57
58
oluşturulacak görece daha modern binalara aktarılması oluşturmuştur. Kentsel dönüşüm projelerinin amacı, kentlerin planlı ve yaşanabilir standartlara ulaşmasını sağlamaktadır.
Ancak bölgede yaşayanların nispeten düşük yaşam maliyeti, iş alanı ve sosyal dayanışma faktörleri sebebiyle oluşturdukları ve kamu kurumlarının da göz yumduğu gecekondu alanları, bu sebepler ortadan kaldırılmadan, boşaltıp nüfusun yeni alanlara taşınması, gerçekçi bir yaklaşım olmayacaktır. Bölgedeki insanların kentsel dönüşümle birlikte, kent dışında kurulan toplu konutlara yerleştirilmeleri toplumsal uyum sorunlarına ve çeşitli yoksunluklarla (kent merkezine uzaklık, yeni konutların ödeme koşulları, eğitim ve sağlık hizmetlerinin yetersizliği gibi) karşı karşıya kalmalarına neden olacaktır.
Konu ile ilgili olarak hem toplum kesimleri, hem de önceki çalışmaların çıktıları, yukarıda yapılan değerlendirmeyi doğrulamaktadır. Özellikle Karakaya (2009) tarafından; “TOKİ tarafından üretilen konut alanları, birtakım olumsuzlukları barındırmaktadır. TOKİ’nin Diyarbakır’da üretmiş olduğu ve proje aşamasında olan konut alanlarının Diyarbakır kentine özgü bir mimari değer taşımadığı, Türkiye’nin herhangi bir bölgesinde üretilen konutların burada da tekrar üretildiği görülmektedir”
değerlendirmesi anlamlı bulunmaktadır.
Suriçi, Alipaşa ve Lalebey Mahallelerinde dönüşüm uygulama aşamasında proje alanının boşaltılmasından sonra; Koruma Amaçlı İmar Planı ilke ve kararları doğrultusunda TC Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından değerlendirilecek alanın turizm amaçlı kullanılması beklenmektedir. İçkale; Cevatpaşa, Fatihpaşa Mahallelerinde alanın boşaltılmasından sonra; Roma döneminden hamam ve antik tiyatro kalıntılarının bulunmasından dolayı arkeolojik kazı çalışmaları planlanmaktadır. Arkeolojik kazılar sonucunda elde edilecek eserlerin yine bölge içinde kurulacak müze ve sanat mekanlarında sergilenmesi, sadece Diyarbakır için değil ülke turizmi için de önemli katkı sağlayabilecektir. Kentin sahip olduğu kültürel değerleri ile ortaya çıkan turizm potansiyelinin değerlendirilmesi, bölgenin ekonomik gelişmesinin en önemli kaynaklarından biri olacaktır. Özellikle tarih ve kültür temalı turizm faaliyetleri için proje alanı başlı başına bir kaynak özelliği teşkil etmektedir.
59
Kentlerde yaşanan bu değişim ve dönüşüm süreçleri ciddi anlamda sosyal ve ekonomik sorunları da beraberinde getirir. Bu açıdan bakıldığında mekanın ve toplumun birbirleri üzerinde dönüştürücü etkileri bulunmaktadır. Mekanda yaşanan değişim ve dönüşüm toplumu doğrudan etkiler. Kentlerin yeniden biçimlendirilmesi, yaşanılan mekana yeniden anlam kazandırılması günümüzde giderek benimsenen yaklaşım haline gelmiştir. İnsanlar ile kent mekanı arasındaki bu ilişki zamanla kentin tümünü dönüşüme uğratmaktadır. Kentlerin, bu değişim ve dönüşüm süreci her zaman istenilen yönde ve planlı olarak gerçekleşmemektedir.
Kentin sağlıksız çevrelerce kuşatılması, sağlıksız dönüşümün en önemli en açık belirtisidir. Artan trafik sorunları, gürültü, gittikçe azalan yeşil alanlar gibi sorunları;
dönüşüm, gecekondu ıslahı ve yeniden yapılanma arayışlarına temel teşkil etmektedir.
