konutlara gitmek istemezseniz hangi semte taşınmayı düşünürsünüz?” sorusuna deneklerin %19,9’u doğrudan Şehitlik cevabı verirken,
%15,9’luk bir kesimde Yenişehir cevabını vermiştir. Görüşmeler sırasında Yenişehir cevabını verenlerin büyük bir bölümünün Şehitlik Mahallesi’ne gitmek istediği anlaşılmıştır. Yani Suriçi’ni terk edecek olanların yaklaşık % 35’lik bir kesimi Şehitlik
33 18 3
13 1
57 26
1 4
25 11
196
18.8 9.1 1.5
6.5 0.5
29.8 13.2 0.5
2 12.6 5.5
100
0 50 100 150 200 250
Fikri yok 500 Evler Bağlar Diclekent + Gaziler Eski Toki’lerin yanına
Kent merkezinde Yenişehir – Şehitlik
Seyrantepe Silvan yolu Sur içi Üç kuyular TOPLAM
52
Mahallesi’ne yığılacağı tahmin edilmektedir. Bunun temel nedeni ise, kiraların yada konut fiyatlarının kentin diğer bölgelerine oranla nispeten daha düşük olmasının yanı sıra ortalama bir mahalledeki apartmaların kapıcı gideri, apartman gideri, elektrik ve su giderleri ile karşı karşıya kalmamaktır. Kısaca ekonomik bakımdan kendileri açısından daha yaşanılabilir olmasıdır. (Şekil 6.13)
Şekil 6.13 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde konutların yapılması istenmeyen yerlerin dağılımı
Suriçi’ndeki insanların yaşam standartları dikkate alındığında bu grafikte verilen rakamların, aslında beklenen ya da öngörülen rakamlar olduğu söylenebilir. Mahalle sakinlerinin %6,1’ nin her hangi bir geliri yoktur. Görüleceği üzere, sadece aldıkları yardımlar ile hayatlarını idame ettirmektedirler. Bu insanların büyük bir bölümü birden fazla kurumdan yardım almaktadır. Asgari ücretin net 646 TL olduğu bu dönemde 600 TL ve altında yani asgari ücretin bile altında gelire sahip olanların toplam oranı
%66,6’dir (Şekil 7.14)
0 50 100 150 200
Fikri yok Diclekent+…
HuzurevleriBağlarSur içi Kent merkeziŞehitlikOfis YenişehirEski tokiKöyüne İl dışına TOPLAM
26 31 2 16
30 5
2
39 31 4
1 4 196
12.2 15.8 1
8.2 15.3 2.6 1 15.9 19.9
2.1 0.5
2.1 100
53
Şekil 6.14 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde hanelerin aylık gelir dağılımı
Görüşülenlerin %41’i yaşamından memnun olduğunu hiçbir şekilde hayatlarına müdahale edilmemesi gerektiğini ifade etmişlerdir. Kalan kısım ise doğrudan ya da dolaylı olarak bir mağduriyet yaşayacaklarını ve bu nedenle projeye karşı çıktıklarını vurgulamışlardır (Şekil 6.15).
Şekil 6.15 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde hanelerin projeye karşı çıkma nedenlerinin dağılımı
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200
12
42 39 46
23 9 9 6
196
6.1 21.4 19.9 23.5
11.8 4.7 4.6 3.1
100
Sosyal ortam bozulur
14% 4 Ekonomik neden
7 24%
Mağdur edileceğim
17% 5 Hayatımdan
memnunum 12 41%
Kiracıyım mağdur olurum
4% 1
54
Projeye şartlı destek verenler de yine mağduriyetlerinin olacağından endişe etmektedir.
Ancak endişelerinin giderilmesi halinde projeye destek verebileceklerini söylemektedirler. %40,1’lik kesimin önemle üzeri
nde durduğu, konut bedellerindeki adeletsizliğin giderilmesi gerektiğidir. (Şekil 6.16).