Kent, doğası gereği sürekli değişen dönüşen bir sistem olduğu için yeniden kendini üretebilmeye yönelik bir program izler. Kentin bir bölümünün ya da tümünün dönüşümünün istenilen yönde değiştirebilecek olan araçlardan en önemlisi günümüzde kentsel dönüşüm projeleridir. Kent yenileme ihtiyacı; kentteki yapıların fiziksel ve toplumsal anlamda eskimesinden doğabileceği gibi belli bir semtin ve kent kesiminin değerini tüm olarak yitirmesi sonucunda da ortaya çıkabilir. Kent yenilemenin plansız gerçekleştirilmesi konut açığının kapanmasına yardımcı olmadığı gibi ekonomi açısından da sakıncalar doğurur. Özellikle Keleş (2012) tarafından da vurgulandığı üzere yerleşim alanında aynı yolların sık sık genişletilmesi, kaldırımların daraltılması ve ağaçların kesilmesi gibi uygulamaların kentlerde yaşayanları rahatsız etmekle kalmadığı, aynı zamanda da kentteki gelişmeleri de aksattığı ve kaynak kaybına neden olduğu gözden uzak tutulmamalıdır.
Kentsel dönüşüm projeleri, tarihi kentlerle bütünleşen bakış açısı ve kapsamlı stratejileri içeren, tarihi dokuyu korumayı esas alan bir anlayış içermelidir. Kentin kültürel mirasının gelecek nesillere aktarılması, kentin doğal, tarihi ve kültürel dokusunun korunması da kentsel dönüşümün temel amaç ve işlevlerinden biri olmalıdır. Gerek kamu mülkiyetinde bulunan, gerekse özel kişilerin mülkiyetinde olan parsellerin üzerinde veya altındaki tarihi eserlerin yasalar ile özel olarak koruma altına alınması, bunların yenilenmesi varlıklarının sürdürülmesi için zorunludur. Koruma-kullanım dengesini esas alan yenileme faaliyetleri, kentlerin kimliklerinin korunması açısından
60
önemli olmakla birlikte, bu tür çalışmalara yerel halkın katılımının sağlanması da proje başarısı için zorunlu görülmektedir.
Kentsel dönüşüm projelerinde öncelikle orada yaşayan hak sahiplerinin mağdur edilmemesine özen gösterilmelidir. Özellikle dönüşüm yapılan bölgelerde yaşayan halkın, dönüşüm projesi uygulaması sonrasında yaşadıkları çevreden uzak yerlere taşınmazı ve iskanı gibi uygulamaların tercih edilmemesi ve dönüşüm sonrasında da önceki ekonomik yapı, mülkiyet dokusu ve sosyal yapının korunması hedeflenmelidir.
Ancak birçok projede dönüşüm sonrası değişen ekonomik ve sosyal yapı ile mülkiyet dokusuna rastlanmakta olup, bu da kim için dönüşüm sorusunu gündeme taşımaktadır.
61 KAYNAKLAR
Anonim. 2013a. Web sitesi http://www.gabb.gov.tr/doc/gabb_bultenler/12.2012_birlik_
dergi.pdf Erişim Tarihi: 17.03.2013.
Anonim. 2013b. Web sitesi http://bilinmeyendiyarbekir.com/tarihte_idaresi.html Erişim Tarihi: 17.03.2013.
Anonim. 2013c. Web sitesi http://www.baglar.bel.tr/bilgi658- Diyarbakir-Matra-ile-donusmeye-hazirlaniyor.baglarbelediyesi Erişim Tarihi: 09.04.2013.
Anonim. 2013d. Web sitesi http://www.milliyetemlak.com/haber/ diyarbakir-kentsel-donusum’le- tanisiyor!). Erişim Tarihi: 09.04.2013.
Anonim. 2013e. Web sitesi http://v3.arkitera.com/news.php?action=displayNewsItem
&ID=47786 Erişim Tarihi: 09.04.2013.
Anonim. 2013f. Web sitesi http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5393.html, Erişim Tarihi: 21.05.2013.
Anonim. 2013g. Web sitesi http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5216.html,Erişim Tarihi: 21.05.2013.
Anonim. 2013h. Web sitesi http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5366.html,Erişim Tarihi: 21.05.2013.
Anonim. 2013i. Web sitesi http://www.resmigazete.gov.tr/default.aspx#, Erişim Tarihi:
21.05.2013.
Anonim. 2013k. Web sitesi http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2985.pdf, Erişim Tarihi: 21.05.2013.
Anonim. 2013m. Web sitesi,http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=
1.5.2863&sourceXmlSearch=&MevzuatIliski=0 Erişim Tarihi: 21.05.2013.
Anonim. 2013n. Web sitesi http://www.hurriyetemlak.com/toki,_diyarbakir_tarihini _koruyacak. Erişim Tarihi: 05.03.2013.
Anonim. 2013p. Web sitesi http://www.istanbulburda.com/Alipasa-Lalebey-ve-Surici- (Cevatpasa)-Mahalleleri-Kentsel-Donusum-Projesi-kapsaminda-Tarihi- Diyarbakir-Surlari-cercevesinde-Valilik,-Buyuksehir-ve-Sur-Belediyesi-ile- TOKI-tarafindan-yurutulen-calismalarda-hak-sahiplerine-yapilacak-odemeler-ANKARA-86623, Erişim Tarihi: 05.03.2013
62
Anonim. 2013r. Web sitesi http://v3.arkitera.com/news.php?action=displayNewsItem
&ID=47786 Erişim Tarihi: 05.03.2013.
Anonim. 2013s. Web sitesi,http://www.istanbulburda.com/Alipasa-Lalebey-ve-Surici- (Cevatpasa)-Mahalleleri-Kentsel-Donusum-Projesi-kapsaminda-Tarihi- Diyarbakir-Surlari-cercevesinde-Valilik,-Buyuksehir-ve-Sur-Belediyesi-ile- TOKI-tarafindan-yurutulen-calismalarda-hak-sahiplerine-yapilacak-odemeler-ANKARA-86623, Erişim Tarihi: 05.03.2013.
Anonim. 2013ş. Web sitesi http://www.istanbulburda.com/Alipasa-Lalebey-ve-Surici-
(Cevatpasa)-Mahalleleri-Kentsel-Donusum-Projesi-kapsaminda-Tarihi- Diyarbakir-Surlari-cercevesinde-Valilik,-Buyuksehir-ve-Sur-Belediyesi-ile-TOKI-tarafindan-yurutulen-calismalarda-hak-sahiplerine-yapilacak-odemeler , Erişim Tarihi: 05.03.2013.
Anonim. 2013t. Web sitesi http://www.guneydogumirasi.org/pdfs/diyarbakir.pdf Erişim Tarihi: 17.03.2013.
Anonim. 2013u. Web sitesi http://tr.wikipedia.org/wiki/Sur,_Diyarbak%C4%B1r Erişim Tarihi: 17.03.2013.
Anonim. 2013v. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığının, KUDEB ve Kentsel Dönüşüm Şube Müdürlüğü yetkilileri ile 15.05.2013 tarihinde yapılan görüşmeler.
Anonim. 2010y. Kentsel Dönüşüm Projesi Olası Sosyal Etkileri Alan Çalışması 24 sayfa, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı, 2010.
Çatalbaş , F, 2011. Kentsel Dönüşüm Projelerinin Mekansal ve Sosyo-Ekonomik Etkileri: Diyarbakır İli Suriçi Bölgesi Örneği, Ankara Üniversitesi Fen Bilileri Enstitüsü Taşınmaz Geliştirme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2011.
Karakaya, V, 2009. Yeni Yerleşim Alanları ve TOKİ Uygulamaları 24–26 Nisan 2009, TMMOB Diyarbakır Kent Sempozyumu, Diyarbakır, 2009.
Kejanlı, T. 2009. Diyarbakır Suriçi Dokusunun Planlama süreci ve Koru(nama)ma Sorunları 24–26 Nisan 2009. TMMOB Diyarbakır Kent Sempozyumu, Diyarbakır, 2009.
63
Keleş, R. 2012. Kentleşme Politikası, İmge Kitapevi Yayınları, (12.Baskı). 703, Ankara,2012.
Tuna,A,S. 2012. Türkiye’de Afetler,Hukuki Sorunlar,İstanbul Barosu Dergisi 2012/1, s154/593,İstanbul, 2012.
Sönmez, R. 2009. Diyarbakır Planlama Deneyimi (Diyarbakır Nazım Planı Kentsel Dönüşüm Stratejileri) 24–26 Nisan 2009, TMMOB Diyarbakır Kent Sempozyumu, Diyarbakır,2009.
Yalçıntan, M,C. ve Aksümer,G,2012, Gecekondu Aleyhine Kentsel Dönüşüm. GABB.
Dergisi s 22/176,Diyarbakır,2012.