Şekil 6.16 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde hanelerin projeye kısmen destek verme nedenlerinin dağılımı
Ankete katılanların %78,1’i toplu konutlara taşınmayı istememektedir. Bunun temel nedeni; konutların hanelerin yaşam tarzı ve aile yapısına uygun olmamasn, yeni konut alanının kente uzak olması ve hanelerin konut taksitlerini ödemek için aylık düzenli gelirlerinin olmaması olarak tespit edilmiştir. Bu çıktılara göre proje geliştirme ve uygulama aşamalarında bölgede yaşayan hanelerin sosyal ve ekonomik özelliklerinin ihmal edildiği ve hanelerin gelir düzeyi, taksit ödeme gücü ve diğer sosyo-ekonomik nitelikleri dikkate alınmadan yeni konut alanı seçimi ve proje geliştirme çalışmasının yapılmadığı ortaya çıkmaktadır. Proje alanında hak sahibi olanların yeni konut alanlarına taşınma istekliliğinin zayıf olması, geliştirme süreçlerinde etkilenen halkın görüşlerinin alınmaması yanında, etkilenen halkın düzenli iş ve gelirinin olmaması ile de yakından ilişkilidir. (Şekil 6.17).
100 2030 4050 6070 80
1 5
80
1 3 2
0.5 2.6
40.1
0.5 1.5 1.2
55
Şekil 6.17 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde taşınma konusunda hanelerin dağılımı
Bu grafik kentsel dönüşüm projesine kısmen destek verenlerin ya da destek vermeyenlerin önceki sorularda dile getirdikleri endişelerini sınayan ve destekleyen bir grafiktir. Grafikte de görüldüğü gibi %64,3 projeyle yerlerinden edildikten sonra gidecekleri mahallelerde ekonomik sorunlar yaşayacaklarını ifade etmektedir. %63,3 ise mülkiyet bedelinde haksızlık edildiğini düşünmektedir. (Şekil 6.18).
Şekil 6.18 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde hanelerin projeye ilişkin öngördüğü olası olumsuzlukların dağılımı
Evet 42 21,4%
Hayır 153 78,1%
Fikrim yok 1 0,5%
124 126 86
53 55 53 1
1 1 1 1 1
7
63.3 64.3 43.9 27
28.1 27 0.5
0.5 0.5
0.5 0.5 0.5
3.5
0 20 40 60 80 100 120 140
Mülkiyet bedelinde haksızlık yapıldığını…
Ekonomik koşullarımın yetersiz olacağını…
Kentten uzaklaştırılacağımı düşünüyorum Eş-dost akrabalardan uzaklaştırılacağımı…
Yaşam tarzıma uygun olmayan konutlara…
Mahalledeki sosyal yaşamdan uzaklaşıp…
Başkalarına rant sağlayacağını…
Evi olmayanlar mağdur olacak Sonucu kötü olacak Tapum yok Ücret geç ödeniyor Uyum sorunu yaşarız Fikri yok
56
İnsanların kentsel dönüşüm projesine karşı olmaları yada temkinli olmalarının bir diğer nedeni de proje hakkında yeterli bilgilere sahip olmamalıdır. Mahalle sakinlerinin kafasında “Bizim akibetimiz ne olacak?”, “Evlerin hepsi yıkılacak mı?”, “Yıkılan evlerin yerine ne yapılacak?” “Bizim için toplu konutlar dışına bir alternatif düşünüldü mü?” soruları yer almaktadır. Kendileri proje hakkında net bir şekilde bilgilendirilmemiştir. Proje hakkındaki bilgileri de söylentilerden ibarettir. Proje hakkındaki bilgilerinin söylentilerden olduğunu söyleyenlerin oranı %79.6’dır. (Şekil 6.19).
Çizelge 6.19 Suriçi kentsel dönüşüm kapsamında yapılan hanehalkı anketinde hanelerin proje hakkındaki bilgi seviyesi dağılımı
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200
156
29
3 8
196
79.6
14.8
1.5 4.1
100
57